از طرفى لازم به تذكر است كه خداوند متعال مقرّبان خود را از انبيا و ائمّه قبلاً امتحان و اختبار كرده و سپس آن ها را از ديگران جدا مى كند و هدايت هاى خاصّه الاهى نصيب آن ها مى شود.
پيش تر در توضيح عبارت «اجتباكم» بيان شد كه اجتباء مقدّمه داشته و آن مقدّمه امتحان بوده و در پى اجتباء، هدايت بوده است، در اين مورد به برخى از آيات اشاره كرديم كه مى فرمايد:
(ثُمَّ اجْتَباهُ رَبُّهُ فَتابَ عَلَيْهِ وَهَدى)؛1
سپس پروردگارش وى را برگزيد و توبه اش را پذيرفت و هدايتش نمود.
او پيامبر را امتحان مى كند، آن گاه اجتباء مى نمايد. سپس هدايت مى كند. درباره پيامبر ديگرى مى فرمايد:
(شاكِرًا ِلأَنْعُمِهِ اجْتَباهُ وَهَداهُ إِلى صِراط مُسْتَقيم)؛2
وى شكرگزار نعمت هاى پروردگار بود و خدا او را برگزيد و به راهى راست هدايت فرمود.
در مورد ديگر درباره مجموعه اى از پيامبران مى فرمايد:
(وَاجْتَبَيْناهُمْ وَهَدَيْناهُمْ إِلى صِراط مُسْتَقيم)؛3
آنان را برگزيديم و به راه راست هدايت نموديم.
پيامبران الاهى از اُمّت خود مشقّت ها ديدند و در اين عالم چه امتحاناتى دادند و بعد از آن اجتباء شدند، ائمّه اطهار عليهم السلام نيز همين طور بودند كه پس از آن مورد هدايت خاصّه قرار گرفتند آن گاه خود نيز هادى شدند كه خداوند متعال مى فرمايد:
(إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْم هاد)؛4
همانا تو فقط بيم دهنده اى و براى هر گروهى هدايت كننده اى است.
طبق احاديث فراوانى از فريقين اين آيه خطاب به امير مؤمنان على عليه السلام است كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه وآله فرمود:
أنا المنذر وعلي الهادي من بعدي. يا علي! بك يهتدي المهتدون؛5
من انذار كننده ام و على پس از من هدايت گر اُمّت است. اى على! به وسيله تو طالبان حقيقت هدايت مى شوند.
آيه ديگرى در مورد ائمّه عليهم السلام است، آن جا كه مى فرمايد:
(وَجَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا)؛6
و از آنان امامان و پيشوايانى قرار داديم كه به امر ما، هدايت مى كردند؛ چون شكيبايى نمودند.
جابر جعفى گويد: امام باقر عليه السلام فرمودند:
نزلت هذه الآية في ولد فاطمة سلام اللّه عليها خاصّة، (وَجَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ...)؛7
اين آيه در خصوص فرزندان فاطمه سلام اللّه عليها نازل شده است كه (مى فرمايد:) «و از آنان امامان و پيشوايانى قرار داديم...».
البته ائمّه اطهار عليهم السلام صبر كردند و مظهر صبر به معناى گسترده آن بودند. آن گاه خداوند متعال آن ها را براى امامت نصب و براى هدايت جعل كرد و آن هدايت خاصّه، بعد از آن خصوصيّات به آن ها داده شد و آنان خود هادى و هدايت گر شدند.
اگر ما به هر مقدارى كه با خداوند متعال مركز عزّت ارتباط داشته باشيم، نه تنها عزّت مى يابيم؛ بلكه خود ما براى ديگران منشأ عزّت مى شويم.
از اين رو است كه درباره علما رواياتى آمده كه اگر كسى داراى علوم اهل بيت عليهم السلام باشد قهراً عزّت پيدا مى كند و عزّت بخش مى شود. در روايتى امير مؤمنان على عليه السلام مى فرمايند:
من جالسَ العلماء وقّر؛8
هر كس با عالمان بنشيند، عظمت يابد.
مجالست با علما عزّت مى آورد؛ به خاطر اين كه عالم مقدارى از علوم اهل بيت عليهم السلام را دارد.
و كسى كه با اين عالم معاشرت و مجالست مى كند در جامعه مورد احترام خواهد بود.
بنابراين، ائمّه عليهم السلام هدايت را از خداوند متعال دريافت كردند و آن گاه خود هادى شدند و به راستى چه انسان هايى به بركت ائمّه عليهم السلام هدايت شدند؟
از اين روست كه آن گاه كه براى امامت منصوب شدند خداوند متعال امر كرد كه از آنان تبعيّت كنيد، آن جا كه مى فرمايد:
(أَ فَمَنْ يَهْدي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدّي إِلاّ أَنْ يُهْدى فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ)؛9
آيا كسى كه به حق و راستى هدايت مى كند، شايسته پيروى است، يا آن كس كه خود هدايت نمى شود مگر آن كه هدايتش كنند؟
به تعبير بنده، مى فرمايد: مگر عقل نداريد؟ كسى كه خود به هادى نياز دارد و راه را از چاه تشخيص نمى دهد، شما او را امام و مقتداى خود قرار مى دهيد و كسى را كه به حق هدايت مى كند رها مى نماييد؟!
از طرف ديگر، خداوند به كسانى كه در پى هدايت اهل بيت عليهم السلام بوده و از آنان پيروى كنند وعده مغفرت و رحمت داده است، آن جا كه مى فرمايد:
(وَإِنّي لَغَفّارٌ لِمَنْ تابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صالِحًا ثُمَّ اهْتَدى)؛10
و من هر آن كه را كه توبه كند و ايمان آورد و عمل صالح انجام دهد، سپس هدايت شود، مى آمرزم.
رواياتى در ذيل اين آيه كريمه آمده كه منظور، ولايت امير مؤمنان على و اهل بيت عليهم السلام است.11
امام باقر عليه السلام از پدر و جدّ بزرگوارش اين گونه نقل مى كند:
خرج رسول اللّه صلى اللّه عليه وآله ذات يوم فقال: إنّ اللّه تعالى يقول: (وَإِنّي لَغَفّارٌ لِمَنْ تابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صالِحًا ثُمَّ اهْتَدى)،12 ثمّ قال لعلي بن أبي طالب عليهما السلام: إلى ولايتك؛13
روزى رسول خدا صلى اللّه عليه وآله از منزل بيرون رفت و فرمود: خداى تعالى مى فرمايد: «و من هر آن كه را توبه كند و ايمان آورد... مى آمرزم». اى على! هر كس به سبب ولايت تو هدايت شود، مورد بخشش و غفران و عفو قرار مى گيرد.
و در روايت ديگرى امام باقر عليه السلام مى فرمايد:
(ثمّ اهتدى) إلى ولايتنا أهل البيت، فواللّه، لو أنّ رجلاً عبداللّه عمره ما بين الركن والمقام ثمّ مات ولم يجىء بولايتنا لأكبّه اللّه في النار على وجهه.14
پس روشن شد كه به ائمّه عليهم السلام، هدايت داده شد و اين هدايت براى آن ها عزّت آورد و خودشان هادى شدند، آن گاه به متابعت از اين بزرگواران دستور داده شد، سپس وعده داده شد كه اگر از اين ها متابعت كنيد، مورد آمرزش قرار خواهيد گرفت.
گفتنى است كه برخى خيال مى كنند كه وقتى به خدا و رسول ايمان آورده اند و نماز، روزه، حجّ و اعمال صالح ديگر انجام دادند، همين كافى است و با اهل بيت و ولايت آن بزرگواران و تبعيّت آنان كارى ندارند. اينان خيال مى كنند كه كارشان درست است.
نه، اين گونه نيست. ايمان، عمل صالح و هدايت به ولايت امير مؤمنان على و اهل بيت عليهم السلام و مجموعه اين ها موجب آمرزش مى شود.
آرى، خداوند متعال چنين عزّتى به ائمّه اطهار عليهم السلام عطا كرده است. البته در زيارت جامعه موارد ديگرى داريم كه علاوه بر اين كه به تبعيّت از ائمّه عليهم السلام امر كرده، براى كسانى كه تابع اهل بيت باشند وعده مغفرت داده است.
خداوند متعال پس از آن وعده داده كه اگر در اين راه قدم برداريد ما شما را كمك مى كنيم، آن جا كه مى فرمايد:
(وَالَّذينَ جاهَدُوا فينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا)؛15
آنان كه در راه ما جهاد كنند قطعاً به راه هاى خود هدايتشان خواهيم كرد.
در روايتى حضرت موسى بن جعفر عليهما السلام در ذيل اين آيه مى فرمايند:
هذه نزلت في آل محمّد وأشياعهم؛16
اين آيه درباره آل محمّد عليهم السلام و شيعيان آنان نازل شده است.
آرى، ائمّه عليهم السلام با اين عزّت داراى هدايت خاصّه و هادى شدند و به تبعيّت از اين ها امر و به مغفرتِ پيروان آن ها وعده داده شد. از آن طرف نيز خداوند متعال عنايت نمود و قلوب را نيز به طرف اينان سوق داد كه اين نيز نحوه اى عزّت براى ائمّه عليهم السلام است؛ آن جا كه فرمود:
(الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذي هَدانا لِهذا وَما كُنّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللّهُ)؛17
ستايش مخصوص خداوندى است كه ما را به اين همه نعمت ها رهنمون شد و اگر خداوند ما را هدايت نكرده بود، ما هدايت نمى يافتيم.
1 . سوره طه (20): آيه 122.
2 . سوره نحل (16): آيه 121.
3 . سوره انعام (6): آيه 87.
4 . سوره رعد (13): آيه 7.
5 . تفسير مجمع البيان: 6 / 15، تفسير نور الثقلين: 2 / 482، حديث 16، بحار الأنوار: 9 / 107، 23 / 2، شواهد التنزيل: 1 / 384، حديث 400، تاريخ مدينة دمشق: 42 / 359.
6 . سوره سجده (32): آيه 24.
7 . تأويل الآيات: 2 / 444 ـ 445، حديث 8 ، بحار الأنوار: 24 / 158، حديث 23، تفسير فرات كوفى: 329، حديث 449، شواهد التنزيل: 1 / 583، حديث 625.
8 . كنز الفوائد: 147، بحار الأنوار: 1 / 205، حديث 30.
9 . سوره يونس (10): آيه 35.
10 . سوره طه (20): آيه 82 .
11 . المناقب، ابن شهرآشوب: 3 / 403، بحار الأنوار: 24 / 21، حديث 38.
12 . سوره عنكبوت (29): آيه 69.
13 . شواهد التنزيل: 1 / 493، حديث 521.
14 . تفسير مجمع البيان: 7 / 45، بحار الأنوار: 24 / 149، حديث 29، تفسير الصافى:3 / 314، حديث 82 ، تفسير نور الثقلين: 3 / 387، حديث 95، شواهد التنزيل: 1 / 492.
15 . سوره عنكبوت (29): آيه 69.
16 . المناقب، ابن شهرآشوب: 2 / 403، بحار الأنوار: 24 / 21، حديث 38.
17 . سوره اعراف (7): آيه 43.
