تكليف انحصارى
ثروت حضرت خديجه
مبارزه با خويشان
بيگانگان نزديك
جنازه سعد بن معاذ
رد تقاضاى فاطمه عزيز
على(ع)
جنگ بدر
سوره برائت
هجرت از مكه
سختگيرى اهل مكه
پركارى آن حضرت
مبارزه همه جانبه
عبادت آن حضرت
ثبات در جنگ
مقاومت در برابر اهانت
سخن امام سجاد(ع)
شمهاى از استقامت رسول خدا
فَاصْبرِْ كَمَا صَبرََ أُوْلُواْ الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ (2)
پس پايدارى كن، هم چنان كه پيامبران اولو العزم پايدارى كرده بودند.
خداى تعالى پيامبر خود را به پايدارى و استقامت امر مى كند: پايدارى و استقامتى كه پيامبران صاحب عزم و اراده و ثابت قدم دارا هستند، رسول خدا فرمان خدا را از جان پذيرفت و اطاعت كرد و مثل اعلا و نمونه كاملى از ثبات و استقامت گرديد، تاريخ زندگانى آن حضرت سراسر، از پايدارى و ثبات، حكايت مىكند. هر ورقى برگرفته شود، شاهدى كافى و گواهى محكم براى اين سخن خواهد بود و اگر كسى بخواهد به طور كامل از استقامت آن وجود مقدس بحث كند، بايد تاريخ حيات آن حضرت را از آغاز تا انجام بيان كند، زيرا هر ورقش دفترى از ثبات و استقامت مىباشد، ولى اكنون مختصرى از زندگانى آن وجود مقدس - جز آن چه درگذشته سخن رفتبيان مى شود تا پايان سخنان ما در استقامت متبرك و با ميمنت گردد.
تكليف انحصارى
امام صادق(ع) مى فرمايد:
«خداوند تعالى پيامبر خود را به تكليفى مكلف ساخت كه هيچيك از بندگانش را قبل از آن حضرت به چنين تكليفى مكلف نفرمود. پيامبراسلام را مامور فرمود با تمام مشركان جهان به جهاد بپردازد و اگر ياورى نيافتبه تنهايى به نبرد با كافران قيام كند.»
آن گاه امام صادق(ع) اين آيه شريفه را تلاوت كرد:
فَقَاتِلْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ لَا تُكلََّفُ إِلَّا نَفْسَكَ (3)
پس در راه خدا نبرد كن كه جز بر نفس خويش مكلف نيستى،
آن حضرت را به چنين فرمانى عظيم و سهمناك فرمان دادن كشف از شايستگى فوقالعاده و لياقتبزرگى مىنمايد و مىرساند كه آن وجود مقدس، لايقترين و قوىالارادهترين افراد بشر بوده است، چون تا خداوند عالم توانايى اطاعت امر را در كس نبيند، او را بدان فرمان نمىدهد. رسولاكرم فرمان حضرت حق را بهكار بست و استقامتى نمود كه نظير آن ديده نشد.
ثروت حضرت خديجه
رسول خدا محترمترين فرد قريش از لحاظ خانوادگى و موقعيت شخصى به شمار مى رفت ولى دستش از ثروت خالى بود، تهىدستان هنگامىكه به مال و منال مىرسند چون مزه تهىدستى را چشيدهاند آن را سخت نگهدارى مىكنند و بسيار عزيزش مىدارند و آن را به آسانى از كف نمىدهند. هنگامى كه حضرت خديجه اموال خود را در اختيار آن وجود مقدس گذاشت، آن حضرت تمام آن را در راه خدا و تبليغ رسالت الهى صرف نمود; مال نزد همه كس عزيز است، ولى درنظر آن حضرت، دين خدا عزيزتر بود و راه خدا را بر هواى نفسانى خود مقدم داشت و پاى بر آن چه خود مىخواست گذارد و آن چه خدا فرموده وخواسته بود، آن را انجام داد.
مبارزه با خويشان
از موارد استقامت آن حضرت كه بسيار بسيار ناگوار و مشكل بود، بلكه نزد مردمان آن عصر محال شمرده مىشد مبارزه با خويشان و نزديكان است. قرابت و خويشاوندى در نظر عرب خيلى اهميت دارد و در عصر جاهليتبه حد اعلاى از اهميت رسيده بود، چه بسا براى آن كه يكتن از عشيره كشته شده بود، دودمان عشيره قاتل بر باد مىرفت، جنگ «بسوس» كه چهل سال در عرب دوام يافت، ازروى عرق و حميت و رگ خويشاوندى برخاسته بود. رسول خدا خويشپرستى را كنار گذاشت و جز خداپرستى راه ديگرى نپيمود. با منتهاى علاقه و محبتى كه به خويشان خود داشت و از كوچكترين آزارى كه به آنها مىرسيد، آزرده خاطر مىگشت، ولى هركدام از خداپرستى منحرف بودند، نزد آن حضرت ارزشى نداشتند. در جنگ بدر هنگامىكه عباس عموى آن حضرت اسير شد و او را در بند كردند، صبحگاهان معلوم شد كه آن حضرت از شدت تاثربراى شنيدن نالههاى عباس شب را به خواب نرفته بود، ولى در عين حال ازگناه عباس درنگذشت و او را با اسيران ديگر يكسان ديد و از عباس فداگرفت.
ابولهب عموى ديگر آن حضرت چون اسلام نياورده بود و در اذيت و آزار مسلمانان مىكوشيد، مورد نفرت آن حضرت قرار داشت چند آيه قرآن نيز در نكوهش او نازل شد، ولى فرزندان او عتبه و معتب را - كه دختران آن حضرت را روى دشمنى با اسلام طلاق داده بودند - هنگامى كه در فتح مكه اسلام آوردند، نوازش فرمود و آنها از بس با آن حضرت بد كرده بودند، از آن وجود مقدس حيامىكردند، ابوسفيانبن حارث، پسر عموى آن حضرت تا اسلام نياورده بود، مورد لطف آن حضرت واقع نشد، ولى هنگامىكه مسلمان شد، مورد عنايت واقعگرديد.
ابوسفيان به واسطه آزار بسيارى كه در زمان كفرش به آن حضرت رسانيده بود، تا آخر عمر از شرم به روى آن حضرت نگاه نكرد. در جنگ بدر قسمتى از سپاه كفار را بنىهاشم تشكيل مىدادند، حتى رايت هم داشتند، آن حضرت آنان را مانند دشمن انگاشت و با آنها از در جنگ درآمد، با آن كه فرمود: قريش آنها را با زور و فشار و برخلاف ميل، به جنگ آوردهاند.
بيگانگان نزديك
هنگامىكه بيگانگان ايمان مىآوردند، مورد مهر آن حضرت بودند و از خويشان و نزديكان بىايمان عزيزتر بودند، هر كس ايمان نمىآورد از آن حضرت دور بود، اگر چه نزديكترين كسانش بود و هر كس ايمان مىآورد نزديك بود، هرچند دورترين بيگانگان بود.
وحشى حبشى، قاتل خيانتكار عموى عزيز آن حضرت هنگامى كه اسلام آورد از خون او درگذشت و از انتقام خون عمويش حمزه صرفنظر كرد.
جنازه سعد بن معاذ
رفتارى كه آن حضرت با جنازه سعد بن معاذ نمود، رفتارى است كه شخص، با عزيزترين خويشانش مىكند، بدون ردا و پاى برهنه از جنازه سعد تشييع فرمود و پيوسته چپ و راست جنازه را مىگرفت، بر گرد آن مىگشت، پيش از آن كه جنازه را وارد قبر كنند آن حضرت وارد قبر شد و سعد را وارد قبر كرد، آن گاه او را لحد نمود و خشتبر لحد اوچيد و درزهاى خشت را گرفت، سپس خاك بر آن ريخت، اين نبود جز آن كه سعد ايمان كامل داشت و گرنه خويشىميان سعد - كه سيد قبيله اوس در مدينه بود - و ميان آن حضرت - كه سيد قبيله بنىهاشم در مكه بود - وجود نداشت، خويشان آن حضرت كه اسلام مىآوردند از دو جهت مورد مهر بودند، ولى همگى آنها در حقوق سهم غنايم و خطرات در مهالك، با ديگر ياران آن حضرت، يك سان بودند و ابدا ترجيحى برديگران نداشتند. (4)
رد تقاضاى فاطمه عزيز
عايشه مىگويد:
«نزد رسول خدا عزيزترين زنها، فاطمه به خدمتش شرفياب شد، درحالى كه دستهاى مباركش از كثرت كار آبله كرده بود تقاضا كرد كه يكى از اسيران را براى خدمت كارى به او مرحمت كند آن حضرت نپذيرفت و فرمود: «آنها را مىفروشم و صرف مسلمانان فقير مىكنم».
على(ع)
على(ع) را كه عزيزترين مردان نزد او بود، در تمام خطرات و مهالك جلومىفرستاد و در طول حيات آن حضرت، موردى يافت نمىشود كه محبتش چيره شده باشد و على را از جنگ باز دارد. هنگامىكه در جنگ خندق خواست كسى به جنگ عمرو بفرستد و دو بار على(ع) براى رفتن به جنگ تنبه تن عمرو، داوطلب شد پيامبر از آن جلوگيرى فرمود از آن نظر بود كه مردانگى على(ع) واز جان گذشتگى و فداكارى او را به ياران خود بنمايد و معلوم سازد كه در ميان آنها كسى به فضيلت و شرافت على(ع) نيست. وقتى كه در هر سه بار جز على(ع) كسى نداى پيامبر را پاسخ نگفت و هيچكس آماده دفاع از هجوم پهلوان نامى عرب نبود، على را به نبرد او فرستاد.
جنگ بدر
در جنگ بدر كه نخستين جنگ مهم اسلام است، عزيزترين كسانش; يعنى على، حمزه عمويش و عبيده (پسر عمويش) را از اول وارد نبرد كرد و هيچ به خاطر شريفش راه نيافت كه اينها عزيزان من هستند و شايد در جنگ كشته شوند، خوب است كه از مهاجران ديگر بفرستم.
سوره برائت
موقعى كه على(ع) را يكه و تنها براى قرائتسوره برائتبه مكه فرستاد، نينديشيد كه اين جوان در مكه دشمنان بسيارى دارد، اهل مكه با او دشمن خونى و منتظر روز انتقام هستند، براى على(ع) كه نور دوچشم من است، اين سفر خطر دارد، خوب ستشخص بىطرفى را بفرستم تا على از اين مهلكه نجات يابد آرى، هرچند على(ع) نزد او عزيز و گرامى بود، ولى فرمان خدا عزيزتر و گرامىتر بود، ديگران شايستگى اين سفر را نداشتند و على(ع) بايد اين پيام را ببرد، هرچند كشته شود.
هجرت از مكه
ديگر از سختىهايى كه آن وجود مقدس ديد و استقامت كرد، آوارگى و هجرت از وطن اصلى خود بود. هركس برحسب انس فطرى و طبيعتخود وطن خود را دوست مىدارد و تا مجبور نشود، از آن هجرت نمىكند،چونكه از وقتبه دنيا آمدن با آن آب و خاك انس گرفته و با آن آب و هوا پرورش يافته است و جدايى از آن جا براى او سخت و ناگوار خواهد بود. كسانى كه از وطن دورند، هنگامى كه بازمىگردند، نشاط و فرح بىپايانى در خود احساس مىكنند، هيچكس به خودى خود بدون اجبار و اكراه از وطن خويش هجرت نمىكند و تا علتى از قبيل: طلبمال، جاه، آسايش بيشتر، فرار از دشمن يا مرض و بيمارى رخ ندهد، از آن هجرت نمىكند وطن رسول خدا قطعنظر از آن كه زادگاه و پرورشگاه آن حضرت بود، از جهت آن كه زمين مقدسى نيز بود و خانه خدا در آن قرار داشت، بسيار مورد علاقه آن وجود مقدس بود. پنجاه و سه سال نيز با آن آبو خاك انس گرفته بود; لذا هجرت از مكه بر آن حضرت بسيار ناگوار آمد. سيزده سال در برابر آزار و اذيتهاى اهل مكه مقاومت فرمود و چون اهل مكه شايسته چنين رسالتى نبودند و با تمام قوا مانع از پيشرفت اسلام مىشدند و آنچه از ايشان ساخته بود، در آزار آن حضرت و مسلمانان دريغ نمىكردند، ديگر طاقت و توانايى براى مسلمانان نمانده بود; لذا با شدت علاقهاى كه به مكه داشت از آن جا هجرت كرد. عبدا(ص) حمراء مىگويد:
«درموقعى كه آن حضرت از مكه خارج مىشد، بعد از سوار شدن به مركب خويش، مكه را مخاطب قرار داد و چنين گفت: به خدا سوگند بهترين و محبوبترين زمينها نزد خدا هستى و اگر من به ناچار رانده نشده بودم،هر آينه از تو بيرون نمىآمدم و تو را ترك نمىكردم.»
سختگيرى اهل مكه
اهل مكه در دشمنى با آن حضرت كوتاهى نمىكردند، در كوچه و بازار و مسجد از استهزا و سنگپرانى و نظاير اينها كوتاهى نمىكردند، هرجا مسلمانى را پيدا مىكردند، حتى الامكان از شكنجه او كوتاهى نمىكردند، هنگامىكه آن حضرت و بنىهاشم در شعب ابوطالب محصور بودند، كفار مكه تصميم گرفتند مقاومت منفى را بر مبارزات مثبت ديگر خود بيفزايند، خريد و فروش و ساير معاملات را با بنىهاشم ممنوع كردند، همه گونه ارتباطات را با بنىهاشم قطع نمودند، روزها مىگذشت كه آن وجود مقدس و ساير بنىهاشم غذايى بهدستشان نمىرسيد، از گرسنگى برخود مىپيچيدند، اگر كمكهاى شبانه بعضى از ياران و نزديكان نبود، اگر كوششهاى كودكى كه هنوز پانزده سال نداشت، نبود كه شبها در ميان خار و خاشاك به مكه مىآمد و مخفيانه غذا براىمحصوران مىآورد و گاهى غذا بر دوش داشتن او توام با زدوخورد و جراحتبرداشتن از كفارى بود كه مانع از بردن غذا بودند. اين كودك فرزند كوچك ابوطالب على(ع) بود، اگر استقامت رسول خدا و تقويت روحى محصوران از طرف آن حضرت و لطف خدا نسبتبه آنها نبود، همگى مىمردند و اين سختىها در برابر درياى استقامت آن وجود مقدس ناچيز بود.
همه مىگويند: شكم گرسنه دين نمىفهمد، خردمندان گفتهاند كه: نخستبايد گرسنه را سير كرد، آن گاه با او سخن گفت; چون گرسنه چيزى نمىفهمد.
ملحد گرسنه و خانه خالى و طعامعقل باور نكند كز رمضان انديشدآيا رسول خدا و يارانش چنين بودند!؟
پركارى آن حضرت
استقامتى كه آن حضرت در برابر كار و كثرت مشغله از خود نشان داده است، موجب حيرت و تعجب خردمندان مىباشد، اگر بخواهيم براى روح خستگىناپذير، يك مصداق حقيقى پيدا كنيم، جز آن وجود مقدس مصداقى ندارد. اگر كارى كه مردان پركار انجام مىدهند، را با كارهايى كه آن حضرت انجام مىداد مقايسه كنيم نسبتى ميان آنها نيست; هنگامى كه آن حضرت به مدينه هجرت فرمود بيشتر اوقات آن حضرت در جنگ مىگذشت، مشغول تهيه مقدمات جنگ بود و در عينحال به تعليم مسلمانان مىپرداخت، مشغول تنظيم تشكيلات اسلام بود، به امور قضايى مسلمانان نيز رسيدگى مىكرد، رفع حوايج مسلمانان مىنمود، كسانى را به اين سو و آن سو براى تبليغ اسلام و احكام الهى اعزام مىداشت، سپاهيانى به جنگ كفار گسيل مىكرد كه عدد دفعات آن به هفتاد رسيد، وحى بر آن حضرت نازل مىشد، فقرا و بىچارگان را دستگيرى مىفرمود، سفرا به اطراف مىفرستاد و سفيران خارجيان را مىپذيرفت، جواب سؤالات دينى و اجتماعى و فلسفى مسلمانان و كفار را مىداد.
و به عبارت ديگر: آن حضرت، هم قوه مقننه بود، هم قوه قضائيه و هم قوهمجريه; هم فرماندهى كل قوا را داشت، هم استاد و معلم مردم بود. هم عابد و زاهد بود، هم مرد جنگ و نبرد. هم درپنجوقت امام جماعتبود، هم واعظ وخطيب، و علاوه بر تمامى اين كارها - كه به جز جنگ همه را در مكه نيز داشت، زخمزبان و استهزا و سخريه دشمنان و جاهلان را نيز تحمل مىفرمود. وتكتك اين كارها را نيز به طورى، خوب انجام مىداد كه گويى هيچكار ديگرى ندارد و تمام افكار خود را صرف آن كار كرده است تا آن را به طورى منظم و صحيح انجام دهد كه هيچ گونه خلل و نقصى نداشته باشد.
مبارزه همه جانبه
مبارزه دامنه دار و شديدى كه آن حضرت شروع كرده بود و لحظهاى از آن دستبردار نبود. يكى از چيزهايى است كه عقول را متحير كرده است و موجبمىشود همگى سر تسليم در برابراين نيروى بزرگ و اين اراده آهنين فرودآورند اين است كه: آنحضرت مبارزه همه جانبهاى داشت; با يهودى، بانصرانى، باگبر و مجوس مبارزه مىكرد، با بتپرست، با ستارهپرست، همباسفيدپوست، هم با سياهپوست در نبرد بود; هم با ارباب مخالف بود، همبا نوكر; هم با زن مخالفت داشت، هم با مرد; هم با پير در جنگ بود، همباجوان; هم با اعتقادات قلبى و باطنى مردم مخالف بود، هم با رفتار خارجى; به طور كلى آن حضرت يك تنه با تمام افراد بشر و تمام حركات و سكنات خلاف و ضد توحيدى آنها مخالف بود، زنده باد چنين همت عالى و چنين عزم راسخى كه كوههاى آهن و فولاد در برابرش خرد مىشوند.
عبادت آن حضرت
گفته شد آن حضرت با آن همه كار و كثرت مشغله، عابد و زاهد بود اگر كسى به عبادات آن حضرت بنگرد از تعجب انگشتبه دندان خواهد گزيد زيرا عبادات آن حضرت به حدى است كه اگر كسى بگويد بيشتر اوقات عمر آن حضرت بهعبادت خدا گذشته، گزافه نگفته است. از آن طرف اگر كارهاى ديگر آن حضرت را بنگريم مىبينيم كه 24 ساعتبراى آنها كم بود و وقت فارغى براى عبادت نداشته است. عبادات آن حضرت عباداتى بسيار سنگين بود كه ديگران از آن گونه عبادت عاجز بودند. ده سال بر روى انگشتان پا، خدا را عبادت نمود، بهحدى كه پاهاى مباركش ورم كرد و رنگ چهره نازنينش زرد شد، تا آن كه از طرف خداى تعالى اين آيه شريفه نازل شد:
طه مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْءَانَ لِتَشْقَى(5)
طا، ها. ما قرآن را بر تو نفرستاديم كه در عبادت ما به سختى بيفتى.»
ساعتخوش آن حضرت ساعتى بود كه در برابرپروردگار مىايستاد و عبادت و پرستش مىنمود.
امام جعفر صادق(ع) مىفرمايد:
«آن حضرت در آغاز بعثتبه قدرى روزه مىگرفت كه گفته مىشد: او روزه است و افطار ندارد و سپس آن قدر مفطر بود، به حدى كه گفته مىشد: روزه نمىگيرد، سپس از اين روش دستبرداشت و يك روز در ميان، روزه مىگرفت، پسازآن، اين روش را تبديل به روش ديگرى كرد.» (6)
و در عين حال با تمام اين گرفتارىها، شوهر و همسر خوبى براى زنانش بود، به طورى كه هيچ يك از حقوق آنها را پايمال نمىكرد، پيوسته زبانش در ذكر خدا بود، در هرنشست و برخاستى چندين مرتبه تسبيح و تهليل خدا را مىنمود و در عينحال، به منزل يارانش مىرفت و از بيماران عيادت مىكرد; عجب آن است كه زراعت هم مىنمود و درختخرما مىكاشت. استقامتى كه آن وجود مقدس در برابر صدمات و اذيتهايى كه به پيكر شريفش وارد مىآمد، يكىاز دشوارترين استقامتهاست; آن حضرت آسودگى و استراحت را از خود سلبكرده بود و در برابر انجام دادن فرمان خدا آنها را چيزى نمىشمرد.
ثبات در جنگ
درتمام مهلكهها، ثابت قدمترين سپاهيان خود بود، در هيچ نقطهاى از نقاط حساس جنگ ديده نشد كه آن حضرت قدمى به عقب بردارد. هر نقطهاى كه جنگ خطرناكتر و خونينتر بود جايگاه آن حضرت آن جا بود اميرمؤمنان على(ع) با آنكه به دليرى و شجاعت مثل است مىفرمايد:
«وقتى آتش جنگ بسيار افروخته مىشد و كار بر ما سخت مىگرديد، به رسول خدا پناه مىبرديم.»
ثبات آن وجود مقدس بهترين تقويت روحى براى يارانش بود. كسانى كه از ميدان جنگ مىگريختند، بر اثر استقامت آن حضرت بار ديگر به ميدان بازمىگشتند. هنگامى كه كفار با سنگ، دندان آن حضرت را شكستند، از شدت درد بىهوش شد، ولى در اراده خللناپذيرش تاثيرى نكرد، ثبات قدمش بيشتر و پايدارىاش فزونتر گرديد. در موارد مختلف، از جراحات وارده بر تن مباركش خمبهابرو نمىآورد،وقتى كه آن حضرت را سنگبارانكردند، از پاهاى مباركش خون روان شد.
از آغاز بعثت، ساعتخوش نداشت و روى استراحت و آسايش را نديد; پيوسته در شكنجه و عذاب به سرمىبرد، اگر اندكى در روش خود تخفيف مىداد، اين مشقتها و سختىها را نمىديد، كفار بارها خواستند كه حضرت اندكى در تبليغ اسلام تخفيف دهد، تا آنها دست از اذيت و آزار بردارند، ولى آن وجودمقدس بالاتر از آن بود كه به خاطر آسايش و استراحت، در اقدام خود سستى كند، ناراحتىها و شكنجهها را تحمل مىنمود و با جديتبه روش خود ادامه مىداد.
مقاومت در برابر اهانت
پايدارى و استقامتى كه آن حضرت در برابر بى احترامىها و جسارتها نمود نظير و مانند ندارد، كوچكترين بىاحترامى، مردان بزرگ و با اراده را از هدف باز مىدارد، بسيارى از مردم، به احترام وحيثيتخود بيشتر از جان خود علاقه دارند، دست از جان خود مىكشند، مبادا به آنها بىاحترامى شود، ولى پيامبراكرم از اين مردمان نبود، در راه هدف مقدسش،از همه احترامات و جاه و جلال، چشم پوشيد و در برابر همه بى احترامىها و استهزاها پايدارى كرد، اين خارهاى مغيلان كه بر تنش مىرفت، در عزم او تاثيرى نداشت، قريش هرجا كه مىرسيدند، آن حضرت را استهزا مىنمودند، كودكان عرب در پى آن حضرت، هياهو مىكردند و بىاحترامى به آن حضرت به جايى رسيد كه شكمبه خون آلود گوسفندى را بر سر آن بزرگوار افكندند كه صورت مباركش رنگين شد. پيراهنهاى خود را تاب مىدادند و به گردن آن حضرت مىانداختند و آن وجود مقدس را از اين سو به آن سو مىكشيدند. تمام اين رنجها را بر خود هموار مىنمود. و كمترين خللى، در عزم راسخش روى نمىداد.
از ستم كفار قريش، به عشيره ثقيف پناه برد، پناهش ندادند، به بنىعامر پناهبرد، پناهش ندادند، به ربيعةالفرس پناه برد، پناهش ندادند. من نمىدانم چهمىگذشتبر آن حضرت هنگامى كه به آن دونان پست فطرت پناه مىبرد و آن بدصفتان به چنين وجود مقدسى، پناه نمىدادند. اى كاش به همين پناه ندادن اكتفا مىكردند و آن مهمان عالى قدر را سنگباران نمىكردند تا از شدت درد و تابش آفتاب بر زخمهايى كه سنگها بر بدن مباركش وارد آورده بود، به سايه ديوار باغى پناه برد، نه كسى بود كه برزخمهاى او مرهم نهد، نه دوستى كه درددل خود را به او گويد، نه ياورى كه آن اراذل و اوباش را از او دور كند، ولى خداى توانا بزرگترين پناه او بود،او دوست و ياورى و هدف و مقصودى جز خدا نداشت، طبيب و پرستار و آرزويى جز خدا نداشت.
سخن امام سجاد(ع)
امام سجاد(ع) در بيان استقامت آن حضرت چنين مىفرمايد:
اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ أَمِينِكَ عَلَى وَحْيِكَ، وَ نَجِيبِكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ صَفِيِّكَ مِنْ عِبَادِكَ، إِمَامِ الرَّحْمَةِ، وَ قَائِدِ الْخَيْرِ، وَ مِفْتَاحِ الْبَرَكَةِ.
بارالها! بر محمد، امين وحيت و برگزيده از آفريدگانت و پسنديده از بندگانت، درود فرست كه پيشواى رحمت و قافله سالار خير و كليد بركت است،
كَمَا نَصَبَ لِأَمْرِكَ نَفْسَهُ وَ عَرَّضَ فِيكَ لِلْمَكْرُوهِ بَدَنَهُ
همچنان كه او براى انجام فرمان تو جان خويش را به مشقت انداخت و تن خود را در معرض شكنجه و آزار قرار داد
وَ كَاشَفَ فِي الدُّعَاءِ إِلَيْكَ حَامَّتَهُ وَ حَارَبَ فِي رِضَاكَ أُسْرَتَهُ وَ قَطَعَ فِي إِحْيَاءِ دِينِكَ رَحِمَهُ.
و در راه دعوت به تو، با كسان خود درافتاد و براى خشنودى تو، با ايل و تبارش جنگيد و در راه زنده كردن دين تو، از خويشانش بريد و چون آنها دين تو را انكار كردند
وَ أَقْصَى الْأَدْنَيْنَ عَلَى جُحُودِهِمْ وَ قَرَّبَ الْأَقْصَيْنَ عَلَى اسْتِجَابَتِهِمْ لَكَ.
نزديكترين بستگانش را از خود دور كرد و دورترين مردم را، براى تسليم بودنشان به فرمان تو، به خود نزديك ساخت
وَ وَالَى فِيكَ الْأَبْعَدِينَ وَ عَادَى فِيكَ الْأَقْرَبِينَ
و بهخاطر تو، با دوران و بيگانگان، از در دوستى درآمد و با نزديكان و خويشاوندان از در دشمنى،
و أَدْأَبَ نَفْسَهُ فِي تَبْلِيغِ رِسَالَتِكَ وَ أَتْعَبَهَا بِالدُّعَاءِ إِلَى مِلَّتِكَ. وَ شَغَلَهَا بِالنُّصْحِ لِأَهْلِ دَعْوَتِكَ
وجان خود را براى رسانيدن پيام تو، فرسود و براى دعوت به آيين تو خسته نمود و به خيرخواهى حق پرستان، مشغول داشت.
وَ هَاجَرَ إِلَى بِلَادِ الْغُربَةِ، وَ مَحَلِّ النَّأْيِ عَنْ مَوْطِنِ رَحْلِهِ، وَ مَوْضِعِ رِجْلِهِ، وَ مَسْقَطِ رَأْسِهِ، وَ مَأْنَسِ نَفْسِهِ، إِرَادَةً مِنْهُ لِإِعْزَازِ دِينِكَ، وَ اسْتِنْصَاراً عَلَى أَهْلِ الْكُفْرِ بِكَ.
و از زادگاه و محل آسايش خود، دست كشيده و به ديار غربت، هجرت نمود; براى آن كه دين تو را، عزيز گرداند و به يارى تو، بر كافران حمله آورد
حَتَّى اسْتَتَبَّ لَهُ مَا حَاوَلَ فِي أَعْدَائِكَ وَ اسْتَتَمَّ لَهُ مَا دَبَّرَ فِي أَوْلِيَائِكَ.
تا آن چه، براى دشمنانتخواسته بود، به وقوع پيوست و آن چه براى دوستانت در نظر گرفتهبود، انجام شد،
فَنَهَدَ إِلَيْهِمْ مُسْتَفْتِحاً بِعَوْنِكَ، وَ مُتَقَوِّياً عَلَى ضَعْفِهِ بِنَصْرِكَ فَغَزَاهُمْ فِي عُقْرِ دِيَارِهِمْ.
پس در حالى كه از تو كمك گرفته و ناتوانى خود را به يارى تو، نيرومند كرده بود، بر آنان بتاخت و با آنها تا آسايشگاه خانههاشان جنگيد
وَ هَجَمَ عَلَيْهِمْ فِي بُحْبُوحَةِ قَرَارِهِمْ حَتَّى ظَهَرَ أَمْرُكَ، وَ عَلَتْ كَلِمَتُكَ، وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ. (7)
و تا نقطه استراحتشان، لشگر كشيد تا دين تو آشكار و سخنتبلند مرتبه گرديد، گرچه مشركان را خوش نيامد و بر آنان ناگوار بود.»
----------------------------------------------------
پىنوشتها:
2.احقاف (46) آيه 35.
3.نساء (4) آيه 84.
4.ابن سعد،طبقات الكبرى، ج3، ص433، ط دار بيروت.
5.طه (20) آيه 1 و2.
6.بحارالانوار، ج16، ص270.
7.صحيفه سجاديه، دعاى دوم.
منبع : کتاب استقامت – تالیف آیت الله سید رضا صدر
