فروتنى با دوستان
هـيـچ چيزى مانند تكبر و خودبرتربينى دوستى را تباه نمى كند, چه انسان متكبر همواره عبوس و اخـمـو بدمعاشرت است .
همچنين هيچ چيزى مانند تواضع و فروتنى نهال دوستى و برادرى را در دلـهـا نـمـى نشاند, زيرا انسان فروتن محبوب دلها و مقرب مردم است , همنشينى با او پسنديده و رفـاقت با او لذت بخش و گفتگوى با او دلنشين است چنان كه امام صادق (ع ) فرموده است : سه چيز ايجاد محبت مى كند: ديندارى , فروتنى وبخشش ((295)) .
فروتنى منزلت انسان را در ميان مردم بالا مى برد, پيامبر خدا(ص ) فرموده است : تواضع بر منزلت انسان مى افزايد. ((296)) و موجب مزيد شرافت او در ميان آنهاست .
اميرمؤمنان (ع ) فرموده است : كليد شرف فروتنى است ((297)) .
نـيـز امـيـرمـؤمـنـان (ع ) فـرمـوده اسـت : هـر كـس بـخـواهـد شـرافتمند باشد بايد فروتنى را پيشه كند. ((298)) امام زين العابدين (ع ) فرموده است : شرافت و برترى در فروتنى است ((299)) .
امـا تـكـبـر و خـودبـرتـربينى جز اين كه انسان را در ميان مردم مبغوض و منفور كند چيزى براو نمى افزايد, چنان كه پيامبر(ص ) فرموده است : متكبر منفورترين مردم است ((300)) .
نـيـز فـرمـوده است : خداوند به من وحى فرمود: فروتنى كنيد تا يكى بر ديگرى سركشى نكند, و كسى بر ديگرى فخر نفروشد و شما بندگان خدا باهمديگر برادرباشيد. ((301)) امـام حـسـن (ع ) فرموده است : كسى كه در دنيا براى برادران خود فروتنى كند در نزدخداوند از صديقان به شمار است ((302)).
امام موسى بن جعفر(ع ) فرموده است : پادشاه را با پرهيز, دوست را با فروتنى , دشمن رابا احتياط و عموم مردم را با خوشرويى مصاحبت كن ((303)) .
6- خوش گمانى به دوست
هـر كـدام از مـا تاثير فوق العاده اى را از شنيدن اين كه دوستش به وى حسن ظن دارد و او راابدا مـتـهـم نـمى كند در نفس خود بخوبى احساس مى كند, و در اين موقع لذت برادرى ودوستى را درك , و آمـيختگى دو روح و نزديكى دو قلب را به همديگر لمس مى كند, ازاين رو اميرمؤمنان (ع ) فـرمـوده اسـت : عـمـل دوست خود را به نيكوترين وجه آن توجيه كن تا آنگاه كه آنچه تو را به او دگرگون مى كند به تو برسد, و نسبت به سخنى كه از دوستت صادر شده چنانچه راهى مى يابى كه آن را خوب بدانى بدگمان مباش ((304)) .
نيز: بدگمانى روش تو را نسبت به دوستى كه به صلاحيت او يقين داشته اى تباه نكند. ((305)) امـام على بن الحسين (ع ) فرموده است : مؤمن برادر مؤمن است هرگز به او دشنام نمى دهد, او را محروم نمى كند, و به او بدگمان نمى شود. ((306))
امـام صادق (ع ) فرموده است : هر گاه انسان به برادر دينى خوداف بگويد رشته برادرى آنها پاره مى شود, و اگر به او بگويد: تو دشمن منى يكى از آن دو تن كافر شده وچنانچه او را متهم بدارد ايمان در دلش مانند نمك در آب منحل مى شود. ((307)) نيز: هر كس برادر دينى خويش را متهم كند حرمت ميان آن دو برداشته مى شود. ((308)) از ائمه (ع ) روايت شده كه فرموده اند: مؤمن برادر دينى خود را متهم نمى كند. ((309)) هنگامى كه دوستت نسبت به تو حسن ظن دارد تو نسبت به او بدگمان مباش چه اين امركينه و تنفر او را از تو در دلش جاى مى دهد به همين سبب قرآن كريم از آن نهى كرده وفرموده است : يا اءيها الذين آمنوا اجتنبوا كثيرا من الظن ان بعض الظن اثم ((310)) .
بـر تـوست كه درباره دوست خود همان گمان را داشته باشى كه او نسبت به تو دارد تا درگمان خـود دچـار نوميدى نشود و احساس وى نسبت به تو دگرگون نگردد و محبت تو ازدلش بيرون نـرود, از اين رو اميرمؤمنان (ع ) فرموده است : كسى كه گمان نيكى نسبت به تودارد گمانش را تحقق ده ((311)) .
سـزاوار است انسان دورانديش خود را در وضعى قرار ندهد كه موجب برانگيختن بدگمانى مردم شـود و اگـر چـنـيـن كـند بايد تنها خودش را مورد سرزنش قرار دهد, چنان كه اميرمؤمنان (ع ) فـرمـوده است : كسى كه خود را در معرض تهمت قرار دهد نبايد كسى راكه به او بدگمان شده مورد سرزنش قرار دهد. ((312))
7- اعتماد به دوستان
مـا در فـصـلـهـاى نخستين اين كتاب بيان كرديم كه دوست برگزيده كيست و چه كسى سزاوار رفاقت و دوستى او واجب مى باشد, و صفات و اخلاق او را بر حسب آنچه ازاهل بيت (ع ) روايت شده ذكـر كـرديم .
اينك چنانچه دوستى كه داراى اين خويهاى پسنديده و آراسته به اين صفات حسنه باشد برگزيده اى و قطعا از كسانى كه به او وثوق دارى و دلت به او آرام و مطمئن است وى را براى خود ذخيره كن تا محل مشورت وگنجينه اسرار و اخبار تو باشد .
روشن است كه هر اندازه محبت و دوسـتـى مـيان دوستان زياد شود وثوق و اعتماد آنها به يكديگر نيز فزونى مى يابد, از اين رو امام صـادق (ع )فـرمـوده اسـت : كـسـى كـه اعـتـمادش به رهن و گرو بيش از اعتمادش به دوست باشدخداوند از او بيزار است ((313)) .
آرى چـون وجـدان بـيشتر مردم تباه شده و انديشه هاى پليد درون آنها را فرا گرفته وفادارى در ميان آنها كاستى پيدا كرده و اخلاص آنها ضعيف گرديده و ورع و پرهيزگارى خود رابر نفوس از دسـت داده و يـا چـنان كه بايد به دلهاى آنها راه نيافته است لذا مقتضاى دورانديشى آن است كه انـسـان بـه هر كسى كه با او ديدار و همنشين مى شود اعتماد نكندمگر آن كه در مدتى طولانى با دقـت و بـاريك بينى او را آزمايش كرده باشد, از اين رواميرمؤمنان (ع ) فرموده است : همه محبت خـود را بـه دوسـتـت نـثـار كـن لـيـكن همه اطمينان را نسبت به او نداشته باش , درباره او همه همدرديها و مواسات را به كار بر اما همه اسرارترا به او مرسان تا حق حكمت و مصلحت را رعايت و حقوق واجب دوست را ادا كرده باشى ((314)) .
نيز فرموده است : به كسى كه رازت را فاش كند اعتماد مكن ((315)) .
امـام صـادق (ع ) فـرمـوده است : به دوستت اعتماد كامل نداشته باش چه سرعت گرايش هرگز برگردانيده و فسخ نمى شود. ((316))
منبع : کتاب دوست يابى
بنياد پژوهشهاى اسلامى
295- بحارالانوار, 78/229.
296- جامع السعادات , 1/360.
297- بحارالانوار, 78/9.
298- بحارالانوار, 78/9.
299- جامع السعادات , 1/361.
301- جامع السعادات , 1/364.
302- جامع السعادات , 1/362, بحارالانوار, 72/117.
303- بحارالانوار, 7/167.
304- بحارالانوار, 71/187, 72/196.
305- الحكم , 2/231.
306- بحارالانوار, 75/176.
307- اصول كافى , 2/170.
308- اصول كافى , 2/361.
310- حجرات /12: اى كسانى كه ايمان آورده ايد از بسيارى از گمانها بپرهيزيد, چه برخى از گمانها گناه است .
311- الحكم , 2/418, الغرر /271.
312- الحكم , 2/466.
313- مصادقة الاخوان , /72.
314- الحكم , 1/33, الغرر, /45.
315- الحكم , 2/161, الغرر, /333.
316- اصول كافى , 2/672.
