بَابُ كَيْفَ أَجَابُوا وَ هُمْ ذَرٌّ
عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قـَالَ قـُلْتُ لِأَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع كـَيْفَ أَجَابُوا وَ هُمْ ذَرٌّ قَالَ جَعَلَ فِيهِمْ مَا إِذَا سَأَلَهُمْ أَجَابُوهُ يَعْنِى فِى الْمِيثَاقِ
بَابُ فِطْرَةِ الْخَلْقِ عَلَى التَّوْحِيدِ
اصول كافى ج : 3 ص : 19 رواية :1
ترجمه روايت شريفه :
1ـ ابـو بـصـيـر بـامـام صـادق (ع ) عـرضـكرد: چگونه پاسخ دادند با آنكه ذره بودند؟ فـرمـود: خـدا در آنـهـا نـيروئى قرار داد كه چون از آنها بپرسند بتوانند پاسخ گويند، يعنى در عالم ميثاق .
شرح :
برخى از دانشمندان شيعه اخبار عالم ذر را طبق اين روايت تفسير و معنى كرده و گفته انـد: خـداى تـعـالى تـمـام افـراد بشر را پيش از خلقت آدم بصورت ذره و مورچه آفريد و بـآنـهـا شـعـور و اداركـى در خـور آن عـالم و مـنـاسـب شـاءن آنـهـا عطا فرمود، تا بتوانند آفـريـننده خود را بشناسند و اگر از آنها سؤ ال شود، پاسخ گويند، توضيح اين عقيده را بـا 12 اشـكـالى كـه مـعـتـزله بـر آن كـرده اند و پاسخ هائى كه از آن داده شده است ، مـرحـوم مـجلسى در ج 2 ص 12 و 13 مرآت العقول ذكر ميكند و نيز تحقيقات لطيف و دقيقى از شيخ مفيد و سيد مرتضى قدس سر هما بيان ميكند كه مناسب اين مختصر نيست .
دسـتـه اى ديـگـر از دانـشمندان كه محدثين و اهل ورع باشند ميگويند: ما بظاهر اين روايات ايـمـان آوريـم و از هر گونه توجيه و تاءويلى نسبت بآنها خوددارى كنيم ، برخى ديگر ايـن روايـات را حـمـل بر استعاره و تمثيل نموده اند مانند و اذا المنية اءنشبت اءظفارها و مانند مالى اءراك تقدم رجلا و تؤ خر اخرى .
