بَابُ الْعَصَبِيَّةِ
توضيح :
مراد به عصبيت و تعصب مذموم كه در اين باب مفاسدش ذكر مى شود آنستكه : حمايت و طـرفـدارى از فـامـيـل و دوسـت رفـيـق شـود، در راه سـتـم يـا عـقـيـده بـاطـل ، و هـمـچـنـيـن طـرفـدارى كـردن از مـذاهـب بـاطـله پـدران و دفـاع از جهل و گمراهى و پايدارى بر عقيده اى كه انسان داشته و فهميده باطلست تعصب مذمومست .
و نـزديـك بـه مـعـنـى تـعـصـب اسـت حـمـيـت وانـقـة كـه خـدايـتـعـالى فـرمـايـد: اذ جعل فى قنوبهم الحمية ، حمية الجاهلية و اما تعصب در راه حق و طرفدارى از عقايد صحيحه و حمايت اءهل حق چه خويش باشد و چه بيگانه محمود و پسنديده و گاهى واجب و لازم است .
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مـَنـْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَعَصَّبَ أَوْ تُعُصِّبَ لَهُ فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَةَ الْإِيمَانِ مِنْ عُنُقِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 419 رواية :1
ترجمه روايت شريفه :
امـام صادق (ع ) فرمود: كسى كه تعصب برد يا برايش تعصب برند (در صورتيكه به آن تعصب راضى باشد) رشته ايمانرا از گردن خويش باز كرده است .
عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ دُرُسْتَ بْنِ أَبِى مـَنـْصـُورٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَعَصَّبَ أَوْ تُعُصِّبَ لَهُ فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَ الْإِيمَانِ مِنْ عُنُقِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 419 رواية :2
ترجمه روايت شريفه :
رسـولخـدا صـلى الله عـليـه و آله فـرمـود: (مـانـنـد روايـت اول ).
عـَلِىُّ بـْنُ إِبـْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِىِّ عَنِ السَّكُونِىِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ كَانَ فِى قَلْبِهِ حَبَّةٌ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ عَصَبِيَّةٍ بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ أَعْرَابِ الْجَاهِلِيَّةِ
اصول كافى ج : 3 ص : 419 رواية :3
ترجمه روايت شريفه :
رسولخدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كه در دلش باندازه دانه خردلى عصبيت باشد خدا او را روز قيامت با اعراب جاهليت مبعوث كند.
أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ خَضِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَعَصَّبَ عَصَبَهُ اللَّهُ بِعِصَابَةٍ مِنْ نَارٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 420 رواية :4
ترجمه روايت شريفه :
امـام صـادق (ع ) فـرمـود: هـر كـه تـعـصـب كـنـد خـدا دستمال و سربندى از آتش بسر او بندد.
عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحـْمـَدَ بـْنِ مـُحـَمَّدِ بـْنِ خـَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرٍ عَنْ صـَفـْوَانَ بـْنِ مـِهـْرَانَ عـَنْ عـَامـِرِ بـْنِ السِّمـْطِ عـَنْ حـَبـِيـبِ بـْنِ أَبِى ثَابِتٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع قَالَ لَمْ يُدْخِلِ الْجَنَّةَ حَمِيَّةٌ غَيْرُ حَمِيَّةِ حَمْزَةَ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ ذَلِكَ حِينَ أَسْلَمَ غَضَباً لِلنَّبِيِّ ص فِي حَدِيثِ السَّلَى الَّذِي أُلْقِيَ عَلَى النَّبِيِّ ص
اصول كافى ج : 3 ص : 420 رواية :5
ترجمه روايت شريفه :
عـلى بـن الحـسـيـن عـليـهـمـا السـلام فرمود: هيچ حميتى به بهشت نرود، مگر حميت حمزة بن عـبـدالمـطلب زمانيكه براى حمايت پيغمبر صلى الله عليه و آله خشم كرد و مسلمان شد، در داستان شكمبه اى كه بر سر پيغمبر صلى الله عليه و آله انداختند.
شرح :
داسـتـان شـكـمـبـه در روايـت 1213 ج 2 ص 340 ذكـر شد. و اما داستان اسلام آوردن جـنـاب حـمـزه را مـخـتـلف نـوشته اند، آنچه از اين حديث شريف پيداست همان داستان شكمبه انداختن ابوجهل روى سر پيغمبر صلى الله عليه و آله بوده است كه در ابتدا تعصب حمزه را برانگيخت و با وجود آنكه مسلمان نبود بحمايت برادرزاده خود (حضرت صلى الله عليه و آله ) بـرخـاسـت ، ولى چـنـانـكـه مـورخـيـن ذكـر نـمـوده انـد حـمـزه در آنـجـا بـه ابـوجـهـل گـفـت :اكـنئون كه تو برادر زاده ام را دشنام مى دهى من هم دين و عقيده او را دارم ، اگـر مى توانى مرا برگردان ، ولى چون بخانه برگشت مردد شد و گفت : خدايا! اگر دين او درست است ، قلب مرا آشنا كن و گرنه مرا از اين گرفتارى (حمايت بيجا) نجات ده ، و شب را با كمال ناراحتى بسر برد و چون صبح شد، نزد پيغمبر صلى الله عليه و آله رفـت و گفت : پسر برادر! براى من پيش آمدى كرده كه راه چاره آنرا نميدانم ، آيا دين تو هـدايـت است و صواب يا گمراهى و خطا، پيغمبر صلى الله عليه و آله به او متوجه شد و او را مـوعـظـه كـرد و بـشـارت داد وانـذار فـرمـود: تـا خـدا ايـمـانـرا از بركت فرمايشات آنحضرت در دل او افكند، حمزه گفت : شهادت دهم كه تو صادقى ، دينت را اظهار كن كه من ياور تو هستم .
عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ كَانُوا يَحْسَبُونَ أَنَّ إِبْلِيسَ مِنْهُمْ وَ كَانَ فِى عِلْمِ اللَّهِ أَنَّهُ لَيْسَ مِنْهُمْ فَاسْتَخْرَجَ مَا فِى نَفْسِهِ بِالْحَمِيَّةِ وَ الْغَضَبِ فَقَالَ خَلَقْتَنِى مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 420 رواية :6
ترجمه روايت شريفه :
امـام صـادق (ع ) فـرمـود: مـلائكـه مى پنداشتند شيطان از آنها است ولى در علم خدا از آنها نبود تا بسبب حميت و تعصب باطن خود را اظهار كرد و گفت : (((مرا از آتش (روشن ) آفريده اى و او را از خاك (تيره ) خلق كرده اى ))).
شرح :
مـلائكـه مـى پـنـداشـتـنـد شـيـطـان هـم مانند آنها مقدس و مطيع خداست و هرگز گناه و نـافـرمـانـى نـمـيكند ولى تنها حميت و خود خواهى او موجب شد كه نهان پليد خود را آشكار كرد و به آدم عليه السلام سجده نكرد پس از حميت و تعصب بپرهيزيد.
عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبـِيـهِ وَ عـَلِيِّ بـْنِ مـُحـَمَّدٍ الْقـَاسـَانِيِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ الْمـِنـْقـَرِيِّ عـَنْ عـَبـْدِ الرَّزَّاقِ عـَنْ مـَعـْمـَرٍ عـَنِ الزُّهْرِيِّ قَالَ سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع عَنِ الْعـَصـَبـِيَّةِ فـَقـَالَ الْعَصَبِيَّةُ الَّتِى يَأْثَمُ عَلَيْهَا صَاحِبُهَا أَنْ يَرَى الرَّجُلُ شِرَارَ قَوْمِهِ خـَيـْراً مـِنْ خـِيـَارِ قـَوْمٍ آخـَرِيـنَ وَ لَيـْسَ مـِنَ الْعـَصـَبـِيَّةِ أَنْ يـُحـِبُّ الرَّجُلُ قَوْمَهُ وَ لَكِنْ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ أَنْ يُعِينَ قَوْمَهُ عَلَى الظُّلْمِ
اصول كافى ج : 3 ص : 421 رواية :7
ترجمه روايت شريفه :
از على بن الحسين عليهما السلام راجع به عصبيت پرسيدند، فرمود: عصبيتى كته صاحبش بـسـبب آن گنهكار است اينستكه كسى بدان قوم خود را از نيكان قوم ديگر بهتر داند، ولى دوسـت داشتن كسى قوم خود را عصبيت نيست ، بلكه كمك كسى قوم خويش را بر ستم از جمله عصبيت است .
