بَابُ الْحَسَدِ
مـُحـَمَّدُ بـْنُ يـَحـْيـَى عـَنْ أَحـْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مـُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِنَّ الرَّجُلَ لَيَأْتِى بِأَيِّ بَادِرَةٍ فَيَكْفُرُ وَ إِنَّ الْحَسَدَ لَيَأْكُلُ الْإِيمَانَ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ
اصول كافى ج : 3 ص : 416 رواية :1
ترجمه روايت شريفه :
امام باقر (ع ) فرمود: همانا مرد هرگونه تندى و شتابزدگى ميكند و كافر ميشود، و حسد ايمان را ميخورد، چنانكه آتش هيزم را ميخورد.
شرح :
بادره بمعنى تيزى خشم و شتاب زدگى و خطاى در گفتار و كردارى است كه از خشم پـديـد آيـد و سـخـن بـى انـديـشـه را نـيـز گـويـنـد، پـس مـراد بـجـمـله اول ايـنـسـتـكـه خشم و تندى گاهى موجب ميشود كه انسان شتاب زده ميشود و بخدا و پيغمبر صـلى الله عـليـه و آله ، نـاسـزا مى گويد ـالعياذ بالله ـ يا قرآن را زير پا ميگذارد و پـاره ميكند و در نتيجه مرتد و كافر مى شود، پس بايد از غضب پرهيز كرد و در علاج آن كـوشـيـد، و مـمـكـن اسـت كـلمـه (((فـيـكفر))) مشدد قرائت شود پس معنى اينست كه بعضى از شـتـابـزدگـى هـا و اشتباهات گفتار و كردار بخشوده مى شود، زيرا انسان بى اختيار مى شـود و پـشـيـمـان مـى گردد، و اما راجع بحسد در آخر اين باب توضيحى بيان مى شود، انشاء الله تعالى .
عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ وَ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنِ الْقـَاسـِمِ بـْنِ سـُلَيـْمـَانَ عـَنْ جـَرَّاحٍ الْمـَدَائِنـِيِّ عـَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْحَسَدَ يَأْكُلُ الْإِيمَانَ كَمَا تَأْكُلُ النَّارُ الْحَطَبَ
اصول كافى ج : 3 ص : 416 رواية :2
ترجمه روايت شريفه :
امام صادق (ع ) فرمود: حسد ايمان را مى خورد چنانكه آتش هيزم را مى خورد.
عـِدَّةٌ مـِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبـَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ اتَّقُوا اللَّهَ وَ لَا يَحْسُدْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً إِنَّ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ كَانَ مـِنْ شـَرَائِعـِهِ السَّيـْحُ فـِى الْبـِلَادِ فـَخـَرَجَ فـِى بـَعـْضِ سـَيْحِهِ وَ مَعَهُ رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِهِ قَصِيرٌ وَ كَانَ كَثِيرَ اللُّزُومِ لِعِيسَى ع فَلَمَّا انْتَهَى عِيسَى إِلَى الْبَحْرِ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ بِصِحَّةِ يَقِينٍ مِنْهُ فَمَشَى عَلَى ظَهْرِ الْمَاءِ فَقَالَ الرَّجُلُ الْقَصِيرُ حِينَ نَظَرَ إِلَى عِيسَى ع جـَازَهُ بـِسـْمِ اللَّهِ بِصِحَّةِ يَقِينٍ مِنْهُ فَمَشَى عَلَى الْمَاءِ وَ لَحِقَ بِعِيسَى ع فَدَخَلَهُ الْعُجْبُ بِنَفْسِهِ فَقَالَ هَذَا عِيسَى رُوحُ اللَّهِ يَمْشِى عَلَى الْمَاءِ وَ أَنَا أَمْشِى عَلَى الْمَاءِ فَمَا فَضْلُهُ عَلَيَّ قَالَ فَرُمِسَ فِي الْمَاءِ فَاسْتَغَاثَ بِعِيسَى فَتَنَاوَلَهُ مِنَ الْمَاءِ فَأَخْرَجَهُ ثُمَّ قَالَ لَهُ مَا قـُلْتَ يـَا قـَصـِيـرُ قـَالَ قـُلْتُ هـَذَا رُوحُ اللَّهِ يـَمـْشـِى عـَلَى الْمـَاءِ وَ أَنَا أَمْشِى عَلَى الْمَاءِ فـَدَخـَلَنـِى مـِنْ ذَلِكَ عـُجْبٌ فَقَالَ لَهُ عِيسَى لَقَدْ وَضَعْتَ نَفْسَكَ فِى غَيْرِ الْمَوْضِعِ الَّذِى وَضـَعـَكَ اللَّهُ فـِيـهِ فـَمَقَتَكَ اللَّهُ عَلَى مَا قُلْتَ فَتُبْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّا قُلْتَ قَالَ فـَتـَابَ الرَّجـُلُ وَ عـَادَ إِلَى مَرْتَبَتِهِ الَّتِى وَضَعَهُ اللَّهُ فِيهَا فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لَا يَحْسُدَنَّ بَعْضُكُمْ بَعْضاً
اصول كافى ج : 3 ص : 416 رواية :3
ترجمه روايت شريفه :
داود رقـى گـويـد: شـنيدم امام صادق (ع ) ميفرمود: از خداوند پروا كنيد و بريكديگر حسد مـبـريـد هـمـانـا از جـمـله مـقـررات ديـنـى عيسى بن مريم گردش در شهرها بود، در يكى از گـردشـهـا مردى كوتاه قد كه غالبا ملازم عيسى (ع ) و از اصحاب آنحضرت بود همراهش شـد، چـون عـيـسى بدريا رسيد، با يقين درست فرمود: بسم الله و بر روى آب راه رفت ، چـو مـرد كـوتـاه قـد عيسى عليه السلام را ديد كه بر روى آب ميگذرد او هم با يقين درست گـفت بسم الله و بر روى آب براه افتاد تا بعيسى عليه السلام رسيد، آنگاه خود بينى او را گـرفـت و بـا خـود گفت : اين عيسى روح الله است كه بر روى آب ميرود و من هم روى آب ميروم پس او را بر من چه فضيلتى باشد؟.
آنـگـاه در آب فـرو رفـت و از عـيسى فرياد رسى خواست ، عيسى دستش را گرفت و از آب بـيـرون آورد و بـاو گـفـت : اى كـوتـاه قد؛ چه گفتى ؟ (كه در آب فرو رفتى ) گفت : من گـفـتـم : ايـن روح الله اسـت كـه روى آب راه مـى رود و مـن هم روى آب راه مى روم و مرا خود بـيـنـى فـرا گـرفـت ، عـيـسى به او فرمود: خود را در جائى گذاشتى كه خدايت در آنجا نـگـذاشـتـه ، پـس خـدا بـسـبـب ايـن گـفتار ترا مبغوض داشت ، از آنچه گفتى بسوى خداى عزوجل تو به كن .
امـام عـليـه السـلام فـرمـود: آنـمـرد توبه كرد و برتبه ايكه خدا برايش قرار داده بود برگشت ، پس از خداپروا كنيد و بر يكديگر حسد نبريد.
عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص كَادَ الْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً وَ كَادَ الْحَسَدُ أَنْ يَغْلِبَ الْقَدَرَ
اصول كافى ج : 3 ص : 417 رواية :4
ترجمه روايت شريفه :
رسـولخـدا صـلى الله عـليـه و آله فرمود: فقر نزديك بكفر است و حسد نزديكست كه بر قدر غلبه كند.
شرح :
مـرحـوم مـجـلسـى بـراى حـمـله اول سـه قـول از خـود و غـرالى و راونـدى نـقـل مـى كـنـد، ولى چـنـانـكـه در آخـر مـيـگـويـد بـرگـشـت هـر سـه قول به يك چيز است و خلاصه آن اقوال اينستكه : مقصود از فقر نيازمندى و احتجاج بمردم و عـدم اعـتـمـاد و تـوجـه بخالق است ، چنين فقيرى بخدانسبت بى عدالتى دهد و با مرتكب دزدى و خـيـانـت و كـمـك بـظـلمـه و راهـزنـى و آدمـكـشـى گـردد، و ايـن اعمال نزديك بكفر است .
و اما براى جمله دوم پنج معنى ذكر مى كند.
(1) از راونـدى (ره ) گـاهى حسد انسانرا وادار مى كند كه محسود را بكشد و مالش را تلف كـنـد و زنـدگـيش را از ميان ببرد، پس گويا چنين شخصى كوشش ميكند كه بر مقدرات خدا غلبه كند....
(2) گاهى حسد سبب زيادى نعمت محسود مى شود و بر مقدرات او غلبه مى كند.
(3) حـسـد مـوجـب تـغـيير نعمت حاسد مى شود و خيراتى كه براى او مقدر شده بسبب حسدش زايل مى گردد.
(4) گـنـاه حـسـد نـزديـكست كه از اعتقاد به قدر زيادتر شود، با وجود سختى عذابى كه قدريه دارند.
(5) اشـاره بـتـاءثـيـر چشم زخم دارد، زيرا حسد سبب چشم زدن مى شود، چنانچه جماعتى از مـفـسرين آيه شريفه و من شر حاسد اذا حسد را به چشم زدن تفسير كرده اند و نيز عامه از پيغمبر صلى الله عليه و آله و خاصه از امام صادق (ع ) روايت كرده اند كه : اگر چيزى بر قدر پيشى گيرد چشم زدن است .
و مـرحـوم طـبـرسـى راجع به آيه شريفه لا تدخلوا من باب واحد گفته است : چون يعقوب عليه السلام ترسيد كه پسرانش را چشم زنند بآنها گفت : همگى از يك در وارد نشويد، ولى جـبـائى چـشـم زدن را انـكـار كـرده و گـفـتـه است برهانى براى اثباتش نداريم ، اما بـيـشـتـر مـحـقـقـيـن آنـرا پـذيـرفـتـه ودرسـت دانـسـتـه انـد، سـپـس مـرحـوم مـجـلسـى سـه قـول از جـاحـظ بـلخـى و حـكـمـاء بـراى اثبات آن نقل مى كند و در آخر هم تاءييدى از سيد رضى ـ قدس الله روحه ـ ذكر مى فرمايد.
عـَلِىُّ بـْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع آفَةُ الدِّينِ الْحَسَدُ وَ الْعُجْبُ وَ الْفَخْرُ
اصول كافى ج : 3 ص : 418 رواية :5
ترجمه روايت شريفه :
امام صادق (ع ) فرمود: آفت دين حسد و خود بينى و باليدن است .
يـُونـُسُ عـَنْ دَاوُدَ الرَّقِّىِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِمـُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع يَا ابْنَ عِمْرَانَ لَا تَحْسُدَنَّ النَّاسَ عَلَى مَا آتَيْتُهُمْ مِنْ فَضْلِى وَ لَا تـَمـُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى ذَلِكَ وَ لَا تُتْبِعْهُ نَفْسَكَ فَإِنَّ الْحَاسِدَ سَاخِطٌ لِنِعَمِى صَادٌّ لِقَسْمِيَ الَّذِي قَسَمْتُ بَيْنَ عِبَادِي وَ مَنْ يَكُ كَذَلِكَ فَلَسْتُ مِنْهُ وَ لَيْسَ مِنِّى
اصول كافى ج : 3 ص : 418 رواية :6
ترجمه روايت شريفه :
رسـولخـدا صـلى الله عـليـه و آله فـرمـود: خـداى عـزوجـل بـمـوسـى بـن عـمـران عـليـه السـلام فـرمـود: اى پـس عـمـران ؛ بـر آنـچـه از فـضـل خـود بـمـردم داده ام حـسد مبر و چشمت را دنبال آن دراز مكن و دلت را پى آن مبر، زيرا حسد برنده از نعمت من ناراحت است و از تقسيمى كه ميان بندگانم كرده ام جلوگير است ، و كسيكه چنين باشد، من از او نيستم و او از من نيست (ميان من و او ارتباط و آشنائى نباشد)
