معاد در قرآن – 34
مردم در قيامت سه گروه اند:
1. صالحان: گروه اول كسانى اند كه از جهت ايمان و عمل صالح در بالاترين مراتب واقع شده اند كاملاً پيرو شريعت بوده و كار خلاف و گناهى انجام نداده اند. اين گونه افراد نياز به حساب ندارند و قبل از همه به بهشت مى روند.
1. آل عمران (3) آيه 30: «يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَها وَبَيْنَهُ أَمَداً بَعِـيداً».
2. انشقاق (84) آيه 8 : «فَأَمّا مَنْ أُوتِىَ كِتابَهُ بِيَمِـينِهِ * فَسَوْفَ يُحاسَبُ حِساباً يَسِـيراً * وَيَنْقَلِبُ إِلى أَهْلِهِ مَسْرُوراً * وَأَمّا مَنْ أُوتِىَ كِتابَهُ وَراءَ ظَهْرِهِ * فَسَوْفَ يَدْعُو ثُـبُوراً * وَيَصْلى سَعِـيراً».
قرآن مى گويد: «روزى كه قيامت برپا شود مردم از يكديگر جدا شوند، كسانى كه ايمان آورده و عمل هاى صالح انجام داده اند در باغى از بهشت شادمانى مى كنند.» (1)
و مى فرمايد: «(در آن روز) شما سه گروه مى باشيد: يكى سعادتمندان و آنان كيستند، ديگرى شقاوتمندان و آنان چگونه اند، ديگرى پيشتازان، اينان مقربانند، در بهشت هاى پر نعمت.» (2)
علامه طباطبائى در تفسير آيه نوشته است: مراد از سابقين در آيه كسانى هستند كه در انجام كارهاى نيك بر ديگران سبقت گرفته اند و به همين جهت در رسيدن به آمرزش و رحمت و لطف خدا نيز بر ديگران سبقت مى گيرند. (3)
2. مشركان و كافران و ستمكاران: اين گروه نيز در قيامت با مشاهده نامه عمل خود كه تاريك و پر از زشتى ها و بدى ها و خوى هاى آزار دهنده است، و نورى در نفس و نامه عملشان ديده نمى شود، به خسران و زيان كامل خود پى مى برند. تكليفشان روشن است و نيازى به حساب ندارند. عمل خيرى ندارند تا نياز به حساب باشد، چون ايمان شرط قبولى خيرات است.
قرآن مى گويد: «كسانى كه كافر شده اند و آيات ما را تكذيب مى كنند و ديدار آخرت را دروغ مى پندارند همه در عذاب حاضر خواهند شد.» (1)
1. روم (30) آيات 14 ـ 15: «وَيَوْمَ تَقُومُ السّاعَةُ يَوْمَـئِذٍ يَتَـفَرَّقُونَ * فَأَمّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ فَهُمْ فِى رَوْضَةٍ يُحْبَرُونَ».
2. واقعه (56) آيات 7 ـ 11: «وَكُنْتُـمْ أَزْواجـاً ثَـلاثَـةً * فَـأَصْحابُ المَـيْمَنَةِ ما أَصْـحابُ المَـيْمَنَةِ * وَأَصْـحابُ المَشْأَمَةِ ما أَصْـحابُ المَشْـأَمَةِ * وَالسّـابِقُونَ السّـابِقُونَ * أُولـئِكَ المُقَـرَّبُونَ».
3. الميزان، ج19، ص117.
و مى فرمايد: «آنگاه به ستمكاران گويند: عذاب جاويد را بچشيد، آيا جز اين است كه به كيفر اعمالتان مى رسيد.» (2)
و مى فرمايد: «هر كس كه به آيات خدا كافر شود همانا كه خدا سريع الحساب است.» (3)
و مى فرمايد: «اعمال كافران همانند سرابى در بيابان است، انسان تشنه گمان كند آب است ولى وقتى بدان نزديك شد چيزى نمىيابد، و خداى را نزد خود مى يابد كه جزاى او را به تمام خواهد داد، و خدا با سرعت به حساب بندگان رسيدگى مى كند.» (4)
و مى گويد: «همانا كه خدا گناه مشركان را نمى آمرزد.» (5)
امام سجاد عليه السلام در ضمن حديث مفصلى فرمود: «براى مشركان ميزانى نصب نمى شود و كتابى باز نمى گردد، گشودن كتاب اختصاص به مسلمين دارد.» (6)
رسول خدا صلى الله عليه وآله فرمود: «خداى عزّوجلّ به حساب اعمال همه بندگان
1. روم (30) آيه 16: «وَأَمّا الَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآياتِنا وَلِقائِ الآخِرَةِ فَأُولـئِكَ فِى العَذابِ مُحْضَـرُونَ».
2. يونس (10) آيه 52 : «ثُمَّ قِـيلَ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذُوقُوا عَذابَ الخُلْدِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلاّ بِما كُنْتُمْ تَكْسِبُونَ».
3. آلعمران (3) آيه 19: «وَمَنْ يَكْفُرْ بِآياتِ اللّهِ فَإِنَّ اللّهَ سَرِيعُ الحِسابِ».
4. نور (24) آيه 39: «وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَعْمالُـهُمْ كَسَرابٍ بِقِـيعَةٍ يَحْسَـبُهُ الظَّـمْآنُ ماءً حَتّى إِذا جاءَهُ لَمْ يَجِدْهُ شَيْـئاً وَوَجَدَ اللّهَ عِنْدَهُ فَوَفّاهُ حِسابَهُ وَاللّهُ سَرِيعُ الحِسابِ».
5. نساء (4) آيه 48: «إِنَّ اللّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِـهِ».
6. بحارالأنوار، ج7، ص259: «قال عليّ بن الحسين عليهالسلام (فى حديث) اعلموا عباد اللّه: أنّ أهل الشرك لا تنصب لهم الموازين، و لا تنشر لهم الدواوين، و إنّما تنشر الدواوين لأهل الإسلام».
رسيدگى مى كند، جز كسانى كه مشرك باشند، براى اينان حسابى باز نمى كند بلكه بدون حساب داخل دوزخ مى شوند.» (1)
3. حد وسط ها: گروه سوم كسانى هستند كه نه كافر محضاند، نه مؤمن خالص بلكه حد وسط مى باشند. به خدا و پيامبر و معاد ايمان دارند و به مقدار ايمانشان انجام وظيفه كرده و عمل هاى صالحى دارند، ولى در اثر ضعف ايمان قصور و تقصيراتى نيز دارند. قرآن مى گويد: «گروهى ديگر به گناهان خود اعتراف كردند كه اعمال نيك را با كارهاى زشت آميخته اند، شايد خدا توبه آنها را بپذيرد زيرا خدا آمرزنده و مهربان است.» (2)
تعيين سرنوشت نهايى اين گونه افراد نياز به حساب دارد. گرچه خداى متعال به طور كامل و دقيق بر اعمال بندگانش اشراف دارد و كوچكترين چيزى بر او مخفى نيست، قبل از محاسبه همه چيز برايش روشن است و نتيجه هاى آن را مىداند، ولى در عين حال محاسبه اعمال در قيامت يك امر ضرورى است. بدين جهت كه هر انسانى اكثر كارهاى خوب و بد خود را كه در طول عمر انجام داده فراموش مى كند، به علاوه به ظاهر اعمال خود مى نگرد و از باطن آنها اطلاع درستى ندارد و به همين جهت توقع پاداش هايى را دارد كه در شأن او نيست. خداى متعال پاداش و كيفر بندگان را طبق استحقاق واقعى مى دهد، نه توقع و انتظار اين و آن. بنابراين حساب قيامت لازم است تا بندگان عذرى نداشته باشند و بدانند كه طبق عدالت با آنها رفتار شده است. حساب قيامت بسيار گسترده و دقيق است و همه چيز مورد سئوال قرار مى گيرد. در اينجا به برخى از آنها به طور كوتاه اشاره مى شود.
1. همان، ص260: «قال رسولاللّه صلىاللهعليهوآله : إنّ اللّه عزّوجلّ يحاسب كلّ خلق إلاّ من أشرك باللّه عزّوجلّ فإنّه لا يحاسب و يؤمر به إلى النار».
2. توبه (9) آيه 102: «وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِـهِمْ».
منبع : معاد در قرآن
نویسنده : آیت الله امینی
