1- آخرت
«لقد جلت الاخره فى اعينهم حتى ما يريدون بها بدلا... و انماكانت الدنيا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم»; آخرت در نگاه آن ها بسيار بزرگ است، به اندازهاى كه چيزى را با آن عوض نمى كنند... و دنيا نزد آنها همانند مارگزنده و دشمن بى زبان است.
پيروان حقيقى و دوستان واقعى خاندان نبوت عليهم السلام به چيزى جز آخرت نمى انديشند و تمام كردارها و رفتارهاى خود را با نگاه به آخرت مى سنجند. دنيا در نظر مؤمن وسيله اى است براى رسيدن به هدفى بزرگ كه همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقيقى اهلبيت عليهم السلام از مواهب دنيوى بهره مى برند، اما هرگز زندگى جاودان را با زندگى گذراى دنيا عوض نمى كنند.
2- انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون»; آنها باخدا انس گرفتهاند و از آنچه كه مال اندوزان به آن انسگرفتهاند، در هراسند.
مومنان از نعمتهاى الهى بهره مى برند اما به آنها وابسته نمى شوند. وابستگى به مال دنيا موجب بندگى انسان در برابرماديات خواهد شد. زراندوزان همواره به ثروت خود وابسته اند.شيعيان واقعى با ياد خدا آرامش مى يابند نيستند.
حضرت صادق(ع) پس از برشمردن اين دو ويژگى مهم، فرمود: «اولئكاوليائى حقا بهم تكشف كل فتنه و ترفع كل بليه»; آنها دوستان حقيقى من هستند. به وسيله آنها فتنه شكست مى خورد و هرگرفتارى هابر طرف مى شود.
حسابرسى خود
«حق على كل مسلم يعرفنا ان يعرف علمه فى كل يوم وليله علىنفسه فيكون محاسب نفسه فان راى حسنه استزاد منها و ان راىسيئه استغفر منها، لئلايخزى يوم القيمه»; بر هرمسلمانى كه مارا مى شناسد، سزاوار است كه كردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر كار نيكى در آنهاديد، برآنها بيفزايد و اگر كردار بدى در اعمال خود مشاهده كرد،از آنها توبه كند، تا دچار ذلت و خوارى روز قيامت نگردد.
سخاوت
«يابن جندب! ان شيعتنا يعرفون بخصال شتى: بالسخاء و البذلللاخوان»; اى پسر جندب! همانا شيعيان ما به چند خصلت شناخته مى شوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
خواندن پنجاه ركعت نماز و رعايت وقت نماز
«وبان يصلوا الخمسين ليلا و نهارا... و يحافظون علىالزوال»;شيعيان ما در شبانه روز پنجاه ركعت نماز مى خوانند و توجه به وقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
دورى از پرخاش و داد و فرياد
«لايهرون هريرالكلب»; شيعيان ما همانند سگ زوزه نمى كشند.
دورى از طمع
«ولايطمعون طمع الغراب»; شيعيان ما همانند كلاغ طماع و حريص نيستند.
دورى از دشمنان
«و لايجاورون لنا عدوا و لا يساءلون لنا مبغضاولوماتوا جوعا»;شيعيان ما با دشمنان همسايگى نمى كنند و اگر از گرسنگى بميرند،چيزى از آنها نمى خواهند.
دقت در خوراك
«شيعتنا لاياءكلون الجرى... و لا يشربون مسكرا»; شيعيان مامارماهى نمى خورند... و شراب نمى نوشند.
برگزيدهاى از ساير سفارشها
آثار استقامت
«يابن جندب لو ان شيعتنا استقاموا لصافحتهم الملائكه و لاظلهمالغمام و لاشرقوا نهارا و لا كلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم ولما ساءلوا الله الا اعطاهم».
اگر شيعيان ما استقامت كنند، فرشتگان دست در دست آنهامى گذارند، ابرهاى سفيد(رحمت) برآنها سايه مى افكند، چون روزدرخشنده و تابناك مى شوند، از زمين و آسمان روزى مى خورند و آنچه از خدا بخواهند، خداوند به آنها عطا مىكند.
شيوه برخورد با گناهكاران
1- گفتن خوبى ها و پرهيز از سخن ناروا
«يابن جندب لاتقل فىالمذنبين من اهل دعوتكم الا خيرا»; اى پسرجندب! به گناهكاران از همكيشان خود جز خوبى و نيكويى چيزى مگو.
در برخورد با گناهكاران بايد با سخنان نيكو و گفتن خوبى هاىآنان، اميد مرده در آنها را زنده كرد و از خشونت، گفتارناروا وبازگو نمودن لغزشهاى آنها پرهيز كرد; زيرا چنين برخوردهايى مجرمان را از پيمودن راه درست نااميد و نسبتبه دين و آموزه هاىآن گريزان مىسازد.
2- در خواست توفيق براى گناهكاران
«واستكينوا الى الله فى توفيقهم»; توفيق آنها را خاضعانه ازخداوند بخواهيد.
3- در خواست توبه براى گناهكاران
توبه از حالات سازنده انسان است كه انجام دهنده آن محبوب خداونداست:
«ان الله يحب التوابين»; خداوند كسانى كه بسيار توبه مىكنندرا دوست دارد. (1)
توبه روشى است كه امام صادق(ع) براى پاكسازى گناهكار توصيه كرده است. شيعيان واقعى بايد از خدا بخواهند كه گناهكاران ازكردار ناشايست خود پشيمان شوند و به سوى خدا بازگردند، زيراخداوند بسيار توبه پذير و بخشنده است; «اناالله هوالتواب الرحيم» (2)
راه بهشتى شدن
حضرت امام جعفر صادق(ع) سه راه را فراروى جويندگان بهشت قرارداده است:
1- پيروى از ائمه عليهم السلام .
2- برائت از دشمنان.
3- سخن گفتن آگاهانه و سكوت هنگام نا آگاهى.
«فكل من قصدنا و تولانا و لم يوال عدونا و قال ما يعلم و سكت عما لايعلم او اشكل عليه فهو فىالجنه»
هر كس جويا و پيرو ما باشد و از دشمنان ما پيروى نكند و چيزى كه مى داند، بگويد و از آنچه كه نمى تداند، يا بر او مشكل (مشتبه)است، سكوت كند، در بهشت است.
ارزش سكوت
«عليك بالصمت، تعد حليما، جاهلا كنت او عالما، فان الصمت زينتك عندالعلماء و سترك عندالجهال.»
عالم باشى يا جاهل، خاموشى را برگزين تا بردبار به شمار آيى;زيرا خاموشى نزد دانايان زينت و در پيش نادانان پوشش است.
دورى جستن از عقايد منحرف
خطر بدعتها، گرايشهاى منحرف و قرائتهاى ناصواب از دين، هميشه متوجه جوامع شيعى بوده است.
«يابن جندب! بلغ معاشر شيعتنا و قل لهم: لاتذهبن بكم المذاهب»; اى پسر جندب! به شيعيان ما بگو; مبادا راه عقايدمنحرف، شما را از مذهب خودتان بيرون برد.
نشانه هاى ناتوانى
«قد عجز من لم يعد لكل بلاء صبرا و لكل نعمه شكرا و لكل عسريسرا»; ناتوان است كسى كه براى هر بلايى صبرى، براى هر نعمتى شكرى و براى هر سختى آسانى آماده نكند.
كردارهاى برتر
«يابن جندب! صل من قطعك، واعط من حرمك، و احسن الى من اساءاليك، و سلم على من سبك، و انصف من خاصمك، واعف عمن ظلمك، كماانك تحب ان يعفى عنك، فاعتبر بعفوالله عنك، الاترى ان شمسهاشرقت على الابرار و الفجار و ان مطره ينزل على الصالحين والخاطئين.»
اى پسر جندب! با كسى كه از تو بريده، وصل كن; به كسى كه چيزى به تو نداده، چيز بده; باكسى كه به تو بدى كرده، خوبى كن; به كسى كه به تو دشنام داده، سلام كن; باكسى كه با تو دشمنى كرده،انصاف داشته باش و از كسى كه به تو ظلم كرده، در گذر، همچنانكه دوست دارى از تو در گذرند. پس از گذشت خداوند از خودت عبرت بگير. آيا نمى بينى خورشيد خداوند برخوبان و بدان مى تابد وبارانش بر صالحان و مجرمان نازل مىشود؟
اساس اسلام
آخرين جمله از سفارشهاى امام صادق(ع) به ابن جندب درباره اهميت و ارزش محبت اهلبيت عليهم السلام است.
«لكل شيىء اساس و اساس الاسلام حبنا اهل البيت»; هرچيزى راپايه اى است و پايه اسلام، محبت ما، اهل بيت عليهم السلام است.
........................................................................
پىنوشتها:
1- بقره، آيه 222.
2- توبه، آيه 118.
على محمدى
