كوشش انسان براى به فعليت درآوردن دريافت هاى خود از مواهب الهى، دليل ايمان و باورمندى اوست. در همين معنا روايات متعددى وجود دارد كه بنا به منطوق آنها، در صورتى ايمان انسان كمال مى يابد كه از اوصافى برخوردار باشد و در غير اين صورت، به نسبت ويژگى هاى ناداشته، ايمان او ضعيف و ناقص است. در روايتى از امام صادق (عليه السلام) آمده است:
ينبغي للمؤمن أن يكون فيه ثمان خصال:... نفسه منه في تعب والناس منه في راحة...؛(10) مؤمن بايد از هشت خصلت برخوردار باشد:... خويشتن را در سختى نگاه مى دارد، ولى مردم از وجودش در آسايش اند.
مسلّم اين كه اگر آن سان كه در روايت فوق آمده است، نباشيم، ايمان مان ناقص است و آن گونه كه بايد، در كسب رحمت و فضل خدا موفق نبوده ايم. انسان به دليل نابرخوردارى از صفات مؤمنان، با ستم به ديگران و اعمالى ديگر، مرتكب حرام هم مى شود و هيچ عذر و بهانه اى هم نخواهد داشت.
در صورتى كه در راه كسب ويژگى هاى مؤمنان نكوشيم و خويش را بدان صفات زينت ندهيم بى ترديد، هميشه در معرض خطرِ گرفتار شدن به ستمگرى و تعدى نسبت به ديگران قرار خواهيم داشت، زيرا انسان، خصلتى اجتماعى داشته و همه روزه صدها بار با افراد خانواده، بستگان و ديگر افراد جامعه برخورد دارد. فراتر از اين اگر فردى رئيس كارخانه، شركت، اداره و جز آن باشد به طبيعت حال با افراد بيشترى برخورد خواهد داشت. چنين فردى در مقام سرپرست خانواده، رئيس شركت و... اگر به عدالت و انصاف با زيردستان و عائله خود رفتار كند، از عهده امتحان الهى ـ كه در قالب مقام و قدرت بدو عرضه شده ـ به نيكى برآمده و سعادتمند شده است، زيرا به خوبى توانسته صفات مؤمن بودن را در خود تحقق بخشد. در مقابل اگر ـ خداى ناكرده ـ نسبت به زيردستان ستم روا دارد، فرجامى بد براى خويش رقم زده است.
در روايتى از اميرالمؤمنين (عليه السلام) آمده است:
من وُلي رقاب عشرة من المسلمين ولم يعدل فيهم حشره الله يوم القيامة ويداه مغلولتان إلى عنقه، فلا يفكهما إلاّ عدله في الدنيا؛(11) كسى كه [به هر دليل، خواه به جهت توان مالى يا موقعيت اجتماعى يا امرى ديگر] بر ده نفر از مسلمانان حكومت كند، اما با آنان به داد رفتار نكند، چنين فردى در روز قيامت در حالى كه دستانش بر گردنش بسته شده است و جز دادگرى اش در دنيا، چيزى او را نخواهد كرد.
البته حبسى كه براى چنين فردى در نظر گرفته مى شود، توأم با شكنجه نبوده، صرفاً به منظور ايجاد محدوديت براى اوست.
چنين بياناتى از يك عالِم معمولى يا مصلح اجتماعىِ با اندوخته ناقص علمى نيامده، بلكه آموزه و سخن پاكان و معصومانى است كه جز بر اساس حق چيزى نگفته، آخرت را آن سان كه هست توصيف مى كردند.
