در اين فراز از زيارت جامعه كبيره به آيه تطهير اشاره شده، لازم است بحث كوتاهى نيز درباره آن آيه داشته باشيم.
عصمت ائمّه عليهم السلام در قرآن مجيد ادلّه زيادى دارد. بعضى ادّعا مى كنند كه عصمت را در قرن هاى اخير علما مطرح كرده اند، وگرنه مدرك قديمى و دست اوّل ندارد.
متأسفانه اين افراد در امورى كه تخصص ندارند دخالت مى كنند؛ هم براى خودشان در دنيا و آخرت دردسر درست مى كنند و هم براى ديگران؛ چرا كه در قرآن مجيد آيات عديده اى داريم كه بيان گر عصمت اند و عصمت يك حقيقت قرآنى است.
ما در مباحث امامت و ولايت، عصمت انبيا را از قرآن مجيد اثبات كرده ايم، گرچه در قرآن مجيد آياتى وجود دارد كه موهم عدم عصمت است؛ از ادلّه عصمت ائمّه عليهم السلام ـ يا قدر متيقّن عصمت خمسه طيّبه ـ آيه تطهير است كه در اين فراز از زيارت جامعه كبيره به اين آيه مباركه اشاره شده است.1
قرآن كريم مى فرمايد:
(إِنَّما يُريدُ اللّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهيرًا)؛2
همانا خداوند فقط اراده فرموده كه هر گونه پليدى را از شما اهل بيت بزدايد و شما را پاك و پاكيزه گرداند.
در اين آيه «انّما»، «يريد»، «ليذهب» و «الرجس» الفاظى هستند كه بايد مورد دقّت قرار بگيرند.
به نحو اجمال مى گوييم كه «انّما» چه مركب باشد يا بسيط، بر اساس تصريح علماى لغت و ادب بر حصر دلالت دارد مگر در مقابل، قرينه اى وجود داشته باشد. ابن منظور در لسان العرب مى نويسد:
اگر حرف «إنّ» بر حرف «ما» افزوده شود بر تعيين دلالت دارد، مانند قول خداى متعال:
(إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَالْمَساكينِ)؛3
همانا صدقات و زكات فقط براى فقيران و... است.
چون بر اثبات حكم براى افراد مذكور و نفى از غير آن دلالت دارد.4
در اين جا بحثى با فخر رازى داريم. چون در آيه ولايت، همان آيه اى كه خداوند متعال مى فرمايد: (إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللّهُ وَرَسُولُهُ)5 منكر دلالت «إنّما» بر حصر است. وى در تفسير خود مى نويسد:
ولا نسلّم أنّ كلمة «إنّما» للحصر، والدليل عليه قوله: (إِنَّما مَثَلُ الْحَياةِ الدُّنْيا كَماء أَنْزَلْناهُ مِنَ السَّماءِ)6 ولا شكّ أنّ الحياة الدنيا لها أمثال أخرى سوى هذا المثل، وقال: (إِنَّمَا الْحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَلَهْوٌ)7 ولا شكّ أنّ اللعب واللهو قد يحصل في غيرها.8
در مباحث اصولى آن جا كه درباره كلمه «إنّما» بحث شده، سخن فخر رازى مطرح شده و جوابش را داده اند و اين بحث در جاهاى ديگر نيز آمده است.
1 . گفتنى است كه تاكنون سه بحث جداگانه درباره آيه تطهير از نگارنده منتشر شده است.
2 . سوره احزاب (33): آيه 33.
3 . سوره توبه (9): آيه 60.
4 . لسان العرب: 13 / 32، صحاح اللغه: 5 / 2073، القاموس المحيط: 4 / 198.
5 . سوره مائده (5): آيه 55.
6 . سوره يونس (10): آيه 24.
7 . سوره محمّد صلى اللّه عليه وآله (47): آيه 36.
8 . تفسير رازى: 12 / 30.
