راغب اصفهانى در معناى واژه «اصطفى» مطلب لطيفى دارد. وى مى گويد:
واصطفاء اللّه بعض عباده قد يكون بإيجاده تعالى إيّاه صافياً عن الشوب الموجود في غيره، وقد يكون باختياره وبحكمه وإنْ لم يتعرّ ذلك من الأوّل؛1
خداوند متعال كسانى را كه اصطفاء و اختيار مى كند، دو قسم هستند:
يك قسم كسانى هستند كه از اول پاك و پاكيزه خلق كرده است؛ اصلا از اول آن ها را چنين خلق مى كند... .
اگر اين كلام تمام باشد، معلوم مى شود كه وجود ائمّه عليهم السلام و اصل خلقتشان با خلقت ديگر مردم تفاوت دارد.
فخر رازى در تفسير خود در ذيل آيه اصطفاء2 از حليمى كه يكى از بزرگان محدّثان و مفسّران پيشين اهل سنّت است، كلام جالب مفصّلى نقل مى كند كه او بر اين معنا برهان اقامه مى كند كه وجود انبيا و اصل خلقتشان، از نظر روحى و جسمى با ديگر مردم متفاوت است. اصلا اصل آفرينش آن ها فرق مى كند.3 و كلام راغب اصفهانى به همان مطالب اشاره دارد.
اگر اين نظريه به اثبات برسد، انصافاً مطالب جالبى خواهد بود، ممكن است به راحتى نتوانيم بپذيريم كه اصلاً خلقت آن ها با خلقت ما فرق مى كند؟ يا اين كه لازمه آن شبهه جبر مى باشد؛ ولى اگر آن مطالب تمام باشد، شبهه جبر هم جواب دارد.
بنابراين، كسانى را كه خداى متعال برگزيده، از همان اوّل، از همه شوب ها پاك و پاكيزه و طاهر و مطهّر هستند. شوب ها عبارت از شك، شبهه، جهل و انواع و اقسام ادناس و ارجاس است كه در آيه تطهير مى فرمايد: (لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ).4
يعنى «رجس» به هر معنايى كه باشد، از اهل بيت عليهم السلام «اذهاب» شده و اين به معناى رفع بعد الوجود نيست، بلكه دفع است.
پس معلوم مى شود كه اين كلام، به قرآن برمى گردد و ادلّه و براهين ما نيز در خصوص ائمّه عليهم السلام تمام مى شود. البته انبيا نيز همين طور هستند و مقام عصمت را دارند.
فخر رازى در ادامه، كلام حليمى را نقل مى كند كه حضرت على عليه السلام فرمود:
علّمني رسول اللّه صلّى اللّه عليه وآله ألف باب من العلم واستنبطت من كلّ باب ألف باب؛5
رسول خدا صلى اللّه عليه وآله هزار باب از علم را به من تعليم داد و از هر بابى نيز هزار باب استنباط كردم.
آرى، اين بزرگواران موجودات خاصّ استثنايى هستند.
از طرفى دلالت كلمه «اصطفاء» بر افضليت واضح است، در تفسير طبرى آمده است:
عن الحسن في قوله: (إِنَّ اللّهَ اصْطَفى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْراهيمَ ـ إلى قوله ـ وَاللّهُ سَميعٌ عَليمٌ)، قال: فضلّهم اللّه على العالمين بالنبوّة على الناس كلّهم كانوا هم الأنبياء الأتقياء المطيعين لربّهم؛6
امام حسن عليه السلام درباره اين آيه فرمود: خداى تعالى آنان را به تمامى مردم با قرار دادن نبوّت در آنان، برترى داد؛ چرا كه آنان همان انبياى پرهيزكارند كه مطيع پروردگارشان مى باشند.
از طرف ديگر اگر كلمه «العالمين» عالم علوى را نيز در بر بگيرد، اين آيه مباركه از دلايل افضليّت ائمّه عليهم السلام از فرشتگان حتى فرشتگان مقرّب خواهد بود.
1 . المفردات فى غريب القرآن: 283.
2 . سوره آل عمران (3): آيات 33 و 34.
3 . تفسير رازى: 8 / 22 و 23.
4 . سوره احزاب (33): آيه 33.
5 . تفسير رازى: 8 / 23.
6 . تفسير طبرى: 3 / 317 و 318.
