58. باب السعادة و الشقاوة
1 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ شُعَيْبٍ الْعَقَرْقُوفِيِّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ كُنْتُ بَيْنَ يَدَيْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع جَالِساً وَ قَدْ سَأَلَهُ سَائِلٌ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ مِنْ أَيْنَ لَحِقَ الشَّقَاءُ أَهْلَ الْمَعْصِيَةِ حَتَّى حَكَمَ لَهُمْ فِي عِلْمِهِ بِالْعَذَابِ عَلَى عَمَلِهِمْ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَيُّهَا السَّائِلُ عَلِمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَلَّا يَقُومَ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِهِ بِحَقِّهِ فَلَمَّا عَلِمَ بِذَلِكَ وَهَبَ لِأَهْلِ مَحَبَّتِهِ الْقُوَّةَ عَلَى مَعْرِفَتِهِ وَ وَضَعَ عَنْهُمْ ثِقْلَ الْعَمَلِ بِحَقِيقَةِ مَا هُمْ أَهْلُهُ وَ وَهَبَ لِأَهْلِ الْمَعْصِيَةِ الْقُوَّةَ عَلَى مَعْصِيَتِهِمْ لِسَبْقِ عِلْمِهِ فِيهِمْ- وَ لَمْ يَمْنَعْهُمْ إِطَاقَةَ الْقَبُولِ مِنْهُ لِأَنَّ عِلْمَهُ أَوْلَى بِحَقِيقَةِ التَّصْدِيقِ فَوَافَقُوا مَا سَبَقَ لَهُمْ فِي عِلْمِهِ وَ إِنْ قَدَرُوا أَنْ يَأْتُوا خلالا حَالًا تُنْجِيهِمْ عَنْ مَعْصِيَتِهِ وَ هُوَ مَعْنَى شَاءَ مَا شَاءَ وَ هُوَ سِرٌّ
ترجمه :
1. ابو بصير مىگويد: رو بروى امام صادق (عليه السلام) نشسته بودم و شخصى از آن حضرت پرسيد: اى فرزند رسول خدا! فداى شما شوم! گنهكاران از كجا مىدانند كه خداوند در علم خود به خاطر عملشان، حكم به عذابشان مىكند؟
آن حضرت فرمودند: اى سؤال كننده! خداوند دانست كه هيچ يك از مخلوقاتش حق (الهى) او را به جا نمىآورند، پس زمانى كه اين را دانست، به اهل محبت قدرت شناخت خود را داد و سنگينى عمل بر اساس حقيقتى كه نزد اهلش مىباشد را از آنها برداشت و به گنهكاران قدرت گناه را داد، زيرا از قبل اعمال آنها را مىدانست و گنهكاران را از قدرت قبول آن منع نكرد (يعنى در دنيا مختار بودند و خداوند آنها را آزاد گذاشت.) زيرا علم خداوند، به حقيقت راستى، سزاوارتر است، پس مردم نيز نسبت به آن چه در علم خداوند مقدم شده بود، توافق كردند، اگر چه قدرت داشتند كه خود را از گناه نجات دهند و اين همان معناى خواست آن چه خواست است و جزء اسرار مىباشد.
2 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- قالُوا رَبَّنا غَلَبَتْ عَلَيْنا شِقْوَتُنا قَالَ بِأَعْمَالِهِمْ شَقُوا
ترجمه :
2. على بن أبى حمزه از امام صادق (عليه السلام) درباره سخن خداوند كه مىفرمايد: پروردگارا! بدبختى ما بر ما پيروز شد.(214) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: (يعنى) آنها به خاطر كارهاى (بدشان) بدبخت شدند.
3 حَدَّثَنَا الشَّرِيفُ أَبُو عَلِيٍّ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ قُتَيْبَةَ النَّيْسَابُورِيُّ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ ع عَنْ مَعْنَى قَوْلِ رَسُولِ اللَّهِ ص الشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِيدُ مَنْ سَعِدَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ فَقَالَ الشَّقِيُّ مَنْ عَلِمَ اللَّهُ وَ هُوَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَنَّهُ سَيَعْمَلُ أَعْمَالَ الْأَشْقِيَاءِ وَ السَّعِيدُ مَنْ عَلِمَ اللَّهُ وَ هُوَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ أَنَّهُ سَيَعْمَلُ أَعْمَالَ السُّعَدَاءِ قُلْتُ لَهُ فَمَا مَعْنَى قَوْلِهِ ص اعْمَلُوا فَكُلٌّ مُيَسَّرٌ لِمَا خُلِقَ لَهُ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ لِيَعْبُدُوهُ وَ لَمْ يَخْلُقْهُمْ لِيَعْصُوهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ فَيَسَّرَ كُلَّا لِمَا خُلِقَ لَهُ فَالْوَيْلُ لِمَنِ اسْتَحَبَّ الْعَمَى عَلَى الْهُدَى
ترجمه :
3. محمد بن ابى عمير مىگويد: از امام موسى كاظم (عليه السلام) درباره معناى سخن رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيدم كه فرموده است: بدبخت كسى است كه در شكم مادرش بدبخت است و خوشبخت كسى است كه در شكم مادرش خوشبخت است. امام على (عليه السلام) فرمودند: (يعنى) بدبخت كسى است كه خداوند (بدبختى) او را مىداند، در حالى كه در شكم ماردش است (يعنى اين كه) به زودى كار گنهكاران را انجام مىدهد و خوشبخت كسى است كه خداوند (خوشبختى) او را مىداند، در حالى كه در شكم ماردش است (يعنى اين كه به زودى كار نيكوكاران را انجام مىدهد و از امام درباره معناى (يكى ديگر از سخنان) رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) پرسيدم كه فرموده است: كار انجام دهيد كه هر كدام به آن چه آفريده شده است، دست پيدا مىكند. امام (عليه السلام) فرمودند: خداوند، جن و انسان را آفريد تا او را عبادت كنند و آنها را نيافريد تا از او نافرمانى نمايند و اين همان سخن خداوند است كه مىفرمايد: من جن و انسان را فقط براى آن كه مرا عبادت كنند، آفريدهام.(215)
4 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ عِمْرَانَ الْحَلَبِيِّ عَنْ مُعَلًّى أَبِي عُثْمَانَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَنْظَلَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ يُسْلَكُ بِالسَّعِيدِ طَرِيقَ الْأَشْقِيَاءِ حَتَّى يَقُولَ النَّاسُ مَا أَشْبَهَهُ بِهِمْ بَلْ هُوَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَتَدَارَكُهُ السَّعَادَةُ وَ قَدْ يُسْلَكُ بِالشَّقِيِّ طَرِيقَ السُّعَدَاءِ حَتَّى يَقُولَ النَّاسُ مَا أَشْبَهَهُ بِهِمْ بَلْ هُوَ مِنْهُمْ ثُمَّ يَتَدَارَكُهُ الشَّقَاءُ إِنَّ مَنْ عَلِمَهُ اللَّهُ تَعَالَى سَعِيداً وَ إِنْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا فُوَاقُ نَاقَةٍ خَتَمَ لَهُ بِالسَّعَادَةِ
ترجمه :
4. على بن حنظله از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: گاهى انسان خوشبخت به روش انسانهاى بدبخت (گنهكار) رفتار مىكند تا جايى كه مردم مىگويند: چقدر شبيه گنهكاران شده است، بلكه يكى از آنها مىباشد. سپس خوشبختى، او را نجات مىدهد و گاهى انسان بدبخت به روش انسانهاى نيكوكار رفتار مىكند تا جايى كه مردم مىگويند: چقدر شبيه نيكوكاران شده است، بلكه يكى از آنها مىباشد. سپس بدبختى، او را (به همان مسير خودش) مىبرد. حقيقتا كسى كه خداوند او را خوشبخت كرده است، در نهايت خوشبخت خواهد شد؛ اگر چه از دنيا به اندازه سكسكه شتر باقى نمانده باشد.
5 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ السَّعَادَةَ وَ الشَّقَاوَةَ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ خَلْقَهُ فَمَنْ عَلِمَهُ اللَّهُ سَعِيداً لَمْ يُبْغِضْهُ أَبَداً وَ إِنْ عَمِلَ شَرّاً أَبْغَضَ عَمَلَهُ وَ لَمْ يُبْغِضْهُ وَ إِنْ كَانَ عَلِمَهُ شَقِيّاً لَمْ يُحِبَّهُ أَبَداً وَ إِنْ عَمِلَ صَالِحاً أَحَبَّ عَمَلَهُ وَ أَبْغَضَهُ لِمَا يَصِيرُ إِلَيْهِ فَإِذَا أَحَبَّ اللَّهُ شَيْئاً لَمْ يُبْغِضْهُ أَبَداً وَ إِذَا أَبْغَضَ شَيْئاً لَمْ يُحِبَّهُ أَبَداً
ترجمه :
5. منصور بن حازم از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: خداوند قبل از آن كه مخلوقات خود را بيافريند، خوشبختى و بدبختى را آفريد، پس كسى كه خداوند او را خوشبخت مىداند، هرگز نسبت به او خشمگين نمىشود و اگر كار بدى انجام دهد، نسبت به كارش خشم مىگيرد اما نسبت به خودش خشمگين نمىشود. و كسى كه خداوند او را بدبخت مىداند، هرگز او را دوست نخواهد داشت و اگر كار خوبى انجام دهد، كارش را دوست دارد، اما خودش را به دليل راهى كه انتخاب كرده است، دوست نخواهد داشت. پس زمانى كه خداوند چيزى را دوست داشته باشد، ديگر از او خشمگين نمىشود و اگر چيزى را دشمن بداند، ديگر دوست نخواهد داشت.
6 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ وَ سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ جَمِيعاً قَالا حَدَّثَنَا أَيُّوبُ بْنُ نُوحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ قَالَ يَحُولَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ أَنْ يَعْلَمَ أَنَّ الْبَاطِلَ حَقٌّ وَ قَدْ قِيلَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ بِالْمَوْتِ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَنْقُلُ الْعَبْدَ مِنَ الشَّقَاءِ إِلَى السَّعَادَةِ وَ لَا يَنْقُلُهُ مِنَ السَّعَادَةِ إِلَى الشَّقَاءِ
ترجمه :
6. هشام بن سالم از امام صادق (عليه السلام) درباره سخن خداوند كه فرموده است: اى مردم! بدانيد كه خداوند بين انسان و قلبش فاصله مىاندازد.(216) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: خداوند بين خود و كسى كه باطل را حق مىداند، فاصله مىاندازد. (در روايت ديگرى) گفته شده است: خداوند بين خود و انسان به وسيله مرگ فاصله انداخته است. و امام صادق (عليه السلام) مىفرمايند: خداوند، بندهاى خود را از بدبختى به خوشبختى منتقل مىسازد؛ كسى را از خوشبختى به بدبختى نمىبرد.
214 - مؤمنون / 106.
215 - ذاريات / 56.
216 - انفال / 24.
