17 باب تفسير قوله عز و جل وَ الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ
1 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِصَامٍ الْكُلَيْنِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمَعْرُوفُ بِعَلَّانٍ الْكُلَيْنِيِّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى بْنِ عُبَيْدٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِيَّ بْنَ مُحَمَّدٍ الْعَسْكَرِيَّ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ فَقَالَ ذَلِكَ تَعْيِيرُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِمَنْ شَبَّهَهُ بِخَلْقِهِ أَ لَا تَرَى أَنَّهُ قَالَ وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ مَعْنَاهُ إِذْ قَالُوا إِنَّ- الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ السَّماواتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ كَمَا قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قَالُوا ما أَنْزَلَ اللَّهُ عَلى بَشَرٍ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ نَزَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ نَفْسَهُ عَنِ الْقَبْضَةِ وَ الْيَمِينِ فَقَالَ- سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ
ترجمه :
1. محمد بن عيس مىگويد: از امام هادى (عليه السلام) درباره سخن خداوند پرسيدم كه فرموده است: تمام زمين در روز قيامت در قدرت او و آسمانها پيچيده در دست اوست.(32)
آن حضرت فرمودند: اين سرزنش خداوند از كسى است كه او را به يكى از مخلوقاتش تشبيه كرده است. مگر نمىبينى كه خداوند فرموده است: خداوند را آن چنان كه حقش مىباشد، بزرگ نشمردند. و اين يعنى تمام زمين در روز قيامت در قدرت او و آسمانها پيچيده در دست او است. همان طورى كه خداوند فرمود: خداوند را آن چنان كه حقش مىباشد بزرگ نشمردند. زمانى كه گفتند: خداوند چيزى را بر انسانها نفرستاده است.(33) سپس خداوند خود را قدرت و دست پاك شمرده و فرموده است: خداوند منزه و بزرگتر از آن است كه به او شرك مىورزند.
2 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ الْهَيْثَمِ الْعِجْلِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ زَكَرِيَّا الْقَطَّانُ قَالَ حَدَّثَنَا بَكْرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَبِيبٍ قَالَ حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ بُهْلُولٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْعَبْدِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ الْأَرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ فَقَالَ يَعْنِي مِلْكَهُ لَا يَمْلِكُهَا مَعَهُ أَحَدٌ وَ الْقَبْضُ مِنَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِي مَوْضِعٍ آخَرَ الْمَنْعُ وَ الْبَسْطُ مِنْهُ الْإِعْطَاءُ وَ التَّوْسِيعُ كَمَا قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ اللَّهُ يَقْبِضُ وَ يَبْصُطُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ يَعْنِي يُعْطِي وَ يُوَسِّعُ وَ يَمْنَعُ وَ يُضَيِّقُ وَ الْقَبْضُ مِنْهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي وَجْهٍ آخَرَ الْأَخْذُ وَ الْأَخْذُ فِي وَجْهٍ الْقَبُولُ مِنْهُ كَمَا قَالَ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ أَيْ يَقْبَلُهَا مِنْ أَهْلِهَا وَ يُثِيبُ عَلَيْهَا قُلْتُ فَقَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ السَّماواتُ مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ قَالَ الْيَمِينُ الْيَدُ وَ الْيَدُ الْقُدْرَةُ وَ الْقُوَّةُ يَقُولُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ السَّمَاوَاتُ مَطْوِيَّاتٌ بِقُدْرَتِهِ وَ قُوَّتِهِ- سُبْحانَهُ وَ تَعالى عَمَّا يُشْرِكُونَ
ترجمه :
2. سليمان بن مهران مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره اين آيه پرسيدم كه خداوند فرموده است: تمام زمين در روز قيامت در قدرت خداوند است. آن حضرت فرمودند: منظور اين است كه او پادشاه است و كسى ديگر به همراه خداوند پادشاه نمىباشد و قبض از سوى خداوند در جاى ديگر منع و باز كردن است و يكى از بازكردنها، وسعت دادن مىباشد، به طورى كه خداوند فرموده است: و خداوند بسته و باز مىكند و به سوى او برگردانده مىشوند.(34) يعنى مىدهد، وسيع مىكند، منع مىكند و تنگ خواهد كرد، و قبض از سوى خداوند در صورت ديگر گرفتن است و گرفتن در صورتى، پذيرفتن آن است، همان طورى كه خداوند فرمود: خداوند صدقات را مىگيرد.(35) يعنى صدقه را از اهلش قبول مىكند و به آن پاداش مىدهد. عرض كردم: پس اين فرموده خداوند چيست كه فرموده است: و آسمانها در دست او پيچيده شده است.
آن حضرت فرمودند: منظور از (يمين) دست است و دست به معناى قدرت و قوت مىباشد و آسمانها به قدرت و توان او پيچيده شدهاند و خداوند پاك و بالاتر از اين است كه به او شريك بياورند.
32 - زمر / 67.
33 - انعام / 91.
34 - بقره / 245.
35 - توبه / 104.
