از مجموعه روايات استفاده مى شود كه برخى توقيعات به خط خود حضرت بوده ، و برخى نيز به خط سفرا با دستور امام عليه السلام بوده است .
اسحاق بن يعقوب مى گويد:((توسط محمد بن عثمان عمرى مسائل مشكلى را به ناحيه مقدسه فرستادم و جوابش را به دست خط مبارك امام زمان عليه السلام دريافت داشتم)). (777)
محمد بن عثمان عمرى مى گويد:((از ناحيه مقدسه توقيعى صادر شد كه خطش را خوب مى شناختم)). (778)
شيخ صدوق رحمة الله عليه مى فرمايد:((توقيعى كه به خط امام زمان عليه السلام براى پدرم صادر شد اكنون نزد من موجود است)). (779)
شيخ ابو عمرو عامرى مى گويد:((ابن ابى غانم قزوينى با جماعتى از شيعيان در موضوعى اختلاف و مشاجره نمودند و براى رفع نزاع ، نامه اى به ناحيه مقدسه نوشته و جريان را به عرض رساندند. پس جواب نامه آنان به خط مبارك امام عليه السلام صادر شد)). (780)
از اين روايات معلوم مى شود كه توقيعات ، قرائن و شواهد صدق به همراه داشته و يا اصحاب حضرت ، دست خط او را مى شناختند ، و لذا مورد قبول آنان قرار مى گرفته است . ليكن در مقابل ، رواياتى وجود دارد كه برخى توقيعات به خط حضرت نبوده بلكه به خط سفيران و به امر حضرت نوشته شده است .
ابو نصر هبة الله مى گويد: توقيعات صاحب الامر عليه السلام به همان خطى كه در زمان امام حسن عسكرى عليه السلام صادر مى شد به وسيله عثمان بن سعيد و محمد بن عثمان براى شيعيان صادر مى گشت . (781)
777- بحارالانوار ، ج 51 ، ص 349.
778- بحارالانوار ، ج 51 ، ص 33.
779- انوار النعمانيه ، ج 3 ، ص 24.
780- بحارالانوار ، ج 53 ، ص 178.
781- بحارالانوار ، ج 51 ، ص 346.
منبع :کتاب موعود شناسی و پاسخ به شبهات
نویسنده :علی اصغر رضوانی
انتشارات مسجد مقدس جمکران
