بَابُ اتِّبَاعِ الْهَوَى
1- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى مُحَمَّدٍ الْوَابِشِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ احْذَرُوا أَهْوَاءَكُمْ كَمَا تَحْذَرُونَ أَعْدَاءَكُمْ فَلَيْسَ شَيْءٌ أَعْدَى لِلرِّجَالِ مِنِ اتِّبَاعِ أَهْوَائِهِمْ وَ حَصَائِدِ أَلْسِنَتِهِمْ
اصول كافى جلد 4 صفحه :30 رواية :1
ترجمه :
ابـو مـحـمـد وابـش گـويـد: شـنـيـدم از امـام صـادق عـليـه السلام كه مى فرمود: از هواهاى (نفسانى ) خود بر حذر باشيد و بترسيد چنانچه از دشمنان حذر ميكنيد، زيرا چيزى براى مردان دشمن تر از پيروى هواهاى خودشان و درو شده هاى زبانهايشان (يعنى آنچه بيهوده از دهان خارج شود) نيست .
توضيح :
بـايـد دانست كه همه آنچه دل بخواهد، و پيروى هواى نفس همه جا مذموم نيست ، بلكه ميزان همانست كه در باب دوستى دنيا گذشت كه هر هواى نفسى كه فقط بخاطر شهوت رانى و لذت جـسـمـانـى و اغـراض دنـيـوى بـاشـد و خدا در آن منظور نباشد پيروى از آن مذموم ، و چنانچه پيروى كرد پيروى نفس اماره بسوء را كرده است ، و آنچه انسان بخاطر اطاعت امر خـداى سـبـحـان انـجـام دهـد و بـراى تـحـصـيـل رضـاى او بـاشد اگر چه بر طبق دلخواه و هـواپـرسـتـى او بـاشد مذموم نيست ، پس ممكن است گاهى انسان بخاطر شهرت در عبادت و جلب قلوب جهال و نادانان ترك لذات نفسانى كند و گرسنگى و تشنگى و شب زنده دارى را بـر خـود هـمـوار كـنـد ولى مـذمـوم بـاشـد زيـرا بـخـاطـر اغراض پست دنيا بوده ، و در مـقـابـل گـاهى ممكن است بخاطر انجام فرمان خدا و بمنظور بدست آوردن فرزند صالح و شـايـسـتـه ، يـا بـراى آلوده نـشـدن بـحـرام ازدواج كـنـد و بـا حـلال خـود جـمـاع كـند، و چنين شخصى اگر چه لذت جسمانى هم ميبرد ولى مذموم نيست چون هدفش در اين عمل كار صحيحى است . اين بود ملحضى از كلام مجلسى رحمة الله عليه .
2- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ أَبـِى حـَمـْزَةَ عـَنْ أَبـِى جـَعـْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِزَّتِى وَ جـَلَالِى وَ عـَظـَمـَتـِى وَ كـِبـْرِيَائِى وَ نُورِى وَ عُلُوِّى وَ ارْتِفَاعِ مَكَانِى لَا يُؤْثِرُ عَبْدٌ هَوَاهُ عـَلَى هـَوَايَ إِلَّا شـَتَّتُّ عـَلَيـْهِ أَمـْرَهُ وَ لَبَّسْتُ عَلَيْهِ دُنْيَاهُ وَ شَغَلْتُ قَلْبَهُ بِهَا وَ لَمْ أُؤْتِهِ مـِنـْهـَا إِلَّا مـَا قَدَّرْتُ لَهُ وَ عِزَّتِى وَ جَلَالِى وَ عَظَمَتِى وَ نُورِى وَ عُلُوِّى وَ ارْتِفَاعِ مَكَانِى لَا يـُؤْثـِرُ عَبْدٌ هَوَايَ عَلَى هَوَاهُ إِلَّا اسْتَحْفَظْتُهُ مَلَائِكَتِي وَ كَفَّلْتُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرَضِينَ رِزْقَهُ وَ كُنْتُ لَهُ مِنْ وَرَاءِ تِجَارَةِ كُلِّ تَاجِرٍ وَ أَتَتْهُ الدُّنْيَا وَ هِيَ رَاغِمَةٌ
اصول كافى جلد 4 صفحه :31 رواية :2
ترجمه :
از امـام بـاقـر عـليـه الرحـمـة روايـت شـده كـه رسـول خـدا (ص ) فـرمـود: خـداى عزوجل فرمايد: سوگند بعزت و جلال خودم و بزرگى و كبريائم و نور و برترى مقامم كـه هـيـچ بـنـده دلخـواه خـود را بر دلخواه من مقدم ندارد جز اينكه كارش را پريشان كنم و دنـيـايش را درهم سازم ، و دلش را باو مشغول كنم ، و از دنيا بر او ندهم جز آنچه برايش مـقـدر كـرده ام ، و سـوگند بعزت و جلال و بزرگى و نور و برترى و بلندى مقامم كه هيچ بنده دلخواه مرا بر دلخواه خود مقدم ندارد جز آنكه فرشتگان من او را نگهبانى كنند، و آسـمـانـهـا و زمينها روزى او را متكفل گردند (و بعهده گيرند) و از پس تجارت هر تاجرى پشتيبان و نگران او باشم ، و دنيا هم در حالى كه نخواهد بجانب او رو كند.
توضيح :
مـجـلسـى عـليـه الرحـمـة در مـعـنـاى (((و كـنـت له مـن وراء تـجـارة كـل تـاجـر))) چـنـد وجـه ذكـر كـرده كـه شـايـد بـهـتـريـن آنـهـا وجـه اول اسـت كـه مـقصود اين است كه دل آنها را مسخر او كنم . و در دلهاى آنها اندازم تا سهمى از بهره تجارت خود را باو بدهند.
3- الْحـُسـَيـْنُ بـْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ يَحْيَى بْنِ عُقَيْلٍ قَالَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِنَّمَا أَخَافُ عَلَيْكُمُ اثْنَتَيْنِ اتِّبَاعَ الْهَوَى وَ طُولَ الْأَمَلِ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَإِنَّهُ يَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَيُنْسِى الْآخِرَةَ
اصول كافى جلد 4 صفحه :31 رواية :3
ترجمه :
امـيـر المـؤ مـنـيـن عـليـه السـلام فرمود: جز اين نيست كه من بر شما از دو چيز مى ترسم : پـيـروى هـواى نـفـس ، و درازى آرزو، امـا پـيـروى هوا پس همانا كه از حق باز مى دارد و اما درازى آرزو آخرت را فراموش سازد.
4- عـِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ شَمُّونٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عـَبـْدِ الرَّحـْمـَنِ الْأَصـَمِّ عـَنْ عـَبـْدِ الرَّحـْمـَنِ بـْنِ الْحـَجَّاجِ قَالَ قَالَ لِى أَبُو الْحَسَنِ ع اتَّقِ الْمُرْتَقَى السَّهْلَ إِذَا كَانَ مُنْحَدَرُهُ وَعْراً قَالَ وَ كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لَا تَدَعِ النَّفْسَ وَ هَوَاهَا فَإِنَّ هَوَاهَا فِى رَدَاهَا وَ تَرْكُ النَّفْسِ وَ مَا تَهْوَى أَذَاهَا وَ كَفُّ النَّفْسِ عَمَّا تَهْوَى دَوَاهَا
بَابُ الْمَكْرِ وَ الْغَدْرِ وَ الْخَدِيعَةِ
اصول كافى جلد 4 صفحه :32 رواية :4
ترجمه :
عـبـد الرحمن بن الحجاج گويد: حضرت موسى بن جعفر عليه السلام بمن فرمود: بپرهيز از نردبانيكه بالا رفتنش آسان و پائين آمدنش دشوار است .
شــرح :
فـيـض و مـجـلسـى عـليـها الرحمة گويند: شايد مقصود نهى از طلب جاه و رياست و ساير شـهـوات دنـيـا و بـلنـديـهـاى آن بـاشـد كـه اگـرچـه به آسانى بدست آيد ولى عاقبت و سـرانـجـام بـدى دارد، و خـلاصـى از گـرفـتـاريـهـاى آن بـى نـهـايـت دشـوار اسـت ، و حـاصـل ايـنـكـه پيروى نفس و بالا رفتن از پله هاى هوى و هوس گرچه آسانست و بر آمدن بر هر پله بسهولت انجام شود، و بآسانى بدست آيد ولى هنگام مرگ دست از همه شستن و گذاردن و رفتن و حساب پس دادن آن دشوار است ، و بمانند كسى است كه اندك اندك بر قـله كوهى بالا رود و در فرود آمدن حيران و سرگردان بماند، و همانند كسى است كه پله پله بر نردبانى بر آيد و در پله آخرين ناگهانى در افتد. پس هر مقدار پله ها زيادتر باشد زيان سقوط بيشتر و خطر آن زيادتر است .
(بـرگـرديـم بـدنـبـاله حديث عبدالرحمن بن حجاج ) گويد و حضرت صادق عليه السلام ميفرمود: نفس (سركش ) را بميل و خواهش خود رها مكن ، زيرا كه نابوديش در خواهش آن است ، رها كردن نفس بآنچه خواهد براى آن درد، و جلوگيرى از آن آنچه خواهد درمان آن است .
