بـَابٌ فـِي ظـُلْمـَةِ قَلْبِ الْمُنَافِقِ وَ إِنْ أُعْطِيَ اللِّسَانَ وَ نُورِ قَلْبِ الْمُؤْمِنِ وَ إِنْ قَصَرَ بِهِ لِسَانُهُ
1- مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَمْرٍو عـَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قـَالَ قَالَ لَنَا ذَاتَ يَوْمٍ تَجِدُ الرَّجُلَ لَا يُخْطِئُ بِلَامٍ وَ لَا وَاوٍ خَطِيباً مـِصـْقـَعـاً وَ لَقـَلْبُهُ أَشَدُّ ظُلْمَةً مِنَ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ وَ تَجِدُ الرَّجُلَ لَا يَسْتَطِيعُ يُعَبِّرُ عَمَّا فِي قَلْبِهِ بِلِسَانِهِ وَ قَلْبُهُ يَزْهَرُ كَمَا يَزْهَرُ الْمِصْبَاحُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 151 رواية : 1
ترجمه :
1ـ عمرو گويد روزى حضرت صادق عليه السلام بما فرمود: (گاهى ) مردى را مى بينيد كه در سخنورى در يك لام يا واوى خطا نكند، خطيب (و سخنورى ) است و زبردست و شيوا و هـمانا دلش از شب تاريك و ظلمانى تاريكتر و سياهتر است ، و (گاهى ) مردى را بينى كه نتواند آنچه در دل دارد به زبان آورد، اما دلش مانند چراغ نورافشانى كند.
2- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنـَا عـَنْ أَحـْمـَدَ بـْنِ مـُحـَمَّدِ بـْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ هَارُونَ بْنِ الْجَهْمِ عَنِ الْمُفَضَّلِ عَنْ سَعْدٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ الْقُلُوبَ أَرْبَعَةٌ قَلْبٌ فِيهِ نِفَاقٌ وَ إِيمَانٌ وَ قـَلْبٌ مـَنـْكـُوسٌ وَ قـَلْبٌ مـَطـْبـُوعٌ وَ قـَلْبٌ أَزْهـَرُ أَجْرَدُ فَقُلْتُ مَا الْأَزْهَرُ قَالَ فِيهِ كَهَيْئَةِ السِّرَاجِ فـَأَمَّا الْمـَطْبُوعُ فَقَلْبُ الْمُنَافِقِ وَ أَمَّا الْأَزْهَرُ فَقَلْبُ الْمُؤْمِنِ إِنْ أَعْطَاهُ شَكَرَ وَ إِنِ ابـْتـَلَاهُ صـَبـَرَ وَ أَمَّا الْمـَنـْكـُوسُ فَقَلْبُ الْمُشْرِكِ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآيَةَ أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى وَجْهِهِ أَهْدى أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلى صِر اطٍ مُسْتَقِيمٍ فَأَمَّا الْقَلْبُ الَّذِي فِيهِ إِيمَانٌ وَ نـِفـَاقٌ فـَهُمْ قَوْمٌ كَانُوا بِالطَّائِفِ فَإِنْ أَدْرَكَ أَحَدَهُمْ أَجَلُهُ عَلَى نِفَاقِهِ هَلَكَ وَ إِنْ أَدْرَكَهُ عَلَى إِيمَانِهِ نَجَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 152 رواية : 2
ترجمه :
2ـ سعد از امام باقر عليه السلام حديث كند كه فرمود: همانا دلها چهار (گونه ) اند: دلى كه در آن نفاق و ايمان است ، و دلى كه وارونه است ، و دلى كه مهر خورده است (و از چرك و زنـگ روى آن پـوشـيـده شـده اسـت )، و دل كـه تـابـنـاك و پاكيزه است ، من عرض كردم : تـابـنـاك كـدام اسـت ؟ فـرمـوده : آنـكـه چـون چـراغـى در آن اسـت ، و امـا دل مـهـر خـورده آن دل مـنـافـق اسـت ، و امـام دل تـابـنـاك آن دل مـؤ من است ، كه اگر خدا به او بدهد شكر كند، و اگر گرفتارش كند صبر كند، و اما وارونـه آن دل مـشـرك اسـت ، سـپـس ايـن آيـه را خواند: (((آيا آن كس كه نگونسار بر روى خـويـش راه رود رهـنـمـون تر است يا آنكس كه ميرود استوار بر راهى راست ؟))) (سوره ملك آيـه 22) و امـا آن دلى كـه در آن ايـمـان و نـفـاق (هـر دو) هـسـت (دل ) آن مردمى است كه در شهر طائف بودند (و گاهى مؤ من و گاهى منافق بودند) پس هر كـدام در حـال نـفـاق مـرگـش فـرا مـى رسـد (از لحـاظ ايـمـان ) هـلاك بـود، و اگـر در حال ايمان اجلش مى رسد رستگار بود.
توضيح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: ذكـر مـردمـان طـائف از بـاب تـمـثـيـل اسـت و مـقـصـود هـمـه آن مـردمـى بـاشـنـد كـه شـك دارنـد (و در حال شك و ترديد روزگارشان را بسر برند).
3- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ الْقُلُوبُ ثَلَاثَةٌ قَلْبٌ مَنْكُوسٌ لَا يَعِي شَيْئاً مِنَ الْخَيْرِ وَ هُوَ قَلْبُ الْكَافِرِ وَ قـَلْبٌ فـِيـهِ نـُكـْتـَةٌ سَوْدَاءُ فَالْخَيْرُ وَ الشَّرُّ فِيهِ يَعْتَلِجَانِ فَأَيُّهُمَا كَانَتْ مِنْهُ غَلَبَ عـَلَيـْهِ وَ قـَلْبٌ مـَفـْتـُوحٌ فـِيـهِ مَصَابِيحُ تَزْهَرُ وَ لَا يُطْفَأُ نُورُهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ قَلْبُ الْمُؤْمِنِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 152 رواية : 3
ترجمه :
3ـ ابو حمزه ثمالى از حضرت باقر عليه السلام حديث كند كه فرمود: دلها سه (گونه )انـد: دل وارونـه كـه هـيـچ خـيـرى و خـوبـى در آن جـا نـكـنـد و آن دل كافر است ، و دلى كه در آن نقطه سياهى است ، و خوبى و بدى در آن با هم در كشمكش بـاشـد، پس هر كدام از آن دل باشد بر آن ديگرى چيره گردد، و دلى است باز و گشاده كـه در آن چـراغـهـائى اسـت تـابـنـاك ، و نـورش تـا روز رسـتـاخـيـز خـامـوش نگردد و آن دل مؤ مناست .
توضيح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: ايـنكه در اين حديث فرمود: (((دلها سه گونه اند))) منافاتى با حـديـث گـذشـتـه كـه فـرمـود: (((دلهـا بـر چـهار گونه اند))) ندارد، زيرا فرمايشش كه فرمود: و دلى كه در آن نقطه تاريك است شامل دو قسم گردد يكى دلى كه در آن ايمان و نـفـاق است ، و ديگر دل منافق ، و اينكه فرمود: (((تا روز رستاخيز نورش خاموش نگردد، اشاره باينست كه دلى كه بنور ايمان و معارف روشن شد پس از جدا شدن از بدن نيز در عالم برزخ و پس از آن روشن است ، و آن نور هرگز از او گرفته نشود.
