امر به معروف و نهى از منكر

به عنوان نمونه امر به معروف و نهى از منكر از محارم الهى است. امر به معروف جنبه اثباتى و امرى و بايدى دارد و نهى از منكر به عكس آن جنبه سلبى و بازدارندگى و نبايدى دارد. به معروف و خوبى و نيكى و ارزش هاى دينى امر كنيم، دعوت كنيم، فرا بخوانيم، هدايت كنيم و راهنمايى نماييم. از سوى ديگر از منكر ـ كه ضد معروف است ـ و به كار بد و نادرست و ناهنجار دينى و ضد ارزش اطلاق مى شود، باز داريم، نهى نماييم و هشدار دهيم.
بر اساس تعاليم اسلام و شرع مقدس اگر شرايط امر به معروف و نهى از منكر فراهم شود، نمى توانيم بگوييم: « به ما چه ؟ ». تمام فقيهان شيعه بر اين نكته اتفاق نظر دارند كه امر به معروف و نهى از منكر واجب كفايى است.

اگر « من فيه الكفاية » (شايسته اى كه اين واجب را انجام دهد) نبود، بر ما واجب عينى مى شود، ولى اگر كسى كه امر به معروف و نهى از منكر كند و در اين كار توانا باشد وجود داشت، در آن صورت بر ما واجب نيست. به عبارت بهتر، اين عمل واجب در هر صورت بايد انجام شود. چنانچه ديگران در عين توانايى و درستى آن را انجام دادند از گردن ما ساقط است و اگر نبودند بر ما واجب و بايسته است و در نتيجه اين كه بى توجهى به دو وظيفه امر به معروف و نهى از منكر، خود از محرمات الهى است.

بايد توجه داشت كه امر به معروف و نهى از منكر صرف گفتن نيست، بلكه بايد به گونه اى گفت كه تأثيرگذار باشد. البته بايد شرايط تحقق امر به معروف و نهى از منكر فراهم شود كه: صبورى، بيان زيب، اخلاق نيكو و رفتار شايسته، شرط امر به معروف است و با چنين شرايطى مى توان فرد بى نماز را با نماز آشتى داد، دروغگو را به راستگويى واداشت، غيبت كننده را از اين عمل زشت بازداشت و...
نكته ديگرى كه گفتن آن ضرورى است اين است كه اين واجب را كسى مى تواند انجام دهد كه با كفايت و توانا باشد. چنانچه شخص با كفايتى امر به معروف و نهى از منكر كرد از گردن ما ساقط مى شود، اما اگر شخصى از كفايت و توان و آگاهى و تأثير لازم برخوردار نبود، همچنان مكلف به انجام اين وظيفه هستم. فراموش نكنيم همه ما در اين مورد مسئوليت داريم و بايد توجه داشته باشيم، كه هر گاه كسى از ميان جمعى برخاسته، با داشتن شايستگى اين كار، امر به معروف كند و از منكر بازدارد، تكليف از ديگران ساقط است، اما اگر چنين نشد يا اين كه فرد ناتوان و ناكارآمدى به اين وظيفه پرداخت، همچنان وظيفه دار هستيم و بدانيم كه ناديده گرفتن اين مسئوليت، فرجامى بد براى انسان رقم مى زند. در روايت آمده است:
آن كه گناه مى كند با آن كه مى تواند نهى از منكر كند ولى به وظيفه خود عمل نمى كند در روز قيامت و جهنم با هم شريك هستند.
حال شايسته است در اين ماه مبارك براى پرهيز از محارم الله كارى كنيم و به جوانان خود معارف دينى را بياموزيم و راه حق را بنمايانيم. بايدها و نبايدهاى دينى را به آنان ياد دهيم كه اين يك واجب مسلّم است و نبايد غافل شويم كه بزرگ تره، از طريق مجالس دينى راه يافته اند و مسائل را مى دانند، اما جوانان، كمتر از اين مسائل آگاهند و اگر اصول دين، احكام دين و آداب دين شان را به درستى ندانند ] و خداى ناكرده به دليل همين نادانى به بيراهه روند [ ما مسئوليم و آنچه معصومان(عليهم السلام)درباره وظيفه ما و كيفر بى توجهى به آن فرموده اند، در انتظار ماست. پس به منظور اداى وظيفه و پرهيز از محارم خد، بايد همت كرده، با جوانان و نوجوانان، خويشاوندان و بستگان و همسايگان كه با معارف اهل بيت (عليهم السلام) و آموزه هاى دينى و محارم الهى آشنا نيستند، صحبت كنيم و آنان را از بدى و منكر دور كنيم و به سوى معروف و حقيقت هدايت نماييم. با اين كار هم حريم محارم الله حفظ مى شود هم در روز قيامت در شمار معصيت كاران قرار نخواهيم گرفت و نيز به واجب مسلّم امر به معروف و نهى از منكر عمل كرده ايم. باز تذكر مى دهم كه خواندن قرآن در اين ماه پسنديده است، به ويژه اگر با صداى خوش خوانده شود، اما مهم تر از خواندن قرآن و فهميدن آن، عمل به آن است و اين عمل ما (امر به معروف و نهى از منكر) عين عمل به قرآن است كه مى فرمايد:
(وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَأُولَـِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ)؛(10) بايد از بين شما گروهى [ مردم را ] به نيكى دعوت كنند و به كار شايسته وادارند و از زشتى بازدارند و آنان همان رستگارانند.