در دوره حاكميت على بن ابى طالب(عليه السلام) عيد غدير با روز جمعه مصادف شد. مسلمانان حضور چشمگيرى در نماز جمعه داشتند. حضرت علي(عليه السلام) براى اقامه نماز جمعه و خواندن خطبه هاى آن در برابر مردم قرار گرفت. حسين بن على(عليهماالسلام) مىگويد: پنج ساعت از روز گذشته بود (قبل از اذان ظهر)، كه پدرم خطبه ها را آغاز كرد. او نخست به حمد و ثناى خداوند پرداخت، صفات ربوبى اش را برشمرد، حاكميت مطلق را از آن وى دانست، نعمتهايش را مورد توجه قرار داد و بعد خطاب به مردم فرمود:
خداوند تعالى امروز دو عيد بسيار بزرگ [جمعه و غدير] را براى شما در يك زمان قرار داده است؛ دو عيدى كه هر يك فلسفه وجودى ديگرى را تكامل مى بخشد و به وسيله هر يك هدايت در ديگرى اثر مى بخشد... سپس فرمود: توحيد و ايمان به يگانگى خداوند پذيرفته نمى شود مگر با اعتراف به نبوت پيامبرش محمد(صلي الله عليه و آله) و دين و شريعت محمد(صلي الله عليه و آله) پذيرفته نمى شود مگر با قبول ولايت امر كسى كه خدا فرمان ولايتش را داده است؛ و همه اين امور سامان نمى پذيرد مگر بعد از توسل و تمسك به اهل ولايت.
غدير از نگاه مولى الموحدين على(عليه السلام)
سپس فرمود: خداوند در روز غدير(1) آنچه در باره منتخبين خود اراده كرد بر پيامبرش فرو فرستاد، به او فرمان داد تا ولايت و وصايت را ابلاغ كند و مجال را از كافران و منافقان بگيرد نگران گزند دشمنان نباشد. روز غدير قدر و منزلت بسيار دارد، در آن روز گشايش‌هاى الهى فرا رسيده و حجتش بر همه تمام شده است.
امروز روز روشنگرى و اظهار عقيده از جايگاه بلند و روشن است، امروز روز تكامل دين و روز وفاى به عهد است. غدير روز(2) (رسول الله صلي الله عليه و آله) و مشهود "على بنابىطالب(عليه السلام)" است، روز در هم ريختن پيمان‌هاى زير پرده كفر و نفاق است، روز آشكار شدن حقايق اصيل اسلام است، روز ذلت و خوارى شيطان است، روز استدلال و برهان است، روز جدا شدن صفوف كسانى است كه آن را تكذيب مى كردند امروز بزرگترين روزى است كه عده اى از شما از آن اعراض كرديد، روز هدايت و امتحان بندگان خداست، روز آشكار شدن كينه هاى نهفته در دل‌ها و سينه هاست، روز عرضه نصوص [سخنان بدون ابهام پيامبر (صلي الله عليه و آله)] بر افراد مؤمن و دلباخته [اهل الخصوص] است، غدير روز شيث پيامبر(عليه السلام) است، روز ادريس و يوشع و شمعون و ...
منشور علوى(عليه السلام) در عيد غدير
اميرمؤمنان(عليه السلام) در قسمت آخر خطبه فرمود: رحمت خدا بر شما اى مسلمانان، بعد از برگشت از اين اجتماع بزرگ امروز [غدير] را عيد بگيريد: [و با انجام امور ذيل آن را بزرگ بشماريد] .
الف) نعمت را بر افراد خانواده و خويشاوندانتان گسترش دهيد و نيكى و بخشش پيشه كنيد.(3)
ب) به برادران دينى خويش به قدر توان نيكى و بخشش كنيد. (4) و (5)
ج) خداى را در برابر نعمت‌هايى كه به شما ارزانى داشته، شكرگزار باشيد.
د) كنار يكديگر جمع شويد تا خداوند اجتماع شما را فراگير و گيراتر سازد.
ه) به يكديگر نيكى كنيد تا خداوند به شما الفت و مهربانى بيشتر عنايت كند.
و) نعمتهاى الهى را به يكديگر تبريك و تهنيت گوييد همان طور كه خداوند [در اين روز] با اعطاى اجر و ثوابى بيش از ديگر اعياد به شما تهنيت مى گويد. بعد فرمود: كمكهاى مالى به ديگران در امروز (غدير) به اموالتان بركت مى بخشد و بر عمرتان مى افزايد: مهربانى به ديگران سبب رحمت و عنايات حق خواهد شد.
ز) با خوشرويى و شادمانى يكديگر را در آغوش بگيريد.
ح) خداوند را بر توفيقات خويش سپاس گوييد.
ط) از فقرا و ضعيفانى كه چشم به كمك شما دارند ديدن كنيد، به زيارتشان برويد و با آنان در خوراكشان همراه شويد. بعد حضرت فرمود: يك درهم كمك به فقرا در روز عيد غدير با دويست هزار درهم برابر است، بلكه بيشتر خواهد بود.
ى) وقتى يكديگر را ملاقات كرديد مصافحه كنيد، به هم تبريك بگوييد و سلام كنيد، كه پيامبر خدا (صلي الله عليه و آله) به من چنين فرمان داد. (6)
پى نوشت‌ها:
1ـ از روز غدير خم در روايت تعبير به «يوم الدوح» شده است كه اين واژه هم در روايات و هم در اشعار به كار گرفته شده است. (بحارالانوار، ج 94، ص 115)
2 و 3ـ تفسير شاهد و مشهود را مىتوان در موارد ذيل يافت: اصول كافى، ج 1، ص 425، ح 69؛ بحارالانوار، ج 35، ص 386، ح 1؛ ج 36، ص 114، ح 61.
4 و 5ـ در ترجمه عبارات تلفيق شده است.
6ـ بحارالانوار، ج 95، ص 118 ـ 112، ح 8، مقدارى از خطبه اميرالمؤمنين(عليه السلام) توسط امام حسين(عليه السلام) نقل شده و ما آن را ترجمه و تلخيص نموديم.
برگرفته از مجله كوثر، ش 2، احمد زمانى
