ستارگان درخشانتر از هميشه تاريخ در آسمان مدينه پرتو افشانى مى كردند. شميم عطر محمدى(ص) در كوچه هاى مدينه پراكنده بود و ياس علوى، آنگاه كه به معراج نماز مى رفت، نورش براى اهل آسمان مى درخشيد و بر چهره اهل زمين نور مى پراكند.
در آن هنگام فاطمه(س) از سختى كارهاى خانه در زحمت بود. (1) امير مؤمنان(ع) آنگاه كه چنين ديد به فاطمه توصيه كرد، نزد پدر برود و خدمتكارى درخواست كند تا در امور منزل يار و همكارش باشد. (2)
وقتى پيامبر(ص) از خواسته آنان آگاهى يافت، فرمود: «اى فاطمه چيزى به تو عطا كنم كه از خدمتكار و دنيا با آنچه در آن است، ارزشمندتر است; بعد از نماز سى و چهار مرتبه «الله اكبر» و سى و سه مرتبه «الحمدلله» و سى و سه مرتبه «سبحان الله» بگو و آن را با لا اله الا الله ختم كن. اين كار برايت از چيزى كه مى خواهى و از دنيا و آنچه در آن است، بهتر است». (3)
در آن لحظه كه اين هديه آسمانى به فاطمه(س) عطا شد، فرمود: «از خدا و رسول خدا راضى شدم.» (4)
درك هديه بزرگى كه رسول اكرم(ص) به فاطمه(س) اعطاء كرد، بالاتر از طاقت غير معصوم است، به گونه اى كه
انسان از وصف آن عاجز مى ماند و فقط از سرچشمه گفتار معصومين(ع) است كه تا اندازه اى مى توان از بركاتش بهره مند شد.
امام باقر(ع) درباره تسبيح حضرت فاطمه(س) مى فرمايد: «خداوند متعال با هيچ ستايشى، بالاتر از تسبيحات فاطمه زهرا(س) عبادت نشده است. و اگر چيزى افضل از آن وجود داشت، رسول خدا(ص) آن را به فاطمه(س) اعطاء مى كرد.» (5)
تسبيح حضرت فاطمه(س) كه به مناسبت مداومت آن حضرت در انجام آن به وى منسوب گرديد، در واقع تسبيح حق تعالى است!
تسبيح عبادتى برگزيده است كه هر كس در سير معنوى خويش به قدر طاقت و معرفتش از آن بهره مىگيرد و ائمه: قبل از خلقت عالم مادى، به تسبيح ذات اقدس حق مشغول بودند.
تسبيح حضرت زهرا(س)، به چه معنى است؟
الله اكبر، اولين ذكر تسبيحات حضرت زهرا(س):
در تسبيح فاطمى(س)، انسان با گفتن «الله اكبر» به نهايت عجز خود اعتراف مى كند و به ناتوانيش به درگاه الهى بارها اقرار مى كند.
جميع بن عمير گويد: در محضر امام صادق(ع) بودم، حضرت از من پرسيد: جمله «الله اكبر» يعنى چه؟ گفتم: يعنى خدا از همه چيز بزرگتر است، حضرت فرمود: مطابق اين معنى، خدا را چيزى تصور كرده و سپس مقايسه با ساير اشياء كرده اى و او را بزرگتر از آن چيزها تصور نموده اى.
عرض كردم: پس معنى الله اكبر چيست؟ حضرت پاسخ داد: معنايش اين است كه; «الله اكبر من ان يوصف; خداوند بزرگتر از آن است كه توصيف گردد.» (10)
الحمدلله، دومين ذكر تسبيحات حضرت زهرا(س):
پس از آن كه انسان به عجز و ناتوانى خويش در شناخت خالق اعتراف كرد، با گفتن الحمدلله كه از افضل اذكار تسبيح است، وارد مرحله بعدى مى شود.
امام صادق(ع)] فرمود: ... كمال شكر گفتن مرد است، الحمدلله رب العالمين. ... و در حديثى حماد بن عثمان گفت: بيرون آمد حضرت صادق(ع)، از مسجد و حال آنكه گم شده بود مركوب آن حضرت. فرمود: «اگر خداوند رد كند آن را به من، هر آينه شكر مى كنم او را حق شكر او». گفت درنگى نكرد تا آنكه آن مركوب آورده شد. پس فرمود: «الحمدلله». قائلى عرض كرد: «فدايت شوم، آيا شما نگفتيد كه شكر خدا مى كنم حق شكر او را»؟
فرمود: «آيا نشنيدى كه من گفتم: الحمدلله.»
از اين روايت معلوم مى شود كه حمد خداوند افضل افراد شكر لسانى است. (11)
«سبحان الله»; سومين ذكر تسبيحات حضرت زهراء(س)
شخصى از حضرت على(ع) پرسيد: معنى سبحان الله چيست؟ حضرت فرمود: «سبحان الله» تعظيم مقام بلند و با عظمت خدا و منزه دانستن او از آنچه كه مشركان مى پندارند، است و زمانى كه بنده اين كلمه را مى گويد، همه فرشتگان بر او درود مى فرستند.» (12)
بعد از آنكه رسول اكرم(ص) تسبيحات را به كوثرش عطا كرد، حضرت فاطمه(س) ابتدا رشته اى از پشم تابيده و با آن به تسبيح پرداخت. تا اين كه حضرت حمزه بن عبدالمطلب شهيد شد، پس حضرت فاطمه از تربت قبر آن بزرگوار خاك برداشت و تسبيح ساخت و با آن تسبيح مىكرد و مردم نيز چنان كردند و چون سيدالشهدا حسين بن على(ع) شهيد شد، سنت شد كه از تربت آن امام مظلوم تسبيح سازند و با آن ذكر گويند.
درباره ثواب تسبيح حضرت زهرا(س) با تربت امام حسين(ع) از حضرت صاحب الامر(عج) روايت شده است كه: هر كه تسبيح تربت امام حسين(ع) را در دست داشته باشد و ذكر را فراموش كند، ثواب ذكر براى او نوشته مى شود.
از حضرت صادق(ع) نقل شده است كه تسبيح تربت آن حضرت، ذكر مى گويد، بى آنكه آدمى ذكر گويد و فرمود كه يك ذكر يا استغفار كه با تربت حضرت اباعبدالله(ع) گفته مى شود برابر با هفتاد ذكر كه با چيز ديگر گفته شود است. و اگر بى ذكر تسبيح را بگرداند به عدد هر دانه، هفت تسبيح براى او نوشته مى شود.
به روايت ديگر، اگر با ذكر تسبيح را بگرداند، به هر دانه چهل حسنه براى او نوشته مى شود.
مروى است كه حوريان بهشت وقتى فرشته اى را مى بينند كه به زمين مى آيد از او درخواست مىكنند تا تسبيح و تربت حضرت حسين(ع) را برايشان بياورد.
از حضرت موسى(ع) نقل شده است: پنج چيز هميشه همراه انسان پرهيزكار است; مسواك، شانه، سجاده نماز، تسبيح كه سى و چهار دانه داشته باشد و انگشتر عقيق. (13)
فضيلت و آداب تسبيح حضرت زهرا(س)
روايات زيادى در اين باب در كتب معتبر وجود دارد و گستردگى روايات و عنايت اكثر ائمه به ذكر سخنى درباره تسبيح از عظمت آن پرده بر مىدارد.
حضرت مهدى -عجل الله تعالى فرجه الشريف)، درباره تسبيح فرمود: «ان فضل الدعاء و التسبيح بعد الفرائض على الدعاء بعقب النوافل، كفضل الفرائض على النوافل. فضيلت دعا و تسبيح بعد از نمازهاى واجب در مقايسه با دعا و تسبيح پس از نمازهاى مستحبى، مانند فضيلت واجبات بر مستحبات است.» (14)
امام صادق(ع) نيز به فضيلت تسبيح بعد از نمازهاى واجب چنين اشاره كرد: «من سبح تسبيح فاطمه الزهراء(س) قبل ان يثنى رجليه من صلاة الفريضه، غفر الله له. هر كس بعد از نماز واجب تسبيح فاطمه زهرا(س) را به جا آورد، قبل از اينكه پاى راست را از بالاى پاى چپ بردارد، جميع گناهانش آمرزيده مىشود.» (15)
و در حديثى ديگر فرمود: «من سبح تسبيح فاطمة(س)، فقد ذكر الله الذكر الكثير. كسى كه تسبيح فاطمه زهرا(س) را بگويد، خدا را به ذكر كثير ياد كرده است.» (16)
روزى امام صادق(ع) ابوهارون را مخاطب ساخت و از تعليم تسبيح حضرت فاطمه به كودكان سخن گفت: «يا ابا هارون، انا نامر صبياننا بتسبيح فاطمة(س) كما نامرهم بالصلاة، فالزمه، فانه لم يلزمه عبد فشقى. اى ابوهارون، ما تسبيح فاطمه(س) را به فرزندان خود سفارش مى كنيم همچنانكه آنها را به نماز توصيه مىكنيم. تو نيز بر آن مداومت كن.
زيرا هر بنده اى كه بر آن مواظبت و مداومت كند، سرانجام نيكو خواهد داشت.» (17)
در جاى ديگر حضرت از عظمت تسبيحات حضرت زهرا(س) در مقابل نمازهاى مستحبى چنين ياد كرد: «تسبيح فاطمة(س) فى كل يوم فى دبر كل صلاة احب الى من صلاة الف ركعة فى كل يوم. تسبيح حضرت فاطمه(س) در هر روز، به دنبال هر نماز، نزد من از هزار ركعت نماز (مستحبى) در هر روز، محبوبتر است.» (18)
امام هادى(ع) فرمود: «لنا اهل البيت عند نومنا عشر خصال: الطهارة، ... و تسبيح الله ثلاثا و ثلاثين و تحميده ثلاثا و ثلاثين، و تكبيره اربعا و ثلاثين... ما اهل بيتبه هنگام خواب ده كار را انجام مىدهيم: وضو گرفتن، ... و سى و سه مرتبه «سبحان الله» گفتن، و سى و سه مرتبه «الحمدلله» گفتن، و سى و چهار مرتبه «الله اكبر» گفتن و ...» (19)
خواص و آثار فراوان ديگرى براى گوينده تسبيحات آن حضرت ذكر شده كه برخى از آنها بدين قرار است:
ناكام و نااميد نشدن، (20) دور كردن شيطان (21) ، برطرف نمودن سنگينى گوش (22) ، نجات يافتن از شقاوت و بدبختى (23 ، باعث سنگينى اعمال، خوشنودى خداوند و رفتن به بهشت مىشود. (24)
اوقات و مكانهاى تسبيح حضرت فاطمه(س) (25)
از اوقات مختلف و مكانهاى زيادى براى تسبيح حضرت يادشده كه برخى عبارتند از: بعد از نمازهاى واجب و مستحبى، به هنگام خواب، پس از نمازهاى استغاثه به حضرت فاطمه(س) و نماز زيارت حضرت رسول(ص) و نماز زيارت حضرت اميرالمؤمنين و نماز حضرت وليعصر(عج) در مسجد صاحب الزمان جمكران و قبل از زيارت حضرت معصومه(س) در قم به گونه اى كه سبحان الله قبل از الحمدلله گفته مى شود.
پى نوشتها:
1- ر ك: اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا، عليرضا رجالى تهرانى، ص9. (حديث امام صادق(ع))
2- ر ك: همان ص18.
3- ر ك: تسبيحات حضرت زهرا(س)، عدنان زعفرانى، ص9.
4- همان، ص21.
5- تسبيحات حضرت زهراء، ص10، به نقل از علل الشرايع/366.
6- همان، ص14. «ما عبدالله بشىء من التحميد افضل من تسبيح فاطمة(س). ولو كان شىء افضل منه لنحله رسول الله(ص) فاطمة(س).»
7- شرح چهل حديث (اربعين حديث) امام خمينى;، ص417.
8- همان، ص551.
9- همان، ص654.
10- همان، ص656.
11- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا(س)، ص48 به نقل از معانى الاخبار.
12- شرح چهل حديث، امام خمينى، ص349.
13- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا(س)، ص52 به نقل از معانى الاخبار.
14- كليات مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمى، كتاب باقيات صالحات.
15- از هر معصوم چهل حديث، محمد على كوشا، ص364.
16- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا(س) ص12 به نقل از تهذيب ج2، ص105.
17- تسبيحات حضرت زهرا(س)، ص11.
18- همان، ص15.
19و20 - همان، ص16.
21- همان، ص20.
22- همان، ص23.
23- همان، ص28.
24- اسرار و آثار تسبيح حضرت زهرا(س)، ص39.
25- همان، ص14.
ماهنامه كوثر شماره 8
اسماعيل محمدى
