سرانجام همه شيوه ها در دفاع از يزيد ناكام ماند. از اين رو، برخى از بزرگان اهل سنّت نه تنها به طور صريح يزيد را لعن مى كنند، بلكه او را تكفير هم مى نمايند.
احمد بن حنبل، يزيد را تكفير كرده است. نظر او را ابن جوزى، شهاب الدين آلوسى در تفسيرش، ابن حجر مكّى و عدّه اى ديگر نقل كرده اند.
ابن حجر در اين باره مى نويسد:
إنّ يزيد بلغ من قبائح الفسق والانحلال عن التقوى مبلغاً لا يستكثر عليه صدور تلك القبائح منه، بل قال الإمام أحمد بن حنبل بكفره. وناهيك به علماً وورعاً بأنّه لم يقل ذلك إلاّ لقضايا وقعت منه صريحة في ذلك ثبتت عنده.1
بنا به قول ابن حجر، احمد بن حنبل داراى مقامى بلند از جهت ورع و تقواست. با اين اوصاف اگر احمد كسى را به طور صريح تكفير كند، لابد به علت كارهايى است كه از آن فرد سرزده است.
پس معلوم مى شود كه سر زدن اين جنايت ها از يزيد در نزد احمد بن حنبل ثابت بوده است; از اين رو، حكم به كفر يزيد بن معاويه نموده است.
افراد ديگرى غير از ابن حجر، تكفير احمد بن حنبل يا امر او به لعن يزيد بن معاويه را روايت كرده اند. حال با اين وجود اگر بعضى ها كلام احمد را تكذيب كنند و بگويند: اين مطلب از احمد بن حنبل ثابت نيست و معلوم نيست كه احمد چنين گفته باشد! ما در پاسخ آنان مى گوييم: اگر احمد يزيد را تكفير نكرده باشد، همانند كسانى خواهد شد كه از قول حق، اقرار به واقع و بيان حقيقت خوددارى كرده و در ظلم هاى يزيد شريك شده است.
1 . همان: 270 ـ 271.
