از جمله فرماندهان اعزامى سپاه ابن زياد دو برادر به نام هاى قيس و محمّد هستند. اينان فرزند اشعث بن قيس و اشعث نيز پدر جعده است; زنى كه با تحريك معاويه و به طمع رسيدن به پول و همسرى يزيد، امام مجتبى عليه السلام را مسموم كرد.
بنا بر تحقيقى كه انجام شده است، پدر اين دو نفر; يعنى اشعث در شهادت امير مؤمنان على عليه السلام دست داشته است1. قيس و محمّد مثل پدرشان از خوارج بوده اند.
محمّد بن اشعث هزار سرباز را فرماندهى مى كرد. همو بود كه با حضرت مسلم عليه السلام جنگيد و سرانجام آن جناب را دست گير كرد و به شهادت رساند.
محمّد بن اشعث در زمره دعوت كنندگان حضرت سيّدالشهداء عليه السلام نبوده است; ولى برادرش قيس، دعوت نامه را امضا نموده است. امام حسين عليه السلام در روز عاشورا سپاه دشمن را خطاب كرد و شبث بن ربعى، حجّار بن ابجر، قيس بن اشعث و يزيد بن حارث را صدا زد و فرمود: مگر شما نبوديد كه نامه نوشتيد؟
قيس بن اشعث در پاسخ گفت: بيا و با يزيد بيعت كن!
حضرت در پاسخ فرمودند: تو برادر همان كسى هستى كه مسلم بن عقيل را در كوفه به شهادت رساند و حال مى خواهى در قتل من نيز شريك باشى؟
لا واللّه، لا أعطيهم بيدي إعطاء الذليل ولا اُقرّ لهم إقرار العبيد;2
نه، سوگند به خدا! دستم را همانند افراد ذليل (به جهت بيعت) عطا نمى كنم و مانند بندگانِ كوچك اقرار نمى نمايم.
1 . الإرشاد: 1 / 19.
2 . الإرشاد: 2 / 98; البداية والنهايه: 8 / 194; تاريخ الطبري: 4 / 323; الكامل في التاريخ: 4 / 63.
