56. باب الاستطاعة
1 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو شُعَيْبٍ صَالِحُ بْنُ خَالِدٍ الْمَحَامِلِيُّ عَنْ أَبِي سُلَيْمَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ شَيْءٍ مِنَ الِاسْتِطَاعَةِ فَقَالَ لَيْسَتِ الِاسْتِطَاعَةُ مِنْ كَلَامِي وَ لَا كَلَامِ آبَائِي
قال مصنف هذا الكتاب يعني بذلك أنه ليس من كلامي و لا كلام آبائي أن نقول لله عز و جل إنه مستطيع كما قال الذين كانوا على عهد عيسى ع هَلْ يَسْتَطِيعُ رَبُّكَ أَنْ يُنَزِّلَ عَلَيْنا مائِدَةً مِنَ السَّماءِ
ترجمه :
1. ابو بصير مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره توانايى خداوند پرسيدم. آن حضرت فرمود: توانايى (خداوند) از سخنان من و پدرانم نيست.
(شيخ صدوق، نويسنده اين كتاب مىگويد: منظور اين است كه اين از سخنان من و پدرانم نيست كه در مورد خداوند بگوييم: خداوند تواناست، همان طورى كه مردم زمان حضرت عيسى (عليه السلام) به آن حضرت مىگفتند: آيا پروردگار تو مىتواند براى ما از آسمان غذا بفرستد.(209)
2 حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ بِنَيْسَابُورَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ الْفَضْلِ بْنِ الْمُغِيرَةِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو نَصْرٍ مَنْصُورُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْأَصْفَهَانِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي الْحُسَيْنِ الْقُرَيْظِيِّ عَنْ سَهْلِ بْنِ أَبِي مُحَمَّدٍ الْمِصِّيصِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ لَا يَكُونُ الْعَبْدُ فَاعِلًا وَ لَا مُتَحَرِّكاً إِلَّا وَ الِاسْتِطَاعَةُ مَعَهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّمَا وَقَعَ التَّكْلِيفُ مِنَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بَعْدَ الِاسْتِطَاعَةِ وَ لَا يَكُونُ مُكَلَّفاً لِلْفِعْلِ إِلَّا مُسْتَطِيعاً
ترجمه :
2. ابو محمد مصيصى از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: هيچ بندهاى نمىتواند كارى انجام دهد، و حركت كند مگر به خاطر قدرتى كه خداوند همراه بندهى خود كرده است و تكليف (بر انجام كارى) بعد از توانايى بنده بر انجام آن، قرار داده است و هيچ بندهاى بدون توانايى بر انجام آن كار، تكليف ندارد.
3 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ حَدَّثَنِي حَمْزَةُ بْنُ حُمْرَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الِاسْتِطَاعَةِ فَلَمْ يُجِبْنِي فَدَخَلْتُ عَلَيْهِ دَخْلَةً أُخْرَى فَقُلْتُ أَصْلَحَكَ اللَّهُ إِنَّهُ قَدْ وَقَعَ فِي قَلْبِي مِنْهَا شَيْءٌ لَا يُخْرِجُهُ إِلَّا شَيْءٌ أَسْمَعُهُ مِنْكَ قَالَ فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّكَ مَا كَانَ فِي قَلْبِكَ قُلْتُ أَصْلَحَكَ اللَّهُ فَإِنِّي أَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يُكَلِّفِ الْعِبَادَ إِلَّا مَا يَسْتَطِيعُونَ وَ إِلَّا مَا يُطِيقُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يَصْنَعُونَ شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ إِلَّا بِإِرَادَةِ اللَّهِ وَ مَشِيَّتِهِ وَ قَضَائِهِ وَ قَدَرِهِ قَالَ هَذَا دِينُ اللَّهِ الَّذِي أَنَا عَلَيْهِ وَ آبَائِي أَوْ كَمَا قَالَ
قال مصنف هذا الكتاب مشية الله و إرادته في الطاعات الأمر بها و الرضا- و في المعاصي النهي عنها و المنع منها بالزجر و التحذير
ترجمه :
3. حمزة بن حمران ميگويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره توانايى (خداوند) پرسيدم. ايشان جواب مرا ندادند و بار ديگر به نزد ايشان رفتم و عرض كردم: خداوند امور شما را اصلاح فرمايد؟ (حق شما را درباره حكومت به شما باز گرداند.)
در قلب من چيزى قرار گرفته است كه به جز سخنانى كه از شما مىشنوم، چيز ديگرى نمىتواند آن را خارج سازد.
حضرت فرمودند: تا زمانى كه چيزى در قلبت باشد، به تو زيانى نمىرساند. عرض كردم: خداوند امور شما را اصلاح فرمايد! من مىگويم: خداوند بندگان خود را به مقدارى كه توانايى دارند، تكليف نمىدهد، زيرا بندگان، كارى به جز با اراده، خواست، فرمان و تقدير خداوند انجام نمىدهند.
آن حضرت فرمودند: اين (اعتقادى كه تو دارى) دين خداوندى است كه من و پدرانم بر آن هستيم. (و يا چيزى شبيه به اين جمله را فرمودند.)
(نويسنده كتاب شيخ صدوق مىگويد: ارادهاى خداوند در اطاعت، دستور دادن (تا چيزى واجب شود و ما انجام دهيم) و رضايت از آن است و در نافرمانى (و گناه) نهى و منع از آن با دورى كردن و هشدار است.
4 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَا قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الصَّيْرَفِيِّ عَنْ صَبَّاحٍ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلَهُ زُرَارَةُ وَ أَنَا حَاضِرٌ فَقَالَ أَ فَرَأَيْتَ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَيْنَا فِي كِتَابِهِ وَ مَا نَهَانَا عَنْهُ جَعَلَنَا مُسْتَطِيعِينَ لِمَا افْتَرَضَ عَلَيْنَا مُسْتَطِيعِينَ لِتَرْكِ مَا نَهَانَا عَنْهُ فَقَالَ نَعَمْ
ترجمه :
4. صباح بن حذاء مىگويد: در حالى كه من حاضر بودم، زراره از امام باقر (عليه السلام) پرسيد: آيا شما اعتقاد داريد كه آن چه خداوند در كتاب خودش بر انجام آن را بر ما واجب ساخته و يا از آن نهى كرده است، ما را بر انجام آن توانا و نسبت به ترك آن نيز نيرومند ساخته است؟ حضرت فرمودند: بله.
5 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ لَنَا كَلَاماً نَتَكَلَّمُ بِهِ قَالَ هَاتِهِ قُلْتُ نَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَ وَ نَهَى وَ كَتَبَ الآْجَالَ وَ الآْثَارَ لِكُلِّ نَفْسٍ بِمَا قَدَّرَ لَهَا وَ أَرَادَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ مِنَ الِاسْتِطَاعَةِ لِطَاعَتِهِ مَا يَعْمَلُونَ بِهِ مَا أَمَرَهُمْ بِهِ وَ مَا نَهَاهُمْ عَنْهُ فَإِذَا تَرَكُوا ذَلِكَ إِلَى غَيْرِهِ كَانُوا مَحْجُوجِينَ بِمَا صَيَّرَ فِيهِمْ مِنَ الِاسْتِطَاعَةِ وَ الْقُوَّةِ لِطَاعَتِهِ فَقَالَ هَذَا هُوَ الْحَقُّ إِذَا لَمْ تَعْدُهُ إِلَى غَيْرِهِ
ترجمه :
5. حمزة بن حمران مىگويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم در نزد ما كلامى رايج است كه از آن سخن مىگوييم.
حضرت فرمود: بگو كه آن چيست؟
عرض كردم: مىگوييم: خداوند فرمان داد و نهى كرد و سر آمد (مدت زندگى) و آثار هر كسى را به اندازهاى كه تقدير و اراده كرده است را نوشت و در ميان مردم براى اطاعت از خود نسبت به آن چه دستور انجام دادنش و يا نهى از انجام آن را داده، توانايى قرار داده است. پس اين مسئله را ترك كنند. (انجام واجبات و ترك محرمات) و به غير آن روى بياورند (ترك واجبات و انجام محرمات) به خاطر توانايى و قدرتى كه براى اطاعت از خود در درون مردم نهاده است، مورا احتجاج و بازجويى قرار مىگيرد. حضرت فرمودند: اين سخن حقى است، به شرطى كه به سوى غير آن نرويد.
6 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ جَمِيعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا أُمِرَ الْعِبَادُ إِلَّا بِدُونِ سَعَتِهِمْ فَكُلُّ شَيْءٍ أُمِرَ النَّاسُ بِأَخْذِهِ فَهُمْ مُتَّسِعُونَ لَهُ وَ مَا لَا يَتَّسِعُونَ لَهُ فَهُوَ مَوْضُوعٌ عَنْهُمْ وَ لَكِنَّ النَّاسَ لَا خَيْرَ فِيهِمْ
ترجمه :
6. محمد بن على حلبى از امام صادق (عليه السلام) نقل ميكند كه آن حضرت فرمودند: بندگان به جز به اندازهاى قدرتى كه دارند، مأمور (به انجام كارى) نيستند. پس هر چيزى كه مردم، مأمور انجام آن هستند، نسبت به آن قدرت دارند و چيزى كه نسبت به آن قدرت ندارند، از آنها برداشته شده است؛ اما خيرى در مردم نيست. (يعنى اگر كسى قدرت انجام كارى را ندارد، نبايد سعى در انجام دادن آن تلاش كند كه در اين صورت هيچ خيرى به او نمىرسد.)
7 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع عَنِ الِاسْتِطَاعَةِ فَقَالَ يَسْتَطِيعُ الْعَبْدُ بَعْدَ أَرْبَعِ خِصَالٍ أَنْ يَكُونَ مُخَلَّى السَّرْبِ صَحِيحَ الْجِسْمِ سَلِيمَ الْجَوَارِحِ لَهُ سَبَبٌ وَارِدٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَسِّرْهَا لِي قَالَ أَنْ يَكُونَ الْعَبْدُ مُخَلَّى السَّرْبِ صَحِيحَ الْجِسْمِ سَلِيمَ الْجَوَارِحِ يُرِيدُ أَنْ يَزْنِيَ فَلَا يَجِدُ امْرَأَةً ثُمَّ يَجِدُهَا فَإِمَّا أَنْ يُعْصَمَ فَيَمْتَنِعَ كَمَا امْتَنَعَ يُوسُفُ أَوْ يُخَلَّى بَيْنَهُ وَ بَيْنَ إِرَادَتِهِ فَيَزْنِيَ فَيُسَمَّى زَانِياً وَ لَمْ يُطَعِ اللَّهُ بِإِكْرَاهٍ وَ لَمْ يُعْصَ بِغَلَبَةٍ
ترجمه :
7. على بن اسباط مىگويد: از امام رضا (عليه السلام) درباره توانايى پرسيدم. آن حضرت فرمودند: هر بندهاى بعد از داشتن چهار خصوصيت، توانايى پيدا مىكند: اين كه هيچ مانعى سر راه تو نباشد، اين كه بدن سالمى داشته باشى، اين كه اعضاء سالمى داشته باشى (معلول نباشى) و اين كه دليلى از سوى خداوند باشد (يعى خود سرانه كارى انجام ندهد كه بدعت خواهد بود.)
به امام عرض كردم: فداى شما شوم! آنها را براى من توضيح بدهيد.
آن حضرت فرمودند: منظور اين است كه بندهاى مانعى سر راه او (براى انجام كارى) نباشد، و بدنش (براى انجام واجب مثل روزه گرفتن) سالم باشد، و اين كه اعضاء بدنش صحيح باشد (مثلا براى شستن دست، يك دست نداشته باشد، وضو از آن دست ساقط مىشود.) پس اگر كسى قصد زنا كردن را دارد و زنى براى اين عمل پيدا نكرد و سپس به دست آورد، (دو راه در اين جا به وجود مىآيد:) يا خود دارى مىكند همان طورى كه حضرت يوسف (عليه السلام) از اين عمل دورى نمود و يا بين خود و خواستهاش را خالى مىگذارد (و آن عمل را انجام مىدهد.) و زنا مىكند كه در اين صورت زنا كار خواهد بود و با اجبار از خداوند اطاعت نكرده و با غلبه گناه نكرده است. (يعنى اگر عمل زنا را انجام دهد از خداوند اطاعت نكرده است و اگر انجام ندهد بر هواى نفس خود پيروز شده است.)
8 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْجَابِرِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَ الْخَلْقَ فَعَلِمَ مَا هُمْ صَائِرُونَ إِلَيْهِ وَ أَمَرَهُمْ وَ نَهَاهُمْ فَمَا أَمَرَهُمْ بِهِ مِنْ شَيْءٍ فَقَدْ جَعَلَ لَهُمُ السَّبِيلَ إِلَى الْأَخْذِ بِهِ وَ مَا نَهَاهُمْ عَنْهُ فَقَدْ جَعَلَ لَهُمُ السَّبِيلَ إِلَى تَرْكِهِ وَ لَا يَكُونُوا آخِذِينَ وَ لَا تَارِكِينَ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ يَعْنِي بِعِلْمِهِ
ترجمه :
8. اسماعيل بن جابر از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: خداوند، مخلوقات را آفريد و مىدانست كه آنها به چه مسيرى مىروند (به همين دليل) آنها را به كارهايى دستور و از اعمالى نهى كرد و نسبت به كارهايى كه به آنها دستور داده است، راهى را نيز قرار داده است تا به آن عمل برسند و نسبت به كارهايى كه آنها را نهى كرده است راهى را نيز براى ترك آن در نظر گرفته است. پس مردم به جز با اذن خداوند هيچ عملى را انجام نداده و هيچ كارى را ترك نمىكنند و منظور از اذن خداوند، دانش و علم پروردگار است.
9 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَبَانٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ الطَّيَّارِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ قَدْ كانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَ هُمْ سالِمُونَ قَالَ مُسْتَطِيعُونَ يَسْتَطِيعُونَ الْأَخْذَ بِمَا أُمِرُوا بِهِ وَ التَّرْكَ لِمَا نُهُوا عَنْهُ وَ بِذَلِكَ ابْتُلُوا ثُمَّ قَالَ لَيْسَ شَيْءٌ مِمَّا أُمِرُوا بِهِ وَ نُهُوا عَنْهُ إِلَّا وَ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِ ابْتِلَاءٌ وَ قَضَاءٌ
ترجمه :
9. حمزة بن محمد طيار مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره سخن خداوند پرسيدم كه مىفرمايد: مردم به سجده (بر خدا) دعوت شدند، در حالى كه سالم بودند.(210) آن حضرت فرمودند: (منظور) كسانى هستند كه قدرت انجام كارى را ندارند. (يعنى) نسبت به آن چه مأمور به انجام آن و يا نسبت به ترك آن به خاطر نهى شدهاند و به خاطر همين مسئله مورد آزمايش و امتحان قرار گرفتند. سپس آن حضرت فرمودند: مردم نسبت به هيچ كارى مأمور و نهى نشدهاند، مگر اين كه از سوى خداوند نسبت به عمل يا ترك آن، آزمايش و حكمى وجود دارد.
10 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ جَمِيعاً عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا قَالَ يَكُونُ لَهُ مَا يَحُجُّ بِهِ قُلْتُ فَمَنْ عُرِضَ عَلَيْهِ الْحَجُّ فَاسْتَحْيَا قَالَ هُوَ مِمَّنْ يَسْتَطِيع
ترجمه :
10. محمد بن مسلم مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره اين سخن خداوند پرسيدم كه مىفرمايد: خداوند حج را بر مردمى كه قدرت انجام آن را دارند، واجب كرده است.(211)
آن حضرت فرمودند: (منظور) چيزى است كه به وسيله آن حج به جا مىآورند. عرض كردم: كسى كه حج به او عرضه شود، اما شرم كند، حج بر او واجب خواهد بود؟ (مثلا كسى پول رفتن حج را به او ببخشد و هديه نمايد.)
حضرت فرمودند: او، از كسانى است كه توانايى انجام حج را دارد.
11 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ مَنْ عُرِضَ عَلَيْهِ الْحَجُّ وَ لَوْ عَلَى حِمَارٍ أَجْدَعَ مَقْطُوعِ الذَّنَبِ فَأَبَى فَهُوَ مِمَّنْ يَسْتَطِيعُ الْحَجَّ
ترجمه :
11. ابوبصير مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) شنديدم كه مىفرمود: كسى كه بر او حج عرضه شود (پول و امكانات رفتن به حج داده شود) اگر چه بر الاغى بينى و دم بريده باشد، اما قبول نكند، از كسانى خواهد بود كه قدرت به جا آوردن حج را دارد.
12 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ سَعِيدِ بْنِ جَنَاحٍ عَنْ عَوْفِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَزْدِيِّ عَنْ عَمِّهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الِاسْتِطَاعَةِ فَقَالَ وَ قَدْ فَعَلُوا فَقُلْتُ نَعَمْ زَعَمُوا أَنَّهَا لَا تَكُونُ إِلَّا عِنْدَ الْفِعْلِ وَ إِرَادَةٍ فِي حَالِ الْفِعْلِ لَا قَبْلَهُ فَقَالَ أَشْرَكَ الْقَوْمُ
ترجمه :
12. عوف بن عبدالله از عموى خود نقل ميكند كه از امام صادق (عليه السلام) درباره توانايى پرسيدم. آن حضرت فرمودند: (مردم) توانايى و استطاعت را انجام دادهاند؟ عرض كردم: بله، آنها گمان مىكنند كه توانايى به جز هنگام انجام كار و اراده در حال انجام كار نه قبل از آن وجود ندارد.
آن حضرت فرمود: آنها شرك ورزيدهاند. (زيرا با اين سخن خود اعتقاد دارند كه خداوند به هنگام انجام كار تواناست و اراده مىكند و ديگر قدرتى ندارد.)
13 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَمَّنْ رَوَاهُ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَا يَكُونُ الْعَبْدُ فَاعِلًا إِلَّا وَ هُوَ مُسْتَطِيعٌ وَ قَدْ يَكُونُ مُسْتَطِيعاً غَيْرَ فَاعِلٍ وَ لَا يَكُونُ فَاعِلًا أَبَداً حَتَّى يَكُونَ مَعَهُ الِاسْتِطَاعَةُ
ترجمه :
13. يكى از ياران امام صادق (عليه السلام) مىگويد: از آن حضرت شنيدم كه مىفرمود: هيچ بندهاى كارى انجام نمىدهد، مگر اين كه (نسبت به انجام دادن آن) تواناست و گاهى مواقع قدرت دارد؛ اما انجام نمىدهد و هيچ وقت كارى انجام نمىدهد مگر اين كه با استطاعت و توانايى همراه است.
14 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبِيلًا مَا يَعْنِي بِذَلِكَ قَالَ مَنْ كَانَ صَحِيحاً فِي بَدَنِهِ مُخَلًّى سَرْبُهُ لَهُ زَادٌ وَ رَاحِلَةٌ
ترجمه :
14. هشام بن حكم از امام صادق (عليه السلام) درباره سخن خداوند كه فرمود: خداوند حج را بر مردمى كه قدرت انجام آن را دارند، واجب كرده است.
مىپرسد كه منظور از آن چيست؟
حضرت فرمودند: (منظور از مستطيع شدن براى حج) كسى است كه بدنش سالم بوده، مانعى سر راه او نباشد و توشه داشته باشد.
15 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْحَجَّالِ الْأَسَدِيِّ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْيَنَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي هَذِهِ الآْيَةِ- لَوْ كانَ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قاصِداً لَاتَّبَعُوكَ وَ لكِنْ بَعُدَتْ عَلَيْهِمُ الشُّقَّةُ وَ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ أَنَّهُمْ كَانُوا يَسْتَطِيعُونَ وَ قَدْ كَانَ فِي الْعِلْمِ أَنَّهُ لَوْ كَانَ عَرَضاً قَرِيباً وَ سَفَراً قَاصِداً لَفَعَلُوا
ترجمه :
15. عبد الاعلى بن اعين از امام صادق (عليه السلام) درباره اين آيه كه خداوند مىفرمايد: اگر مالى نزديك (در دسترس) و سفرى كوتاه باشد، يقينا از تو پيروى مىكردند؛ اما بر آنها سختى دورى است و به زودى به خداوند قسم مىخورند كه اگر قدرت داشتيم، با شما بيرون مىآمديم، آنها خود را به نابودى رساندند و خداوند مىداند كه آنها دروغ مىگويند.(212) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: آنها كسانى هستند كه قدرت دارند و معلوم است كه اگر مالى نزديك (در دسترس) و سفرى كوتاه بود، حقيقتا انجام مىدادند.
16 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَرْقِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ سَيَحْلِفُونَ بِاللَّهِ لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ يُهْلِكُونَ أَنْفُسَهُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ قَالَ أَكْذَبَهُمُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي قَوْلِهِمْ- لَوِ اسْتَطَعْنا لَخَرَجْنا مَعَكُمْ وَ قَدْ كَانُوا مُسْتَطِيعِينَ لِلْخُرُوجِ
ترجمه :
16. احمد بن محمد برقى از امام صادق (عليه السلام) درباره سخن خداوند كه مىفرمايد: به زودى به خداوند قسم مىخورند كه اگر قدرت داشتيم، با شما بيرون مىآمديم، آنها خود را به نابودى رساندند و خداوند مىداند كه آنها دروغ مىگويند. نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: خداوند سخن آنها را كه مىگويند: اگر قدرت داشتيم، يقينا با شما بيرون مىآمديم تكذيب كرده است؛ (زيرا) آنها قادر به خروج بودند.
17 حَدَّثَنَا أَبِي وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُمَا اللَّهُ قَالا حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْحَذَّاءِ عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ خُنَيْسٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مَا يَعْنِي بِقَوْلِهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ قَدْ كانُوا يُدْعَوْنَ إِلَى السُّجُودِ وَ هُمْ سالِمُونَ قَالَ وَ هُمْ مُسْتَطِيعُونَ
ترجمه :
17. معلى بن خنيس مىگويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم: اين سخن خداوند كه مىفرمايد: آنها به سجده فراخوانده شدند، در حالى كه سالم بودند چه معنا دارد؟ آن حضرت فرمودند: (يعنى) آنها توانا بودند.
18 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا يَكُونُ الْعَبْدُ فَاعِلًا وَ لَا مُتَحَرِّكاً إِلَّا وَ الِاسْتِطَاعَةُ مَعَهُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّمَا وَقَعَ التَّكْلِيفُ مِنَ اللَّهِ بَعْدَ الِاسْتِطَاعَةِ فَلَا يَكُونُ مُكَلَّفاً لِلْفِعْلِ إِلَّا مُسْتَطِيعاً
ترجمه :
18. يكى از ياران امام صادق (عليه السلام) نقل كرده است كه فرمودند: هيچ بندهاى نمىتواند كارى انجام دهد، و حركت كند مگر به خاطر قدرتى كه خداوند همراه بندهى خود كرده است و تكليف (بر انجام كارى) بعد از توانايى بنده بر انجام آن، قرار داده است و هيچ بندهاى بدون توانايى بر انجام آن كار، تكليف ندارد.
19 حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا كَلَّفَ اللَّهُ الْعِبَادَ كُلْفَةَ فِعْلٍ وَ لَا نَهَاهُمْ عَنْ شَيْءٍ حَتَّى جَعَلَ لَهُمُ الِاسْتِطَاعَةَ ثُمَّ أَمَرَهُمْ وَ نَهَاهُمْ فَلَا يَكُونُ الْعَبْدُ آخِذاً وَ لَا تَارِكاً إِلَّا بِاسْتِطَاعَةٍ مُتَقَدِّمَةٍ قَبْلَ الْأَمْرِ وَ النَّهْيِ وَ قَبْلَ الْأَخْذِ وَ التَّرْكِ وَ قَبْلَ الْقَبْضِ وَ الْبَسْطِ
ترجمه :
19. هشام بن سالم از امام صادق نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: خداوند، بندگان خود را به انجام فعلى تكليف و آنها را از چيزى نهى نكرده است مگر اين كه توانايى (انجام دادن و ترك فعل را) در آنها قرار داده است. سپس آنها را (به انجام كارى) دستور داده و نهى كرده است. پس هيچ بندهاى كارى را انجام نداده و ترك نمىكند مگر اين كه قبل از امر و نهى و قبل از انجام دادن و ترك و قبل از گرفتن و دادن، توانايى را به عنوان مقدمه قرار داده است.
20 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لَا يَكُونُ مِنَ الْعَبْدِ قَبْضٌ وَ لَا بَسْطٌ إِلَّا بِاسْتِطَاعَةٍ مُتَقَدِّمَةٍ لِلْقَبْضِ وَ الْبَسْطِ
ترجمه :
20. سليمان بن خالد مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) شنديدم كه مىفرمود: از هيچ بندهاى گرفتن و دادن چيزى به جز با توانايى كه مقدمه گرفتن و دادن است، وجود ندارد. (گرفتن و دادن همان انجام دادن و ترك كارى است.)
21 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ أَبِي شُعَيْبٍ الْمَحَامِلِيِّ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ وَ عِنْدَهُ قَوْمٌ يَتَنَاظَرُونَ فِي الْأَفَاعِيلِ وَ الْحَرَكَاتِ فَقَالَ الِاسْتِطَاعَةُ قَبْلَ الْفِعْلِ لَمْ يَأْمُرِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِقَبْضٍ وَ لَا بَسْطٍ إِلَّا وَ الْعَبْدُ لِذَلِكَ مُسْتَطِيعٌ
ترجمه :
21. ابو بصير مىگويد: نزد امام صادق (عليه السلام) گروهى بودند كه با يكديگر درباره كارها و حركات مناظره و گفت و گو مىكردند. شنيدم كه آن حضرت مىفرمايند: توانايى قبل از انجام دادن كارى است، خداوند به گرفتن و دادن (انجام و ترك كارى) دستور نداده است مگر اين كه بنده بر آن قدرت داشته باشد.
22 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مَرْوَكِ بْنِ عُبَيْدٍ عَنْ عَمْرٍو رَجُلٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَمَّنْ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع فَقَالَ لَهُ إِنَّ لِي أَهْلَ بَيْتٍ قَدَرِيَّةً يَقُولُونَ نَسْتَطِيعُ أَنْ نَعْمَلَ كَذَا وَ كَذَا وَ نَسْتَطِيعُ أَنْ لَا نَعْمَلَ قَالَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قُلْ لَهُ هَلْ تَسْتَطِيعُ أَنْ لَا تَذْكُرَ مَا تَكْرَهُ وَ أَنْ لَا تَنْسَى مَا تُحِبُّ فَإِنْ قَالَ لَا فَقَدْ تَرَكَ قَوْلَهُ وَ إِنْ قَالَ نَعَمْ فَلَا تُكَلِّمْهُ أَبَداً فَقَدِ ادَّعَى الرُّبُوبِيَّةَ
ترجمه :
22. عمرو (يكى از شيعيان) مىگويد: شخصى از امام صادق (عليه السلام) پرسيد: خانوادهاى دارم كه به مذهب (قدريه) معتقد هستند و مىگيوند: قدرت داريم كه چنين و چنان بكنيم. آيا ما هم مىتوانيم كارهايى كه آنها انجام مىدهند را انجام دهيم؟ حضرت فرمودند: به او (كه داراى عقيدهاى قدريه است) بگو: آيا مىتوانى آن چه دوست ندارى را به ياد نياورى و آن چه دوست دارى را فراموش كنى؟ اگر گفت: نه، پس سخن قبلى خود (و عقيدهاش) را رها كرده و اگر گفت، بله، ديگر با او صحبت مكن؛ زيرا ادعاى پروردگارى كرده است. (زيرا انسان چنين قدرتى ندارد كه آن چه دوست ندارد را از ذهن خود پاك سازد و آن چه دوست دارد را فراموش كند.)
23 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْخَيْرِ صَالِحُ بْنُ أَبِي حَمَّادٍ قَالَ حَدَّثَنِي أَبُو خَالِدٍ السِّجِسْتَانِيُّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع قَالَ مَرَّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع بِجَمَاعَةٍ بِالْكُوفَةِ وَ هُمْ يَخْتَصِمُونَ فِي الْقَدَرِ فَقَالَ لِمُتَكَلِّمِهِمْ أَ بِاللَّهِ تَسْتَطِيعُ أَمْ مَعَ اللَّهِ أَمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ تَسْتَطِيعُ فَلَمْ يَدْرِ مَا يَرُدُّ عَلَيْهِ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع إِنَّكَ إِنْ زَعَمْتَ أَنَّكَ بِاللَّهِ تَسْتَطِيعُ فَلَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ وَ إِنْ زَعَمْتَ أَنَّكَ مَعَ اللَّهِ تَسْتَطِيعُ فَقَدْ زَعَمْتَ أَنَّكَ شَرِيكٌ مَعَهُ فِي مِلْكِهِ وَ إِنْ زَعَمْتَ أَنَّكَ مِنْ دُونِ اللَّهِ تَسْتَطِيعُ فَقَدِ ادَّعَيْتَ الرُّبُوبِيَّةَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ لَا بَلْ بِاللَّهِ أَسْتَطِيعُ فَقَالَ ع أَمَا إِنَّكَ لَوْ قُلْتَ غَيْرَ هَذَا لَضَرَبْتُ عُنُقَكَ
ترجمه :
23. على بن يقطين از ابوابراهيم (امام موسى كاظم (عليه السلام)) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: امام على (عليه السلام) در كوفه به گروهى برخورد كردند كه درباره قدر (اندازه الهى و آفرينش) گفت و گو مىكردند. آن حضرت به سخنگوى آنها فرمود: آيا به خدا يا همراه او و يا بدون او قدر و توانايى داريد؟
آن مرد ندانست كه در جواب چه بگويد.
امير مؤمنان (عليه السلام) فرمودند: اگر گمان كنى كه تو به خدا توانا و قدرت دارى، در كارى چيزى براى تو نيست (يعنى اين صحيح است، زيرا قدرت خود را از خدا مىدانى.) و اگر خيال كنى كه با خداوند قدرت داراى، در سلطنت الهى خود را با او شريك گمان كردهاى و اگر خيال كنى كه بدون خدا قدرت دارى، به جاى خداوند ادعاى پروردگارى كردهاى. آن مرد گفت: اى امير مؤمنان! من به (واسطه) خداوند قدرت دارم. آن حضرت فرمودند: اگر غير از اين مىگفتى، گردنت را مىزدم.
24 حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْعَطَّارُ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رُفِعَ عَنْ أُمَّتِي تِسْعَةٌ الْخَطَأُ وَ النِّسْيَانُ وَ مَا أُكْرِهُوا عَلَيْهِ وَ مَا لَا يُطِيقُونَ وَ مَا لَا يَعْلَمُونَ وَ مَا اضْطُرُّوا إِلَيْهِ وَ الْحَسَدُ وَ الطِّيَرَةُ وَ التَّفَكُّرُ فِي الْوَسْوَسَةِ فِي الْخَلْقِ مَا لَمْ يَنْطِقْ بِشَفَةٍ
ترجمه :
24. حريز بن عبدالله از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) مىفرمايد: نه چيز از امت من برداشته شده است: (اگر انجام بدهند، گناهى نكردهاند.) اشتباه (كارى را اشتباهى انجام بدهد) فراموشى (انجام كارى را فراموش كند) كارى كه بر انجام آن مجبور شده است، كارى كه براى انجام دادن آن قدرت ندارد، آن چه نمىداند (كه حلال است يا حرام) كارى كه ناچار است انجام دهد، حسادت (تا به مرحله عمل نرسيده باشد،) فال بد زدن و فكر كردن در مورد مخلوقات (تا زمانى كه به زبان نيايد.)
25 حَدَّثَنَا تَمِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ الْقُرَشِيُّ ره بِفَرْغَانَةَ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قَالَ سَأَلَ الْمَأْمُونُ الرِّضَا ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- الَّذِينَ كانَتْ أَعْيُنُهُمْ فِي غِطاءٍ عَنْ ذِكْرِي وَ كانُوا لا يَسْتَطِيعُونَ سَمْعاً فَقَالَ ع إِنَّ غِطَاءَ الْعَيْنِ لَا يَمْنَعُ مِنَ الذِّكْرِ وَ الذِّكْرُ لَا يُرَى بِالْعُيُونِ وَ لَكِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ شَبَّهَ الْكَافِرِينَ بِوَلَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع بِالْعُمْيَانِ لِأَنَّهُمْ كَانُوا يَسْتَثْقِلُونَ قَوْلَ النَّبِيِّ ص فِيهِ وَ لَا يَسْتَطِيعُونَ سَمْعاً فَقَالَ الْمَأْمُونُ فَرَّجْتَ عَنِّي فَرَّجَ اللَّهُ عَنْكَ
ترجمه :
25. عبد السلام بن صالح هروى (معروف به اباصلت) مىگويد: مأمون از امام رضا (عليه السلام) از سخن خداوند كه مىفرمايد: كسانى كه چشمانشان از ياد من در پرده بود و قدرت شنيدن نداشتند.(213) سؤال كرد. آن حضرت فرمودند: پردهاى چشم مانع از ياد خداوند نمىشود و ياد، با چشمان ديده نمىشود، اما خداوند، كافران را در مورد ولايت امام على (عليه السلام) به نابينا تشبيه كردند؛ زيرا آنها سخن پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم) را در مورد حضرت على (عليه السلام) سنگين مىدانستند و قدرت شنديدن نداشتند. مأمون گفت: گره از مشكل من باز كردى، خداوند مشكل تو را بر طرف سازد.
209 - مائده / 112.
210 - قلم / 43.
211 - آل عمران / 97.
212 - توبه / 42.
213 - كهف / 101.
