تبليغ فرهنگ ازدواج

1 ـ ازدواج هاى امام على عليه السّلام

امـام عـلى عليه السّلام با رعايت عدالت بين همسران ، پس از فاطمه زهرا سلام الله عليها با زنانى ازدواج كرد كه اسامى آنها به شرح زير است :
1 ـ خوله : دختر اءياس بن جعفر حنفيّه ، مادر محمد حنفيه
2 ـ امّ البـنـيـن : دخـتـر حـزام بـن خـالد از طـائفـه كـلاب ، مـادر حـضـرت اباالفضل عليه السّلام و...
3 ـ اسماء بنت عميس : كه قبلا زن حضرت جعفر بود و مادر محمد بن ابى بكر است .
4 ـ ليلى : دختر مسعود بن خالد
5 ـ امّ سعيد : دختر عروة بن مسعود ثقفى
6 ـ سبيّه : دختر عبادبن ربيعه كه او را صهبا نيز مى ناميدند.
7 ـ امـامـه : فـرزنـد زيـنـب دختر رسول اللّه صلى الله عليه و آله كه حضرت زهرا سلام الله عليها سفارش كرده بود.(204)
و در زمـان شـهـادت امـام عـلى عـليـه السـّلام چـهـار زن از هـمـسـران حـضـور داشـتـنـد كـه سال ها پس از حضرت اميرالمؤ منين على عليه السّلام زندگى كردند، مانند:

1 ـ امامه : دختر زينب
2 ـ امّ البنين : مادر حضرت اباالفضل عليه السّلام
3 ـ اسماء بنت عميس
4 ـ خوله : مادر محمّد بن حنفيّه (205)

هـم اكـنـون اگـر فرهنگ تعدّد زوجات با تمام ارزش ها و احكامش در جامعه ما تحقّق پذيرد، بسيارى از زنان بيوه صاحب همسر شده واز مفاسد اجتماعى جلوگيرى مى شود.
2 ـ ازدواج با يكى از اسيران
عمرو بن حصين نقل مى كند :
در يكى از جنگ ها كه با فرماندهى امام على عليه السّلام در دوران حيات پيامبر صلى الله عـليـه و آله انـجـام گـرفـت ، و لشـگـر اسـلام پـيـروز شـد، اموال فراوان ، و تعدادى كنيز نيز به تصرّف ارتش اسلام در آمد.
پـس از پـايـان جـنـگ حـضرت اميرالمؤ منين على عليه السّلام بايكى از كنيزان به اسارت گـرفـتـه شـده ، ازدواج كـرد، كـه در فـرهـنـگ آن روزگـاران ازدواج بـا يـك زن اسـيـر، بزرگترين احترام و تكريم به حساب مى آمد.

امـّا چـنـد نـفـر پـس از بـازگـشـت لشـكـر اسـلام بـه مـديـنـه ، خـدمـت رسـول خـدا صلى الله عليه و آله رفته و خواستند نسبت به ازدواج امام على عليه السّلام اعـتـراض كـنـنـد، وقـتى اعتراض خود رامطرح كردند، پيامبر صلى الله عليه و آله از آنها روى برگرداند و فرمود :
(على از من و من از على هستم ، و او ولىّ هر مؤ من و زن مؤ منه است .)
و بـه اعـتـراض كـنندگان فهماند كه عمل حضرت اميرالمؤ منين على عليه السّلام هيچگونه ايرادى ندارد.(206)
3 ـ ازدواج در بصره پس از جنگ جمل
پـس از جـنـگ جـَمَل ، و استقرار آرامش در شهر بصره ، امام على عليه السّلام حدود هفتاد و دو روز در شـهـر بـصـره اقـامـت فـرمـود (طـبـق نـقـل نـاصـر خـسـرو(207) يـا 50 روز طـبـق نقل شعبى )(208)
و در ماه رجب با انتخاب عبداللّه بن عبّاس براى استاندارى بصره ، به سوى كوفه حركت كرد.
در اين مدّتى كه حضرت اميرالمؤ منين على عليه السّلام در شهر بصره بسر مى برد، با دختر مسعود نهلشى ، ازدواج كرد و در خانه او سكونت داشت .(209)
4 ـ عدالت با همسران
درست است كه تعدّد زوجات يكى از راه هاى جدّى مقابله با مفاسد اجتماعى است ، امّا شرائط و مقرّرات خاصّ خودش را دارد كه يكى از آنها عدالت رفتارى ، ميان همسران است ،
و قرآن كريم در اين مورد هشدار داده است كه اگر نمى توانى عدالت را رعايت كنى بايد به تعدّد زوجات روى نياورى . (210)
حـضـرت امـيرالمؤ منين على عليه السّلام چون همسران متعدّد داشت ، عدالت را دقيقا نسبت به هـمـسـران خـويـش رعايت مى كرد، هنگامى كه شبى نوبت يكى از همسران بود، حتّى وضوى خود را در خانه او مى گرفت .
يعنى عدالت رفتارى را حتّى در وضو گرفتن نيز رعايت مى فرمود.(211)
5 ـ مبارزه با خرافات در ازدواج
هـر چـه مـردم از فـرهـنـگ و اسـلام نـاب مـحـمـّدى صـلى الله عـليـه و آله رسـول خـدا صـلى الله عـليـه و آله فـاصـله مـى گـيـرند، خرافات و تعصّبات جاهلانه فـراوانى دامنگير جامعه مى شود، بخصوص ‍ نسبت به ازدواج ، كه خرافات زيادى مطرح شده است .
از جمله :
پـس از فـوت يـكـى از اقـوام تـا يـك سـال يـا چـنـد مـاه بـايـد در آن فـامـيـل كـسـى ازدواج نـكـنـد، و جـلسـه عـقـد نـگـيـرد، در صـورتـى كـه در سـنـّت رسـول گـرامـى اسـلام صـلى الله عـليـه و آله ، و سـيره عملى حضرت اميرالمؤ منين عليه السّلام اينگونه سنّت هاى غلط راه ندارد.
هـنـوز شـانـزده روز از وفـات رقـيـّه ، يـكـى از دخـتـران رسـول خـدا صـلى الله عـليـه و آله نـگـذشته بود كه ، امام على عليه السّلام با حضرت فاطمه سلام الله عليها ازدواج كرد.(212)
نـه رسـول خـدا صـلى الله عـليـه و آله ايـراد گـرفـت ، نـه مـردم اعتراض ‍ كردند، و نه حضرت زهراء سلام الله عليهالب به اعتراض ‍ گشود.
ازدواج حـضـرت اميرالمؤ منين على عليه السّلام پس از جنگ بدر، در ماه رمضان و شب زفاف در ماه ذيحجّه از سال دوّم هجرت اتّفاق افتاد.(213)
6 ـ تاءمين هزينه زندگى
يكى از وظائف مهمّ اجتماعى در اخلاق همسردارى ، تاءمين هزينه زندگى است ، مرد بايد با كـار و تـلاش فـراوان ، نـيـازهـاى اقـتـصادى خانواده را برطرف سازد تا سر بار جامعه نـگـردنـد و دسـت نـيـاز بـه سـوى ديـگـران دراز نـكـنـنـد، امـروزه يـكـى از عوامل فِساد و بزهكارى ، تاءمين نبودن زن و فرزندان در خانواده هاست .
امـام عـلى عـليـه السـّلام با كار و تلاش ، چاه كردن و آبيارى كردن ، و درختكارى و احداث باغ در منطقه (يَنبُع ) در اطراف مدينه توانست ، سرمايه هاى فراوان بدست آورد؛
هم هزار برده را آزاد كند ؛
هم براى خاله ها و عمّه هاى خود خانه شخصى بَخَرَد؛
و هم زنان و فرزندان خود را آبرومندانه اداره كند كه وصيّت نامه آن حضرت به صورت نـامـه 24 نـهـج البـلاغـه در تـاريـخ ثـبـت شـده اسـت ، در آن دسـتـو العـمـل اقـتـصـادى بـراى اداره زنان و فرزندان خود تاءكيد مى كند كه درختان و زمين ها را نـفـروشـنـد، بـلكـه بـا درآمـد سالانه آن نيازهاى اقتصادى خانواده آن حضرت را برطرف سازند.
امام على عليه السّلام به فرزندش نوشت كه :
هـذَا مـَا اءَمـَرَ بِهِ عَبدُ اللّهِ عَلِيُّ بنُ اءَبِي طَالِبٍ اءَمِيرُ المُؤ مِنِينَ فِي مَالِهِ، ابتِغَاءَ وَجهِ اللّهِ، لِيُولِجَهُ بِهِ الجَنَّةَ، وَيُعطِيَهُ بِهِ الاَْمَنَةَ.
منها : فَإِنَّهُ يَقُومُ بِذلِكَ الحَسَنُ بنُ عَلِيٍّ يَاءكُلُ مِنهُ بِالمَعرُوفِ، وَيُنفِقُ مِنهُ بِالمَعرُوفِ، فَإِن حَدَثَ بِحَسَنٍ حَدَثٌ وَحُسَينٌ حَيُّ، قَامَ بِالاَْمْرِ بَعْدَهُ، وَاءَصْدَرَهُ مَصْدَرَهُ.
وَإِنَّ لاِبـنَى فَاطِمَةَ مِن صَدَقَةِ عَلِيٍّ مِثلَ الَّذِي لِبَنِي عَلِيٍّ، وَإِنِّي إِنَّمَا جَعَلتُ القِيَامَ بِذلِكَ إِلَى ابـنـَى فـَاطـِمـَةَ ابـتـِغـَاءَ وَجـهِ اللّهِ، وَقُربَةً إِلَى رَسُولِ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله ، وَتَكرِيما لِحُرمَتِهِ، وَتَشرِيفا لِوُصلَتِهِ.
وَيـَشـتـَرِطُ عَلَى الَّذِى يَجعَلُهُ إِلَيهِ اءَن يَترُكَ المَالَ عَلَى اءُصُولِهِ، وَيُنفِقَ مِن ثَمَرِهِ حَيثُ اءُمـِرَ بـِهِ وَهـُدِيَ لَهُ، وَاءَلا يـَبـِيـعَ مـِن اءَولاَدِ نـَخِيلَ هذِهِ القُرَى وَدِيَّةً حَتَّى تُشكِلَ اءَرضُهَا غِرَاسا.
وَمـَن كـَانَ مـِن إِمَائِى ـ اللا تِى اءَطُوفُ عَلَيهِنَّ ـ لَهَا وَلَدٌ، اءَو هِيَ حَامِلٌ، فَتُمسَكُ عَلَى وَلَدِهَا وَهـِيَ مـِن حـَظِّهِ، فـَإِن مـَاتَ وَلَدُهـَا وَهـِيَ حـَيَّةٌ فـَهـِيَ عـَتـِيقَةٌ، قَد اءَفرَجَ عَنهَا الرِّقُّ، وَحَرَّرَهَا العِتقُ.
قـوله (ع ) فـى هـذه الوصـيـة : (واءلا يـبيع من نخلها وَدِيةً)، الوَدِيّةُ: الفَسِيلَةُ، وجمعها وَدِيّ.
و قـوله (ع ) : (حـتـى تـشـكل اءرضها غراسا) هو من اءفصح الكلام ، والمراد به اءن الا رض يـكـثـر فـيها غراس النخل حتى يراها الناظر على غير تلك الصفة التى عرفها بها فيشكل عليه اءمرها ويحسبها غيرها.
وصيّت اقتصادى نسبت به اموال شخصى
ايـن دسـتـورى اسـت كـه بـنـده خـدا عـلى بـن ابـيـطـالب ، امـيـرمـؤ مـنـان نـسـبـت بـه امـوال شـخـصى خود، براى خشنودى خدا، داده است ، تا خداوند با آن به بهشتش در آورد، و آسوده اش گرداند.
(قسمتى از اين نامه است )
هـمـانا سرپرستى اين اموال بر عهده فرزندم حسن بن على است ، آنگونه كه رواست از آن مـصـرف نـمـايـد، و از آن انـفـاق كـنـد، اگر براى حسن حادثه اى رخ داد و حسين زنده بود، سرپرستى آن را پس از برادرش به عهده گيرد، و كار او را تداوم بخشد.
پـسـران فاطمه از اين اموال به همان مقدار سهم دارند كه ديگر پسران على خواهند داشت ، من سرپرستى اموالم را به پسران فاطمه واگذاردم ، تا خشنودى خدا، و نزديك شدن به رسـول اللّه صـلى اللّه عـليـه و آله و بـزرگ داشـت حرمت او، و احترام پيوند خويشاوندى پيامبر صلى اللّه عليه و آله را فراهم آورم .
ضرورت حفظ اموال
و بـا كـسـى كـه ايـن امـوال در دسـت اوسـت شـرط مـى كـنـم كـه اصـل مـال را حـفـظ نـمـوده تـنـهـا از مـيـوه و درآمـدش بـخـورنـد و انـفـاق كـنـنـد، و هـرگـز نـهال هاى درخت خرما را نفروشند، تا همه اين سرزمين يك پارچه زير درختان خرما بگونه اى قرار گيرد كه راه يافتن در آن دشوار باشد.
و زنـان غـيـرعـقـدى مـن كه با آنها بودم و صاحب فرزند يا حامله مى باشند، پس از تولّد فرزند، فرزند خود را گيرد كه بهره او باشد، و اگر فرزندش بميرد، مادر آزاد است ، كنيز بودن از او برداشته ، و آزادى خويش را باز يابد. (214)
(وَدّية ) بمعنى نهال خرما، و جمع آن (وَدِىّ) بر وزن (علىّ) مى باشد، و جمله امام نـسـبت به درختان (حتّى تشكل ارضها غراسا) از فصيح ترين سخن است يعنى زمين پر درخت شود كه چيزى جز درختان به چشم نيايند.)