« الله الله فى الزكاه! فانها تطفى ء غضب ربكم. » از خدا درباره ى زكات بترسيد. زكات خشم خدايتان را فرومى نشاند.
نكته ى نخست آنكه نماز و زكات پيوسته قرين و همراه عنوان مى شوند. چنانچه از 30 آيه شريفه كه در آنها از 'زكات' نام برده شده است [ البته در دو مورد زكات به معناى ديگرى به كار رفته است. كهف/ 81، مريم/ 26. ]13 آيه همراه با نماز آمده است. از حضرت امام رضا عليه السلام نقل است كه فرمود: خداوند به سه چيز فرمان داده است كه همراه با سه چيز ديگر است: خداوند به نماز و زكات- هر دو- فرمان داده است. پس هر كس نماز بگزارد اما زكات ندهد، نمازش را هم نمى پذيرند... [ ان الله عز و جل امر بثلاثه مقرون بها ثلاثه اخرى: امر بالصلاه و الزكاه. فمن صلى و لم يزك لم تقبل منه صلاته... "بحارالانوار ج 93 ص 12". ]
نكته ى ديگر آنكه حكم نماز و زكات با هم، پيش از تمام احكام . ديگر، از همان آغاز اسلام عنوان شده و واجب گشته بود.
نكته ى سوم آنكه در معناى زكات مى خوانيم: زكات از 'رشد و نمو' برگرفته شده است. چون اخراج زكات از مال، موجب مى شود تا بركت و زيادت در دارايى پديد آيد و براى نفس آدمى نيز كرم و بخشش را نتيجه مى دهد. يا آنكه برگرفته از 'زكاء' است، به معناى طهارت و پاكى. چون زكات موجب مى شود تا دارايى انسان از ناپاكى و پليدى پاك شود و نفس آدمى هم از لوث بخل و فرومايگى طاهر گردد. [ و الزكاه من 'زكا الزرع' اذا نما. فان اخراجها يستجلب بركه فى المال، و يثمر للنفس فضيله الكرم او من 'الزكاء' بمعنى الطهاره، فانها تطهر المال من الخبث و النفس من البخل. "تفسير بيضاوى ج 1 ص 97". ]
آيه ى شريفه اشاره به اين نكته دارد: خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزكيهم بها [ توبه/ 103. 'تطهرهم' من الذنوب او حب المال المودى بهم الى مثله... 'و تزكيهم بها' و تنمى بها حسناتهم و ترفعهم الى منازل المخلصين. "تفسير بيضاوى ج 2 ص 206". ] از اموال آنان صدقه- زكات- بستان- به اين وسيله- طاهر و پاكيزه شان مى سازى- و يا رشد و نموشان مى دهى.
هر دو معنا در بيانى كوتاه و رسا از حضرت طاهره عليهاالسلام، آمده است: خداوند زكات را موجب پاكى جانها و رشد و نمو روزى قرار داده است. [ فجعل الله... الزكاه تزكيه للنفس و نماء فى الرزق. "احتجاج طبرسى ج 1 ص 99". ]
تعابير ديگرى هم در آثار زكات آمده است كه برخى از آنها را نقل مى كنيم:
- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: ... زكات اموال خود را بپردازيد كه جانهايتان پاك مى شود. [ و ادوا زكاه اموالكم طيبه بما انفسكم. "بحارالانوار ج 93 ص 13". ]
- حضرت على عليه السلام فرمود: دارايى خود را به وسيله ى دادن زكات حفظ و نگهدارى كنيد. [ حصنوا اموالكم بالزكاه. "بحارالانوار ج 93 ص 13". ]
- و نيز فرمود: هنگامى كه مردم زكات ندهند بركت از تمامى زراعتها و ميوه ها و معدنها گرفته مى شود. [ اذا منعوا الزكاه، منعت الارض بركتها من الزرع و الثمار و المعادن كلها. "بحارالانوار ج 93 ص 15". ]
- پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلم فرمود: امت من تا زمانى كه با يكديگر دوستى كنند و امانتدار هم باشند و زكات بدهند ، پيوسته در خير و خوشى پايدار مى مانند. اما اگر چنين نكنند به قحطى و سختى دچار مى شوند. [ لا تزال امتى بخير ما تحابوا و ادوا الامانه و اتوا الزكاه. فاذا لم يفعلوا ذلك ابتلوا بالقحط و السنين. "بحارالانوار ج 93 ص 14". ]
سخن آخر آنكه زكات فقط منحصر به دارايى نمى شود. به روايتى از امام صادق عليه السلام در اين باره توجه كنيد:
»» زكات چشم، ديدن عبرت بين و چشم فروهشتن از شهوات است.
»» زكات گوش، شنيدن و گوش سپردن به دانش و حكمت و قرآن و فوايد دين از حكمت و موعظت و نصيحت است. و نيز دورى جستن از هر آنچه كه شنيدن آن برخلاف امورى است كه برشمرديم مانند دروغ و غيبت و نظاير آن.
»» زكات زبان، نصيحت مسلمانان، بيدار ساختن غافلان، كثرت تسبيح و ذكر خداوند است.
»» زكات دست بخشش و دهش و سخاوت است و نيز به كار انداختن آن در نوشتن علوم دينى و بهره هايى كه مسلمانان در اطاعت خدا از آن بهره مند شوند و همچنين دور داشتن دست از شرور و زشتكاريها.
»» زكات پا پيمودن راه است در زيارت صالحيهن، كه از حقوق خداوند است. و نيز رفتن به مجالس ذكر و ياد خدا و اقدام براى اصلاح ميان مردم و صله ى رحم و جهاد در راه خدا و خلاصه ى پيمودن هر راهى كه صلاح دل و سلامت دين تو در آن است. [ بحارالانوار ج 93 ص 7. باب وجوب الزكاه و فضلها و عقاب تركها. ]
