و اعتصموا بحبل الله جميعا و لاتفرقوا و اذكروا نعمه الله عليكم اذ كنتم اعداء فالف بين قلوبكم [ سوره ى آل عمران، آيه ى 102، دنباله ى آيه ى شريفه چنين است: فاصبحتم بنعمته اخوانا و كننتم على شفا حفره من النار فانقذكم منها. كذلك يبين الله آياته لعلكم تهتدون. گفتنى است كه در روايات آمده است كه منظور از 'حبل الله'. يعنى قرآن و يعنى حضرت على عليه السلام و امامان شيعه عليهم السلام. ] به ريسمان خدا سخت چنگ بزنيد و پراكنده نگرديد. و نعمت خدا بر شما را به ياد آريد، آن هنگام كه دشمن يكديگر بوديد و خداوند دلهاى شما را به يكديگر مهربان ساخت.
حضرت اميرالمومنين در بيانى شيوا، تصويرى روشن از وضعيت اعراب دوران جاهليت ارائه مى دهد: ' خداوند محمد را- كه درود خداوند بر او و خاندانش باد- برانگيخت، در حالى كه ترساننده تمام عالم بود و امين وحى خداوند، و شما اى گروه عرب بدترين آيين را داشتيد و در بدترين سرزمينها زندگى مى كرديد در ميان صخره هاى سخت و مارهاى خطرناك زندگى مى كرديد، آب كدرى مى نوشيديد و غذاى نامطبوع مى خورديد. خون يكديگر مى ريختيد و پيوند خويشاوندى گسسته مى كرديد. بتها در ميان شما برپا بود و گناهان، شما را سخت در بند كشيده بود.' [ ان الله بعث محمدا صلى الله عليه و آله و سلم نذيرا للعالمين و امينا على التنزيل، و انتم معشر العرب على شر دين و فى شر دار، منيخون بين حجاره خشن و حيات صم. تشربون الكدر و تاكلون الجشب و تسفكون دماءكم و تقطعون ارحامكم. الاصنام فيكم منصوبه و الاثام بكم معصوبه. "نهج البلاغه، خطبه ى 26". ]
به بركت تلاشهاى طاقت فرساى پيامبر رحمت [ و ما ارسلناك الا رحمه للعالمين. "انبياء/ 107". ]، همان اعراب خونريز و خشن دوران جاهليت به مرتبه اى رسيدند كه خداوند چنين اعلام فرمود: انما المومنون اخوه فاصلحوا بين اخويكم [ حجرات/ 10. ] مومنانى با يكديگر برادرند، پس ميان برادران صلح و آشتى برقرار سازيد.
از همين رو، وقتى پيامبر به مدينه آمد برنامه مواخاه را اجرا فرمود و دستور داد مسلمانان دو به دو با يكديگر عقد برادرى ببندند. و اين پيوند برادرى ميان مسلمانان چنان استوار شد كه انصار با وجود آن كه خود نادار و نيازمند بودند، برادران مهاجر را بر خود مقدم مى داشتند. [ و الذين تبووا الدار و الايمان من قبلهم يحبون من هاجر اليهم و لا يجدون فى صدورهم حاجه مما اوتوا و يوثرون على انفسهم و لو كان بهم خصاصه. "سوره ى شرح، آيه ى 90". ] و پيامبر مى كوشيد اين الفت و انس و برادرى ميان مسلمانان دچار خدشه و خطر نگردد. از اين رو دستورهاى فراوانى در تعاليم آن حضرت و امامان پس از آن بزرگوار در اين باره وجود دارد كه دو مورد از آن سفارشها را نقل مى كنيم:
امام صادق از قول پيامبر خدا فرمود: بزرگترين بهره ى مسلمان پس از بهره ى مسلمانى، برادرى است كه از وجود او در پيمودن راه خدا بهره مند شود. [ ما استفاد امرو مسلم فائده بعد فائده الاسلام مثل اخ يستفيده فى الله. "بحارالانوار، ج 71، ص 275". ]
حضرت اميرالمومنين فرمود: در راه خدا و به خاطر او برادرانى براى خود برگزين و شخص صالح و شايسته را به خاطر شايستگى اش دوست بدار. [ و آخ الاخوان فى الله و احب الصالح لصلاحه. "بحارالانوار، ج 76، ص 275". ] در ضمن گفتنى است كه در كتاب شريف بحارالانوار در ابواب حقوق مومنين نسبت به يكديگر عناوين مختلفى آمده كه برخى از آنها را ذكر مى كنيم:
»» برادران نسبت به يكديگر حقوقى دارند كه بايد آن را رعايت كنند و نيز رعايت آن حقوق را به يكديگر يادآورى نمايند.
»» پيوند برادرى را بايد حفظ كرد و حتى دوستيهايى را كه پدران با يكديگر داشته اند، بايد پاس داشت.
»» برادرى به خاطر خدا فضل بسيار دارد و مومنان با يكديگر برادرند و اين برادرى علت و سبب خاصى دارد.
»» دوست داشتن مومنان فضل بسيار دارد و همچنين نگاه كردن به ايشان.
»» چه چيزى باعث مى شود كه برخى از مومنان به برخى ديگر دل مى دهند. و نيز بيان انواع برادران.
»» حاجت مومنين را بايد برآوريم و در اين راه بايد بكوشيم. برادران مومن را بايد گرامى بداريم و دل آنها را شادمان سازيم. بايد ايشان را اكرام كنيم و به آنها لطف و محبت نموده ناراحتيها و گرفتاريها را از ايشان برطرف نمائيم و نسبت به انجام امور آنها اهتمام ورزيم.
ديدار برادران و ملاقات ايشان و نيز تشكيل جلسات براى احياى امر ائمه از سفارشهاى ديگرى است كه در اين باب پيرامون آن گفتگو شده است. [ "بحارالانوار، ج 71، ص 221 تا 420". ]
منبع:آخرین دیدار
نویسنده:نادرفضلی
