((413- جميل بن دراج گويد: از امام صادق (عليه السلام ) پرسيدم : كه آيا شيطان از فرشتگان بود يا كارى از كارهاى آسمان به او سپرده شده بود؟ فرمود: نه از فرشتگان بود و نه كارى به او سپرده شده بود. و نه مورد احترام و كرامتى بود. من به نزد طيار (ظاهرا مقصود حمزة بن طيار است ) آمدم و آنچه را شنيده بودم بدو گفتم ، طيار سخن امام (عليه السلام ) را منكر شده گفت : چگونه از فرشتگان نبوده با اينكه خداى عزوجل فرمايد: (و هنگاميكه گفتيم به فرشتگان آدم را سجده كنيد همه سجده كردند مگر ابليس ) (سوره كهف آيه 49) (و از اينكه ابليس را از فرشتگان استثناء فرموده معلوم مى شود كه او جزء فرشتگان بوده ) پس خود طيار به خدمت امام صادق (عليه السلام ) آمد و در وقتيكه من هم خدمت آنحضرت بودم اين موضوع را پرسيده و عرض كرد: قربانت گردم اينكه خداى عزوجل در بسيارى از جاهاى قرآن مؤ منان را مخاطب ساخته و فرمايد: (اى كسانى كه ايمان آورده ايد) آيا منافقان هم در اين خطاب داخل شوند؟ فرمود: آرى منافقان هم داخل اين خطاب هستند، و هم چنين گمراهان و هر كس كه به دعوت ظاهر اسلام اقرار و اعتراف دارد.
شرح :
با همين جمله حضرت پاسخ او را داد، يعنى همچنانكه خطاب (يا ايها الذين آمنوا) شامل منافقان و گمراهان نيز مى شود با اينكه آنها در واقع ايمان نياورده اند هم چنين ابليس نيز با اينكه جزء فرشتگان نبود ولى چون در ميان آنها بود و در شمار آنان محسوب مى شد (فرشتگان ) شامل او هم مى شود، گذشته از اينكه آيه اى را كه طيار به او استدلال كرده يعنى آيه 49 از سوره كهف خود به صراحت گويد: كه ابليس از فرشتگان نبود زيرا دنبال آيه است كه : (انه كان من الجن ففسق عن امر ربه ...) (يعنى ابليس از جن بود و از دستور پروردگار خويش سرپيچى كرد...). ))
أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ إِبْلِيسَ أَ كَانَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَمْ كَانَ يَلِى شَيْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ فَقَالَ لَمْ يَكُنْ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ لَمْ يَكُنْ يَلِى شَيْئاً مِنْ أَمْرِ السَّمَاءِ وَ لَا كَرَامَةَ فَأَتَيْتُ الطَّيَّارَ فَأَخْبَرْتُهُ بِمَا سَمِعْتُ فَأَنْكَرَهُ وَ قَالَ وَ كَيْفَ لَا يَكُونُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبْلِيسَ فَدَخَلَ عَلَيْهِ الطَّيَّارُ فَسَأَلَهُ وَ أَنَا عِنْدَهُ فَقَالَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ رَأَيْتَ قَوْلَهُ عَزَّ وَ جَلَّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا فِى غَيْرِ مَكَانٍ مِنْ مُخَاطَبَةِ الْمُؤْمِنِينَ أَ يَدْخُلُ فِى هَذَا الْمُنَافِقُونَ قَالَ نَعَمْ يَدْخُلُ فِى هَذَا الْمُنَافِقُونَ وَ الضُّلَّالُ وَ كُلُّ مَنْ أَقَرَّ بِالدَّعْوَةِ الظَّاهِرَةِ
