((397- ابوعبيده گويد: از امام باقر (عليه السلام ) پرسيدم از گفتار خداى عزوجل : (الف لام ميم ، روميان در نزديك اين سرزمين مغلوب گشتند) فرمود: اى ابوعبيدة اين آيه تاويل دارد كه كسى نداند آن را جز خدا و راسخان در علم از آل محمد صلوات الله عليهم ، همانا آنوقتى كه رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) به مدينه هجرت فرمود: و اسلام پيروز گشت آنحضرت نامه اى به پادشاه روم نوشت ، و به همراه آن نامه نماينده اى از خود فرستاد كه او را به دين اسلام دعوت كند، و نامه ديگرى به پادشاه فارس نوشت و او را نيز به دين اسلام دعوت كرد و به همراه آن نامه نيز فرستاده اى از جانب خود روان كرد، و اما پادشاه فارس به نامه رسول خدا اهانت كرد و آنرا از هم دريد، و به فرستاده او هم اهانت نمود، و در آن زمان پادشاه فارس با پادشاه روم در جنگ بود، و مسلمانان خوش داشتند كه پادشاه روم بر پادشاه فارس پيروز گردد، و از ناحيه او اميدوارتر بودند تا از ناحيه پادشاه فارس ، و چون (بر خلاف انتظار مسلمانان ) پادشاه فارس پيروز شد اين مطلب بر مسلمانان خوش نيامد و غمنده شدند، پس خداى عزوجل در اين باره از قرآن نازل فرمود: (الف لام ميم ، روميان در نزديك اين سرزمين مغلوب گشتند (يعنى فارس در نزديكيهاى اين سرزمين كه مقصود شامات و حوالى آن است بر آنها پيروز گشت ) و آنها (يعنى فارسيان ) پس از پيروزيشان (بر روم ) بزودى مغلوب گردند، (يعنى مسلمانان بر آنها پيروز شوند) در ظرف چند سال ، همه كارها به اراده خدا است جلوتر و بعدتر از آن و در آنروز مؤ منان شاد گردند از يارى خدا، و او عزوجل هر كه را خواهد يارى كند) و چون مسلمانان با فارسيان جنگيدند و كشور آنها را فتح مسلمانان بوسيله يارى خداى عزوجل شاد گشتند.
عرض كردم : مگر چنان نيست كه خدا مى فرمايد: (در ظرف چند سال ) با اينكه سالهاى زيادى در زمان رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) و در زمان ابوبكر بر مسلمانان گذشت ، تا اينكه در زمان خلافت عمر مؤ منان بر فارس پيروز گشتند؟ فرمود: مگر بتو نگفتم : اين آيه تاويل و تفسيرى دارد.
اى اباعبيدة قرآن ناسخ و منسوخى دارد، آيا گفتار خداى عزوجل را نشنيدى كه فرمايد: (همه كارها به اراده خدا است و بعدتر از آن ) يعنى اختيار با او است در گفتار كه پس اندازد آنچه را پيش انداخته ، و پيش اندازد آنچه را پس انداخته از نظر گفتار، تا آنروزى كه به طور حتم مقرر گردد كه نصرت و يارى بر مسلمانان فرود آيد، و اين است گفتار خداى عزوجل : (و در آنروز شاد گردند مؤ منان به يارى خدا (يارى كند خدا هر كه را خواهد) يعنى در آنروزى كه به طور حتم يارى و نصرت مقرر گردد. ))
ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِى عُبَيْدَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الم غُلِبَتِ الرُّومُ فِى أَدْنَى الْأَرْضِ قَالَ فَقَالَ يَا أَبَا عُبَيْدَةَ إِنَّ لِهَذَا تَأْوِيلًا لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص لَمَّا هَاجَرَ إِلَى الْمَدِينَةِ وَ أَظْهَرَ الْإِسْلَامَ كَتَبَ إِلَى مَلِكِ الرُّومِ كِتَاباً وَ بَعَثَ بِهِ مَعَ رَسُولٍ يَدْعُوهُ إِلَى الْإِسْلَامِ وَ كَتَبَ إِلَى مَلِكِ فَارِسَ كِتَاباً يَدْعُوهُ إِلَى الْإِسْلَامِ وَ بَعَثَهُ إِلَيْهِ مَعَ رَسُولِهِ فَأَمَّا مَلِكُ الرُّومِ فَعَظَّمَ كِتَابَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَكْرَمَ رَسُولَهُ وَ أَمَّا مَلِكُ فَارِسَ فَإِنَّهُ اسْتَخَفَّ بِكِتَابِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَزَّقَهُ وَ اسْتَخَفَّ بِرَسُولِهِ وَ كَانَ مَلِكُ فَارِسَ يَوْمَئِذٍ يُقَاتِلُ مَلِكَ الرُّومِ وَ كَانَ الْمُسْلِمُونَ يَهْوَوْنَ أَنْ يَغْلِبَ مَلِكُ الرُّومِ مَلِكَ فَارِسَ وَ كَانُوا لِنَاحِيَتِهِ أَرْجَى مِنْهُمْ لِمَلِكِ فَارِسَ فَلَمَّا غَلَبَ مَلِكُ فَارِسَ مَلِكَ الرُّومِ كَرِهَ ذَلِكَ الْمُسْلِمُونَ وَ اغْتَمُّوا بِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِذَلِكَ كِتَاباً قُرْآناً الم غُلِبَتِ الرُّومُ فِى أَدْنَى الْأَرْضِ يَعْنِى غَلَبَتْهَا فَارِسُ فِى أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هِيَ الشَّامَاتُ وَ مَا حَوْلَهَا وَ هُمْ يَعْنِي وَ فَارِسُ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ الرُّومَ سَيَغْلِبُونَ يَعْنِى يَغْلِبُهُمُ الْمُسْلِمُونَ فِى بِضْعِ سِنِينَ لِلّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ عَزَّ وَ جَلَّ فَلَمَّا غَزَا الْمُسْلِمُونَ فَارِسَ وَ افْتَتَحُوهَا فَرِحَ الْمُسْلِمُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ قُلْتُ أَ لَيْسَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِى بِضْعِ سِنِينَ وَ قَدْ مَضَى لِلْمُؤْمِنِينَ سِنُونَ كَثِيرَةٌ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ فِى إِمَارَةِ أَبِى بَكْرٍ وَ إِنَّمَا غَلَبَ الْمُؤْمِنُونَ فَارِسَ فِى إِمَارَةِ عُمَرَ فَقَالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنَّ لِهَذَا تَأْوِيلًا وَ تَفْسِيراً وَ الْقُرْآنُ يَا أَبَا عُبَيْدَةَ نَاسِخٌ وَ مَنْسُوخٌ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِلّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ يَعْنِى إِلَيْهِ الْمَشِيئَةُ فِى الْقَوْلِ أَنْ يُؤَخِّرَ مَا قَدَّمَ وَ يُقَدِّمَ مَا أَخَّرَ فِى الْقَوْلِ إِلَى يَوْمٍ يَحْتِمُ الْقَضَاءَ بِنُزُولِ النَّصْرِ فِيهِ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ أَيْ يَوْمَ يَحْتِمُ الْقَضَاءَ بِالنَّصْرِ
