بَابُ التَّفَكُّرِ
عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَمـِيـرُ الْمـُؤْمـِنـِيـنَ ع يَقُولُ نَبِّهْ بِالتَّفَكُّرِ قَلْبَكَ وَ جَافِ عَنِ اللَّيْلِ جَنْبَكَ وَ اتَّقِ اللَّهَ رَبَّكَ
اصول كافى ج : 3 ص : 91 رواية :1
ترجمه روايت شريفه :
اميرالمؤ منين (ع ) مى فرمود: با تفكر دل خود را بيدار ساز و در شب پهلو از بستر خواب بدور دار، و از خداى پروردگارت پرواكن .
عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبـِيـهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَسَنِ الصَّيْقَلِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا يَرْوِى النَّاسُ أَنَّ تَفَكُّرَ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ قِيَامِ لَيْلَةٍ قُلْتُ كَيْفَ يـَتـَفـَكَّرُ قـَالَ يـَمـُرُّ بِالْخَرِبَةِ أَوْ بِالدَّارِ فَيَقُولُ أَيْنَ سَاكِنُوكِ أَيْنَ بَانُوكِ مَا بَالُكِ لَا تَتَكَلَّمِينَ
اصول كافى ج : 3 ص : 91 رواية :2
ترجمه روايت شريفه :
حـسـن صـيـقـل گـويـد: از امـام صـادق (ع ) دربـاره آنـچـه مـردم روايت ميكنند كه : (((يكساعت انـديـشـيـدن بـهـتـر از عبادت يكشب است ))) پرسيدم و گفتم : چگونه بينديشد؟ فرمود: از خـرابـه يـا خـانـه ايـكـه ميگذرد بگويد: ساكنينت كجايند؟ سازندگانت كجايند؟ چرا سخن نميگوئى ؟
شرح :
پـيـداسـت كـه امـام (ع ) هـم روايـت را تـصديق فرموده است ، و چون انديشيدن يكساعت گـاهـى موجب توبه از گناهان و عبادت تمام عمر ميگردد، از اين رو از عبادت يكشب و بلكه يـكـسـال و هـفتاد سال چنانكه در روايات ديگر شنيده ام بهتر است وتوضيح امام در دو جمله اول نـتـيـجـه اش اينستكه انسان زود گذشتن و فناء دنيا را از نظر دور ندارد و آنرا تلقين بـنـفس كند تا ازحرص و طمع و ستم و افزوه طلبيش كاسته شود و از جمله اخير اين نتيجه گـرفـتـه مـى شـود كـه انـسـان مـى فـهـمـد خداموجوداتى را جامد و بى شعور و غير ناطق آفـريـده اسـت ، پـس او را لازمـسـت كـه در بـرابـر نـعـمـت حـيـات و عـقـل و نـطـق خـدا راسـپـاسـگـزارى كـنـد، و مـمـكـن اسـت دنـبـاله نـتـيـجـه دو جـمـله اول باشد.
عـِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَكُّرِ فِى اللَّهِ وَ فِى قُدْرَتِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 91 رواية :3
ترجمه روايت شريفه :
امام صادق عليه السلام فرمود: بهترين عبادت همواره انديشيدن درباره خدا و قدرت اوست .
شرح :
مراد بتفكر درباره خدا، تفكر در افعال بديع و صنايع عجيب و نظم دستگاه آفرينش اوسـت تـا از آنـهـا بـوجودش پى برد، و مقصود ازانديشيدن در قدرتش انديشيدن در خلقت بـشـر از مشتى خاك و روزى دادن همه افراد و امثال اينهاست تا نتيجه گيرد كه چنين قدرت مـيـتـوانـد دوبـاره ايـن بشر را زنده كند و از آنها حساب كشد و نيز بداند خلقت اين دستگاه عـظـيـم جهان ، ياوه و بيهوده نيست ، بى منظور و بى هدف نباشد، چنانكه در آيات شريفه قرآن طريقه تفكر بهمين روش بيان شده است و آنچه ممنوع است تنها تفكر در ذات و حقيقت خـداسـت كـه چـون از مـحـيط فكر بشر بالاتر است ، جز بهت وسرگردانى نتيجه ديگرى ندارد.
مـُحـَمَّدُ بـْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضـَا ع يـَقـُولُ لَيْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِى أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
اصول كافى ج : 3 ص : 92 رواية :4
ترجمه روايت شريفه :
امام رضا عليه السلام ميفرمود: عبادت بنماز و روزه بسيار نيست ، همانا عبادت انديشيدن در امر خداى عزوجل است .
شرح :
يـعـنـى عـبـادت مـنـحـصـر بـنـمـاز و روزه بـسـيـار نـيـسـت ، بـلكـه عـبـادت كـامـل ، تـفـكـر در امـر خـدا اسـت اگـر چـه نـتيجه اش نماز و روزه اندك ، ولى با معرفت و نورانيت قلب باشد.
مـُحـَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ سَهْلٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِيٍّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ص إِنَّ التَّفَكُّرَ يَدْعُو إِلَى الْبِرِّ وَ الْعَمَلِ بِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 92 رواية :5
ترجمه روايت شريفه :
اميرالمؤ منين صلوات الله عليه فرمود: انديشيدن انسانرا به نيكى و انجام آن ميكشاند.
شرح :
گويا مراد به نيكى فهميدن معارف حقه و صفات حميده و تحلى نفس بدانها ميباشد و مـراد بـانجام آن ، عمل كردن بواجبات ومستحبات و قضاء حوائج خلق و انجام ساير كارهاى نيك است .
