بَابُ الْهِدَايَةِ أَنّهَا مِنَ اللّهِ عَزّ وَ جَلّ
1- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ السّرّاجِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ ثَابِتِ بْنِ سَعِيدٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللّهِ ع يَا ثَابِتُ مَا لَكُمْ وَ لِلنّاسِ كُفّوا عَنِ النّاسِ وَ لَا تَدْعُوا أَحَداً إِلَى أَمْرِكُمْ فَوَ اللّهِ لَوْ أَنّ أَهْلَ السّمَاوَاتِ وَ أَهْلَ الْأَرَضِينَ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يَهْدُوا عَبْداً يُرِيدُ اللّهُ ضَلَالَتَهُ مَا اسْتَطَاعُوا عَلَى أَنْ يَهْدُوهُ وَ لَوْ أَنّ أَهْلَ السّمَاوَاتِ وَ أَهْلَ الْأَرَضِينَ اجْتَمَعُوا عَلَى أَنْ يُضِلّوا عَبْداً يُرِيدُ اللّهُ هِدَايَتَهُ مَا اسْتَطَاعُوا أَنْ يُضِلّوهُ كُفّوا عَنِ النّاسِ وَ لَا يَقُولُ أَحَدٌ عَمّي وَ أَخِي وَ ابْنُ عَمّي وَ جَارِي فَإِنّ اللّهَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً طَيّبَ رُوحَهُ فَلَا يَسْمَعُ مَعْرُوفاً إِلّا عَرَفَهُ وَ لَا مُنْكَراً إِلّا أَنْكَرَهُ ثُمّ يَقْذِفُ اللّهُ فِي قَلْبِهِ كَلِمَةً يَجْمَعُ بِهَا أَمْرَهُ
**اصول كافى جلد 1 صفحه: 233 رواية: 1 ***
ترجمه :
ثابت بن سعيد گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: اى ثابت شما را با مردم چكار؟ از مردم دست برداريد و هيچكس را بمذهب خود نخوانيد، بخدا اگر اهل آسمانها و اهل زمينها گرد آيند تا بندهاى را كه خدا گمراهيش را خواسته، گمراه كنند نتوانند، و اگر اهل آسمانها و اهل زمينها گرد آيند تا بندهاى را كه خدا هدايتش را خواسته، گمراه كنند نتوانند، از مردم دست برداريد و هيچكس نگويد: اين عموى من، برادر من، پسر عموى من، همسايه من است (و من نمىتوانم نزديكانم را در گمراهى به بينم) زيرا چون خدا نسبت به بندهاى اراده خير نمايد روحش را پاك كند پس هر مطلب حقى را بشناسد و هر زشت و باطلى را انكار كند، پس از آن خدا در دلش مطلبى اندازد كه كارش را فراهم آورد. (يعنى ولايت ائمه را بدلش اندازد كه سعادت و نجاتش را فراهم آورد).
2- عَلِيّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللّهِ ع قَالَ قَالَ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً نَكَتَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةً مِنْ نُورٍ وَ فَتَحَ مَسَامِعَ قَلْبِهِ وَ وَكّلَ بِهِ مَلَكاً يُسَدّدُهُ وَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ سُوءاً نَكَتَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةً سَوْدَاءَ وَ سَدّ مَسَامِعَ قَلْبِهِ وَ وَكّلَ بِهِ شَيْطَاناً يُضِلّهُ ثُمّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ فَمَنْ يُرِدِ اللّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلامِ وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيّقاً حَرَجاً كَأَنّما يَصّعّدُ فِي السّماءِ
**اصول كافى جلد 1 صفحه: 234 رواية: 2 ***
ترجمه :
امام صادق عليه السلام فرمود: چون خدا خيربندهاى را خواهد، اثرى از نور در دلش گذارد و گوشهاى دلش را باز كند و فرشتهاى بر او گمارد كه نگهدارش باشد و چون براى بندهاى بد خواهد، اثرى از سياهى در دلش افكند و گوشهاى دلش را به بندد و شيطانى بر او گمارد كه گمراهش كند، سپس اين آيه (126 سوره 6) را قرائت فرمود: (((هر كه را خدا خواهد هدايت كند، سينه او را براى اسلام آوردن بگشايد. (عاشق و فريفته شود) و هر كه را خواهد گمراه كند سينهاش را تنگ و سخت كند كه گوئى به آسمان خواهد رفت))) (سختى مسلمان شدن در نظر او مانند به آسمان رفتن است).
3- عِدّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمّدٍ عَنِ ابْنِ فَضّالٍ عَنْ عَلِيّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللّهِ ع يَقُولُ اجْعَلُوا أَمْرَكُمْ لِلّهِ وَ لَا تَجْعَلُوهُ لِلنّاسِ فَإِنّهُ مَا كَانَ لِلّهِ فَهُوَ لِلّهِ وَ مَا كَانَ لِلنّاسِ فَلَا يَصْعَدُ إِلَى اللّهِ وَ لَا تُخَاصِمُوا النّاسَ لِدِينِكُمْ فَإِنّ الْمُخَاصَمَةَ مَمْرَضَةٌ لِلْقَلْبِ إِنّ اللّهَ تَعَالَى قَالَ لِنَبِيّهِ ص إِنّكَ لا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لكِنّ اللّهَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ قَالَ أَ فَأَنْتَ تُكْرِهُ النّاسَ حَتّى يَكُونُوا مُؤْمِنِينَ ذَرُوا النّاسَ فَإِنّ النّاسَ أَخَذُوا عَنِ النّاسِ وَ إِنّكُمْ أَخَذْتُمْ عَنْ رَسُولِ اللّهِ ص إِنّي سَمِعْتُ أَبِي ع يَقُولُ إِنّ اللّهَ عَزّ وَ جَلّ إِذَا كَتَبَ عَلَى عَبْدٍ أَنْ يَدْخُلَ فِي هَذَا الْأَمْرِ كَانَ أَسْرَعَ إِلَيْهِ مِنَ الطّيْرِ إِلَى وَكْرِهِ
**اصول كافى جلد 1 صفحه: 235 رواية: 4 ***
ترجمه :
و فرمود: امر تشيع خود را براى خدا قرار دهيد نه براى مردم، زيرا آنچه براى خداست بحساب او گذارده شود و آنچه براى مردم است، بسوى خدا بالا نرود: بخاطر دينتان با مردم ستيزه نكنيد، زيرا ستيزه كردن دل را بيمار كند، خدايتعالى به پيغمبرش (ص) فرمود: (((تو نمىتوانى كسى را كه دوست دارى هدايت كنى، بلكه خدا هر كه را خواهد هدايت كند) و فرموده است (100 سوره 10) (((مگر تو مىتوانى مردم را مجبور كنى كه ايمان آورند))) مردم را رها كنيد زيرا آنها از مردم تعليم گرفتند و شما از رسولخدا (ص) تعليم گرفتيد. من از پدرم شنيدم كه مىفرمود: چون خداى عزوجل بر بندهاى نويسد كه بايد در اين امر (تشيع) داخل شود از رفتن پرنده به آشيانهاش شتابندهتر شود.
4- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيّ عَنْ مُحَمّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللّهِ ع نَدْعُو النّاسَ إِلَى هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ لَا يَا فُضَيْلُ إِنّ اللّهَ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً أَمَرَ مَلَكاً فَأَخَذَ بِعُنُقِهِ فَأَدْخَلَهُ فِي هَذَا الْأَمْرِ طَائِعاً أَوْ كَارِهاً تَمّ كِتَابُ الْعَقْلِ وَ الْعِلْمِ وَ التّوْحِيدِ مِنْ كِتَابِ الْكَافِي وَ يَتْلُوهُ كِتَابُ الْحُجّةِ فِي الْجُزْءِ الثّانِي مِنْ كِتَابِ الْكَافِي تَأْلِيفِ الشّيْخِ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمّدِ بْنِ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيّ رَحْمَةُ اللّهِ عَلَيْهِ كِتَابُ الْحُجّةِ
ترجمه :
فضيل بن يسار گويد: بامام صادق عليه السلام عرض كردم مردم را به امر تشيع دعوت كنيم؟ فرمود: نه، اى فضيل! چون خدا خير بندهاى را خواهد بفرشتهاى فرمان دهد كه گردنش بگيرد و او را خواه يا ناخواه در امر تشيع در آورد.
شرح :
در روايات اين باب دو مطلب محتاج بتذكر است: اول اينكه در روايت اول و دوم بود (((بندهاى را كه خدا گمراهيش را خواسته، و چون براى بندهاى بد خواهد))) مقصود اراده و خواست اختيارى خداست نه اراده و خواست حتمى او چنانچه در حديث 408 توضيح داده شد. دوم منظور اصلى در اين روايات اينستكه اهل تسنن و عامه را بمذهب تشيع دعوت نكنيد، آنها را رها كنيد و بخودشان واگذاريد. در صورتيكه آيات و اخبار بسيارى راجع بوجوب امر بمعروف و نهى از منكر و ثواب هدايت و تعليم مردم و دفع شبهات مخالفين وارد شده است، پس چگونه در اين اخبار نهى از دعوت و تبليغ مىكند ولى با اندكى دقت و تأمل پيداست كه سياق اين روايات در باره اصرار و پافشارى در تبليغ است بطورى كه انسان بخواهد مردم حقيقة شيعة شوند و بحق گرايند، در صورتيكه پيغمبر هم چنين وظيفهاى نداشت، آيات بسيارى كه بعضى از آنها در اين روايت ذكر شد در قرآن مجيد است باين مضامين كه: اى پيغمبر محمد (ص) هر چند تو دلت مىسوزد و نمىتوانى مردم را گمراه به بينى و در هدايت ايشان جانبازى مىكنى ولى بدانكه همه اين مردم مسلمان نخواهند شد، ايشان را رها كن كه بر تو جز ابلاغ چيزى نيست، خدا مردم را بهتر مىشناسد آنكه را شايسته مسلمانى داند، او را بسراغ تو مىفرستد. با چند جمله كوتاه تو دلش را روشن مىكند و آنكه چنين شايستگى ندارد، اگر چه از خويشان نزديكت باشد، هر چه بگوئى و اندرز دهى، در دل سختش تأثير نكند. پيداست وقتيكه وظيفه رهبر دين اين باشد وظيفه پيروانش بمراتب سهلتر و سبكتر است مخصوصا با شدت تقيه در زمان ائمة عليه السلام كه خود آنها را خانه نشين كرده بود، بمردم كارى نداشتند جز آنكه هر كس مسألهاى از توحيد و معارف و فروع پرسد جوابش گويند و با روش مسالمت آميز خود مذهب تشيع را باقى دارند. پس اصحاب و پيروان ايشان نبايد كاسه داغتر از آش و دايه دلسوزتر از مادر شوند.
پايان كتاب عقل و علم و توحيد، از كتاب كافى، و كتاب (((حجت))) كه جزء دوم كتاب كافى و تأليف شيخ ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى(ره) است در دنبال آن بيايد.
