اين فصل چندين فايده از فوايد دعا را در بردارد:
نخست اينكه دعا، محبوبترين اعمال در نزد خداوند - جلّ جلاله - است. چنانكه در روايتى آمده كه امام صادق (عليه السلام) به نقل از پدر بزرگوارش فرمود كه علىّ (عليه السلام) فرمود: محبوبترين اعمال نزد خداوند سبحان در روى زمين، دعا، و برترين عبادت، عفّت و پاكدامنى است.
دوّم اينكه: دعا، انسان را از گزند دشمنان و مخالفان رهايى بخشيده، و درهاى روزى را به روى او مىگشايد.
چنانكه روايت شده امام جعفر صادق (عليه السلام) به نقل از پدر بزرگوارش فرمود كه رسولاللَّه (صلى الله على و آله و سلم) فرمود: آيا شما را راهنمايى ننمايم بر جنگ افزارى كه شما را از دشمنانتان نجات داده و روزىهايتان را افزون گرداند؟ عرض كردند: بله. فرمود: شب و روز پروردگارتان را بخوانيد، زيرا به راستى كه دعا، سلاح و جنگ افزار مؤمنان است.
و در حديث ديگر از امام صادق (عليه السلام) آمده است كه: دعا از جنگ افزار آهنين نافذتر است.
سوّم اينكه: دعا، ستون دين، و نور آسمانها و زمينهاست.
چنانكه از امام صادق، جعفر بن محمّد از پدر بزرگوارش (عليهماالسلام) نقل شده كه رسول خدا(صلى الله على و آله و سلم) فرمود: دعا، سلاح مؤمنين و ستون دين، و علّتِ روشنايى آسمانها و زمين است.
چهارم اينكه: دعا، از وقوع امورى كه تقدير شده و يا نشده جلوگيرى مىكند.
چنانكه عمر بن يزيد نقل مىكند كه از حضرت ابى ابراهيم امام كاظم (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: به راستى كه دعا از وقوع امورى كه تقدير شده و يا نشده جلوگيرى مىكند.
وى مىگويد: عرض كردم: فدايت شوم، امور مقدّر معلوم است مقصود از امور غير مقدّر چيست؟ فرمود: خداوند جلوگيرى مىكند تا اينكه مقدّر نشود.
پنجم اينكه: دعا، بلا را دفع مىكند.
چنانكه ابى ولّاد حفص بن سالم خيّاط مىگويد: در مدينه به خدمت امام ابى الحسن موسى (عليه السلام) وارد شدم، و چيزى همراه من بود كه آن را به ايشان رساندم. حضرت فرمود: به اصحاب و ياران خويش اطّلاع بده و بگو كه: تقواى خداوند عزّوجلّ را پيشه كنيد، كه شما در عهد پادشاهىِ شخص سركشى هستند (و مقصودشان، اَبُوالدَّوانيق يعنى منصور خليفه عبّاسى بود)، پس زبانهايتان را حفظ كنيد، و بر جانها و دينتان محافظت كنيد، و امورى را كه از وقوعِ آن بر ما و خودتان بيم داريد با دعا دفع كنيد؛ زيرا به خدا سوگند، كه دعا و درخواست نمودن از درگاه الهى، بلا را دفع مىكند در حالى كه بلا مقدّر شده و ارادهى حتمى و قضاى الهى به آن تعلّق گرفته و تنها امضاى آن باقى مانده است؛ ولى وقتى خداوند خوانده مىشود و از او خواسته مىشود كه بلا را برگرداند، آن را دفع مىكند، پس در دعا اصرار كنيد كه خداوند خود شما را از شرّ آن كفايت فرمايد.
ابوولاّد مىگويد: وقتى فرمايش حضرت ابى الحسن (عليه السلام) را به ياران خود رساندم، ايشان بدان عمل نموده و بر ابوالدّوانيق نفرين كردند، و درست در سالى به سوى مكّه خارج شده بود، در كنار بئرميمون پيش از آنكه مناسك حجّ را انجام دهد، جان سپرد و خداوند ما را از دست او راحت كرد.
ابوولاّد مىگويد: من نيز در آن سال حاجى بودم، به خدمت حضرت ابى الحسن (عليه السلام) رسيدم، ايشان فرمود: اى اباولاّد، چگونه ديديد كاميابى و مستجاب شدن در آنچه را كه به شما امر نموده و بر انجام آن تشويق كردم، يعنى نفرين كردن بر ابى الدّوانيق؟ اى اباولاّد، هيچ بلايى نيست كه خداوند بر بنده مؤمن نازل مىكند و دعا را به او الهام مىكند، مگر اينكه خداوند بزودى آن بلا را برطرف مىنمايد. و هيچ بلايى نيست كه خداوند بر بندهى مؤمنى نازل مىكند و او از دعا كردن خوددارى مىكند، مگر اينكه آن و گرفتارى طولانى مىگردد، پس وقتى بلا بر شما نازل شد، بر شما باد به دعا كردن!
ششم اينكه: مقصود از گفتار خداوند - جلّ جلاله - آنجا كه مىفرمايد:
ما يَفْتَحِ اللَّهُ للِنّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ، فَلامُمْسِك لَها.(61)
- هر رحمتى را كه خداوند براى مردم بگشايد، هيچ كس نمىتواند جلو آن را بگيرد.
همان دعاست، چنانكه امام صادق (عليه السلام) در روايتى در رابطه با آيهى شريفه فوق مىفرمايند مقصود همان دعاست.
هفتم اينكه: دعا، سبب تندرستى و بهبودى از هر بيمارى است.
چنانكه محمّد بن مسلم مىگويد: به امام باقر (عليه السلام) عرض كردم: آيا اينكه مىگويند كه رسول خدا(صلى الله على و آله و سلم) دربارهى حَبّهى سَوْداء(62) فرموده كه: مايهى شفا و بهبودى از هر بيمارى است، جز مرگ. صحيح است؟ فرمود: بله، سپس فرمود: آيا مىخواهى تو را از چيزى كه سبب شفا و بهبودى از هر بيمارى و آسيب، حتّى مرگ است، آگاه سازم؟ عرض كردم: بله، فرمود: دعا.
هشتم اينكه: دعا، قضاى مُبْرَم و ارادهى حتمى و استوار الهى را برمىگرداند.
چنانكه علىّ بن عقبه مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: به راستى كه دعا، قضا و ارادهى حتمى و مُبْرَم را بعد از اينكه سخت و محكم شده باشد، برمىگرداند، پس بسيار دعا بكن، زيرا دعا كليد تمام رحمتها، و سبب كاميابى و برآورده شدن تمام خواستههاست، و جز با دعا كردن نمىتوان به آنچه نزد خداوند است(63) نايل گرديد. بىگمان هيچ درى نيست كه بسيار كوبيده شود، مگر اينكه بزودى به روى كوبندهاش گشوده مىشود.
نهم اينكه: هركس از نزول بلا بهراسد و بخواهد آن را با دعا برگرداند، خداوند -جلّجلاله - او را به آرزويش نايل مىگرداند.
چنانكه در روايتى آمده امام صادق (عليه السلام) فرمود: هركس بيم آن را داشته باشد كه بلا و مصيبتى به او برسد، پس با دعا كردن در برابر آن بايستد، [يا: برخيزد و براى مرتفع شدن آن دعا بكند]، هيچگاه خداوند آن بلا را به او نشان نمىدهد و وى را به آن گرفتار نمىنمايد.
تمام فوايد دعا را كه روايات گذشته مشتمل بر آن است، ما از ناحيهى انعام و احسانى كه خداوند - عزّوجلّ - بر ما تفضّل فرموده، آشكارا يافتهايم، پس هركس حسن ظنّ به صدق گفتار ما دارد، در حقّ بودن و تحقّق اين حالت كه از خودمان ذكر نموديم (يعنى يافتن همهى اين نتايج)، شكّ و ترديد به خود راه ندهد.
دهم اينكه: دعا، در مقابل نزول بلا قرار گرفته و از آن جلوگيرى نموده و آن را تا روز جزا و قيامت به عقب مىاندازد.
چنانكه در روايتى آمده كه امام رضا (عليه السلام) فرمود كه از پدر بزرگوارم (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: به راستى كه دعا در مقابل بلا و گرفتارى مىايستد، و آن دو (يعنى دعا و بلا) تا روز قيامت توافق پيدا مىكنند.(64)
يازدهم اينكه: دست دعا كننده هرگز خالى از فضلِ رحمت خداوند - جلّ جلاله برنمىگردد.
چنانكه محمّد بن يعقوب كلينى روايت نموده كه امام صادق (عليه السلام) فرمود: هيچ بندهاى دستش را به درگاه خداوند سرافراز جبّار نمىگشايد، مگر اينكه خداوند - عزّوجلّ - شرم مىكند كه چيزى از فضلِ رحمت خويش در آن نگذاشته، دست او را خالى برگرداند، پس هرگاه كه دعا مىكنيد، تا دستتان را بر روى و سر خويش نكشيدهايد، برنگردانيد.(65)
61) فاطر (35): 2.
62) حَبّهى سَوْداء همان شونيز و يا شينيز است كه بهحَبّه و دانهى بركت معروفاست.
63) يعنى: خشنودى حضرت حقّ و مقامات و كمالات والاىتوحيدى.
64) و در نتيجه تا روز قيامت بلا بر دعا كننده نازل نمىشود.
65) كافى، ج 2، ص 471، روايت 2 - با اين تفاوت كه بعد از فضل رحمت خويش افزودهشدهاست: هر چه بخواهد
