معاد در قرآن - 52
بهشت يعنى جهان بهتر، جايى خوش آب و هوا و پر از انواع نعمتها كه نيكوكاران پس از مرگ در آنجا زندگى خواهند كرد. قرآن كريم از آن مكان موعود به عنوان جنت ياد كرده است. جنت يعنى باغ پر درخت. در قرآن آيات فراوانى داريم كه مؤمنان نيكوكار را به بهشت وعده داده و انواع زيبايى ها و نعمتهايش را بر شمرده است؛ به عنوان نمونه به برخى از آنها اشاره مى شود:
ـ «به كسانى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته انجام داده اند بشارت بده كه باغ هايى خواهند داشت كه جويبارها از زير آنها روان است. هرگاه ميوه اى از آنها روزى آنان گردد، مى گويند اين همان است كه از پيش روزى ما شده بود. ميوه هاى همانندى برايشان آورده مى شود، و همسرانى پاكيزه دارند، و در بهشت جاويدان خواهند بود.» (1)
1. بقره (2) آيه 25: «وَبَشِّرِ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلوا الصّالِحاتِ أَنَّ لَهُمْ جَنّاتٍ تَجرِى مِنْ تَحْتِها الأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هـذا الَّذِى رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ وَأُتُوا بِهِ مُتَشابِهاً وَلَهُمْ فِـيها أَزْواجٌ مُطَهَّرَةٌ وَهُمْ فِـيها خالِدُونَ».
ـ «كسانى كه پرهيزكارند در باغهايى (بهشت) زندگى خواهند كرد كه در زير درختان آن جويبارهايى روان است. جاودانهاند، پذيرايى شايسته اى است از جانب خدا، و آنچه نزد خداست بهتر است براى نيكوكاران.» (1)
ـ «خدا به مردان و زنان مؤمن باغ هايى وعده داده كه از زير آنها نهرها جارى است و جاودانه اند. و منزل هاى پاكيزه در بهشت عدن. و خشنودى (رضوان) خدا از همه اينها برتر است. و اين است سعادت بزرگ.» (2)
ـ «مَثَل بهشتى كه به پرهيزكاران وعده داده شده (اين است كه) نهرهايى در آن جارى است، ميوه ها و سايه هايش هميشگى است. اين فرجام پرهيزگاران است. و عاقبت كافران دوزخ خواهد بود.» (3)
ـ «بهشتهاى عدن كه در آن فرود مىآيند از زير آنها نهرها جارى است، هر چه بخواهند در آن هست، خدا به پرهيزگاران اين گونه پاداش مى دهد.» (4)
1. آل عمران (3) آيه 198: «الَّذِينَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ لَهُمْ جَنّاتٍ تَجْرِى مِنْ تَحْتِها الأَنْهارُ خالِدِينَ فِـيها نُزُلاً مِنْ عِنْدِ اللّهِ وَما عِنْدَ اللّهِ خَيْرٌ لِلأَبْرارِ».
2. توبه (9) آيه 72: «وَعَدَ اللّهُ المُـؤْمِنِـينَ وَالمُـؤْمِناتِ جَـنَّاتٍ تَجْرِى مِنْ تَحْتِها الأَنْهارُ خالِدِينَ فِـيها وَمَساكِنَ طَيِّبَةً فِى جَـنّاتِ عَـدْنٍ وَرِضْوانٌ مِنَ اللّهِ أَكْبَرُ ذ لِكَ هُـوَ الفَوْزُ العَظِـيمُ».
3. رعد (13) آيه 35: «مَثَلُ الجَنَّةِ الَّتِى وُعِدَ المُتَّـقُونَ تَجْرِى مِنْ تَحْتِها الأَنْهارُ أُكُلُها دائِمٌ وَظِلُّها تِلْكَ عُقْبَى الَّذِينَ اتَّـقَوْا وَعُقْبَى الْكافِرِينَ النّارُ».
4. نحل (16) آيه 31: «جَنّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَها تَجْرِى مِنْ تَحْتِها الأَنْهارُ لَهُمْ فِـيها ما يَشاءُونَ كَذ لِكَ يَجْزِى اللّهُ المُتَّقِـينَ».
ـ «كسانى كه ايمان آورده و كارهاى نيك انجام داده اند همانا كه ما پاداش كسى را كه كار خوب انجام داده ضايع نخواهيم كرد، آنان بهشت هاى عدن خواهند داشت كه از زير آنها نهرها جارى است. در آنجا به دستبندهاى زرين آراسته مى گردند، و جامهه اى سبز كه از ديباى نازك و ديباى درشت بافته شده، مى پوشند. بر تختها تكيه مى دهند، پاداش نيك و آسايشگاه خوبى است.» (1)
ـ «هيچ كس نمى داند چه چيز گرانبهايى (چشم روشنى) به پاداش كارهاى خوبى كه انجام داده اند برايشان نهفته اند.» (2)
ـ «آنان كه به آيات ما ايمان آوردند و مسلمان بودند، (به آنان گفته مىشود) خود و همسرانتان شادمان به بهشت در آييد، گرد آنان قدحهاى زرين و جامها را مى چرخانند. در آنجا آنچه دلها بخواهد و چشمها لذت برد فراهم است و شما در آنجا جاويدان خواهيد بود، اين بهشتى است كه براى كارهايى كه انجام دادهايد به شما رسيده است. در آنجا ميوه هاى فراوانى است كه از آنها مى خوريد.» (3)
1. كهف (18) آيات 30 ـ 31: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ إِنّا لا نُضِـيعُ أَجْرَ مَنْ أَحْسَنَ عَمَلاً * أُولـئِكَ لَهُمْ جَنّاتُ عَدْنٍ تَجْرِى مِنْ تَحْتِـهِمُ الأَنْهارُ يُحَلَّوْنَ فِـيها مِنْ أَساوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَيَلْبَسُونَ ثِـياباً خُضْراً مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُتَّكِئِـينَ فِـيها عَلَى الاْءَرائِكِ نِعْمَ الثَّوابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقاً».
2. سجده (32) آيه 17: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِـىَ لَهُمْ مِنْ قُـرَّةِ أَعْيُنٍ جَـزاءً بِما كانُوا يَعْمَلُونَ».
3. زخرف (43) آيات 69 ـ 73: «الَّذِينَ آمَنُوا بِآياتِنا وَكانُوا مُسْلِمِـينَ * أُدْخُلُوا الجَنَّةَ أَنْتُمْ وَأَزْواجُكُمْ تُحْبَرُونَ * يُطافُ عَلَيْهِمْ بِصِحافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَأَكْوابٍ وَفِـيها ما تَشْتَهِـيهِ الأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الأَعْيُنُ وَأَنْتُمْ فِـيها خالِدُونَ * وَتِلْكَ الجَنَّةُ الَّتِى أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * لَكُمْ فِـيها فاكِهَةٌ كَثِـيرَةٌ مِنْها تَأْكُلُونَ».
ـ «مَثَل بهشتى كه به پرهيزگاران نويد داده شده (اين است) در آن نهرهايى است از آب هايى كه نمى گندد و جويبارهايى از شير كه مزهاش تغيير نمى كند و جويبارهايى از شراب كه به نوشندگان لذت مى بخشد، و نهرهايى از عسل تصفيه شده و انواع ميوها در اختيارشان مىباشد، و نيز آمرزش پروردگارشان، آيا اينان برابرند با كسانى كه در آتش دوزخ جاودانه اند و آبى داغ به آنان مى نوشانند كه رودههايشان را پاره پاره مى كند.» (1)
ـ «به سوى مغفرت پروردگارتان سبقت بگيريد و همچنين به بهشتى كه عرض آن به مقدار آسمان و زمين است و به كسانى وعده داده شده كه به خدا و رسولانش ايمان آوردهاند.» (2)
ـ «همانا كه نيكان از پيالهاى مى نوشند كه آميخته به بوى خوش كافور است. از چشمه اى كه بندگان خدا از آن مى نوشند، آن را به اراده خود روان مى سازند.» (3)
ـ «به پاداش صبرى كه داشته اند بهشت و لباس حرير داده مى شود، در بهشت بر تختهاى زيبا تكيه مى كنند، نه خورشيد را مى بينند
1. محمد (47) آيه 15: «مَثَلُ الجَنَّةِ الَّتِى وُعِدَ المُتَّقُونَ فِـيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشّاِرِبيَن وَأَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفّىً وَلَهُمْ فِـيها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ كَمَنْ هُوَ خالِدٌ فِى النّارِ».
2. حديد (57) آيه 21: «سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُها كَعَرْضِ السَّماءِ وَالأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللّهِ وَرُسُلِهِ».
3. انسان (76) آيات 5 ـ 6 : «إِنَّ الأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً * عَيْناً يَشْرَبُ بِها عِبادُ اللّهِ يُفَجِّرُونَها تَفْجِيراً».
و نه سرما را، سايه نزديك آنها و ميوهها در اختيارشان مى باشد، اطراف آنها ظرفهاى نقره و جامهاى بلورين مى چرخانند، ظرفهاى بلورينى كه از نقره و به اندازه، ساخته شده اند، در آنجا از پياله هايى مى نوشند كه با زنجبيل آميخته شده است، از چشم هاى به نام سلسبيل، خدمتگزارانِ جوانى هميشه گرد آنان مىچرخند كه چون آنها را بنگرى گمان مىكنى مرواريدهاى پراكندهاند. چون بدانجا بنگرى نعمت و پادشاهى بزرگى را خواهيد ديد. بر تن آنان جامههاى سبز كه از ديباى نازك و درشت بافته شده است. و به دستبندهاى سيمين آراستهاند. و پروردگارشان به آنان شرابى پاك مى نوشاند.» (1)
آيات مذكور، بهشت را به عنوان منزلى بسيار عالى و زيبا و خوش آب و هوا معرفى مى كنند كه انواع نعمتها در آن آماده است. از جمله درختان سرسبز و انبوه كه نهرهايى از آب زلال زير آنها جريان دارد، انواع ميوه هاى خوشمزه و خوشبو و لطيف كه بدون زحمت در اختيار بهشتيان قرار مىگيرد، جويبارهايى از شير و عسل تصفيه شده و شراب ناب در آنجا روان است كه هر چه بخواهند مى نوشند، گوشت پرندگان آماده است و در
1. همان، آيات 12 ـ 21: «وَجَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيراً * مُتَّـكِئِينَ فِـيها عَلَى الأَرائِك ِ لا يَرَوْنَ فِـيها شَمْساً وَلا زَمْهَرِيراً * وَدانِـيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُها وَذُلِّـلَتْ قُطُوفُها تَذلِـيلاً * وَيُطافُ عَلَيْهِمْ بِآنِـيَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَأَكْوابٍ كانَتْ قَوارِيرَاْ * قَوارِيرَاْ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدِيراً * وَيُسْقَوْنَ فِيها كَأْساً كانَ مِزاجُها زَنْجَبِيلاً * عَيْناً فِـيها تُسَمّى سَلْسَبِيلاً * وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إِذا رَأَيْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُـؤْلُـؤاً مَنْثُوراً * وَ إِذا رَأَيْتَ ثَـمَّ رَأَيْتَ نَعِـيماً وَمُلْكاً كَبِيراً * عالِـيَهُمْ ثِـيابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَسَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً».
اختيارشان قرار مىگيرد، در قصرهاى زيبا و چند طبقه بر روى تختهاى بسيار نرم و لطيف و زيبا آرميده اند و خدمتگزارانى بسيار زيبا پيوسته دورشان مى چرخند و پذيرايى مى كنند، لباسهاى نرم و لطيف و قشنگ مى پوشند و در باغهاى بهشت گردش مى نمايند، از حورالعين كه در زيبايى همانند مرواريد هستند و قبلاً با هيچ مردى آميزش نداشته و جز به همسرشان نظر ندارند. و در يك كلام، آنچه مؤمنان نيكوكار بخواهند و اراده كنند در بهشت آماده است.
گفتنى است كه نعمتهاى مذكور شبيه نعمتهاى دنيوى است و بايد اين حقيقت را بپذيريم ولى لزومى ندارد آنها را عين نمونههاى دنيوى و با حفظ همه آثار دنيوى و نواقصشان بدانيم، اگر چنين باشد بهشت بخشى از دنيا مىشود نه آخرت. در صورتى كه آخرت جهان بسيار عالىترى است كه در طول عالم دنياست نه در عرض آن، امور اخروى از نواقص و كاستى هاى امور دنيوى منزه اند.
در برخى آيات و احاديث نيز بدين امتياز اشاراتى شده است كه به عنوان نمونه به بعض آنها اشاره مى شود: غذاهاى دنيوى لذت دارند ولى به همراه آن مواد زايدى هم دارند كه به ناچار بايد از طريق ادرار و مدفوع دفع شود، اما غذاهاى بهشتى مدفوع و ادرار ندارند. ميوه هاى دنيوى را بايد چيد ولى
شاخه هاى درختان ميوه بهشتى خود به نزديك مؤمن مى آيند آبها و شيرهاى دنيوى قابليت فساد دارند و اگر مدتى راكد بمانند مىگندند و مزه آنها تغيير مى كند:
«وَدانِـيَةً عَلَيْهِمْ ظِلالُها وَذُلِّـلَتْ قُطُوفُها تَذلِـيلاً».
ولى آب و شير بهشتى فساد نمىپذيرد: «فِـيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ».
مشروبات دنيوى لذت دارند ولى مستى و تهوع و اعتياد نيز به همراه دارند؛ بر خلاف مشروبات بهشتى كه لذت دارند ولى از نواقص مشروبات دنيوى منزه هستند.
آنچه گفته شد در خصوص نعمتهايى است كه نمونه ناقصى از آنها در دنيا يافت مىشود، ولى از قرآن استفاده مىشود كه در بهشت نعمتهاى بسيار ممتازى وجود دارد كه نه چشمى آنها را ديده نه گوشى شنيده نه بر قلب بشرى خطور كرده است، قرآن مىگويد: «هيچ كس نمى داند چه چيزى را كه وسيله چشم روشنى اوست برايش نهفته اند.» (1)
رسول خدا صلىاللهعليهوآله فرمود: «در بهشت نعمتهايى است كه نه چشمى آنها را ديده و نه بر قلب بشرى خطور كرده است.» (2)
نعمتهاى بهشتى به سراغ مؤمن مى آيند نه اين كه مؤمن به سراغ آنها برود، اميرالمؤمنين عليهالسلام فرمود: «طوبى، درختى است در بهشت. اصل آن در منزل رسول خدا صلىاللهعليهوآله است و در منزل هر مؤمنى شاخهاى دارد. هرگاه كه مؤمن به چيزى ميل داشته باشد آن شاخه همان را در اختيارش قرار مىدهد.» (1)
1. سجده (32) آيه 17: «فَلا تَعْلَمُ نَفْسٌ ما أُخْفِـىَ لَهُمْ مِنْ قُـرَّةِ أَعْيُنٍ».
2. وسائل الشيعه، ج11، ص476: قال رسولاللّه صلىاللهعليهوآله : «و فيها ما لا عين رأت، و لا أذن سمعت، و لا خطر على قلب بشر».
بهشتيان هميشه جوان و زيبايند. پيرى، بيمارى، ناتوانى، غم و اندوه، حسد، كينه، رنج در بهشت نيست. بهشتيان از انواع غذاهاى لذيذ مى خورند ولى ادرار و مدفوع ندارند. براى هميشه در بهشت زندگى مى كنند و مرگ بر آنها عارض نمى شود.
مرحوم ملامحسن فيض كاشانى در تفاوت نعمتهاى بهشتى با نعمتهاى دنيوى نوشته است:
تمايل انسان در دنيا تابع چيزهايى است كه در خارج موجودند ولى امور بهشت تابع خواسته بهشتيان مى باشند، آنها هر چه بخواهند با ارادهشان موجود مىشود. خدا در قرآن مى گويد: «فِـيها ما تَشْتَهِـيهِ الأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الأَعْيُنُ» پس آنچه را اراده كنند فوراً حاضر مى شود، نه اين كه آنچه موجود است برايشان حاضر شود. (2) تفاوت ديگر اين كه نشأه آخرت نشأه نور و ادراك و حضور و حيات و ظهور است، امور اخروى زنده و مدرك هستند. چنان كه در احاديث آمده كه انواع ميوه ها به بهشتيان مى گويند: اى ولىِّ خدا مرا بخور قبل از اين كه ديگرى را ميل كنى. و اين كه وقتى مؤمن بر تخت خود مىنشيند آن تخت از خشنودى به اهتزاز در مى آيد. و در قرآن آمده كه: «إِنَّ الدّارَ الآخِرَةَ
1. بحارالأنوار، ج8 ، ص117: قال اميرالمؤمنين عليه السلام : «طوبى شجرة في الجنّة أصلها في دار النبيّ: و ليس من مؤمن إلاّ في داره غصنٌ منها لا تخطر على قلبه شهوة شيء إلاّ أتاه به ذلك الغصن».
2. اصول المعارف، ص197.
لَهِىَ الحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ». (1)
منبع : معاد در قرآن
نویسنده : آیت الله امینی
