درسهایى براى زندگى
بهترین درسها همان است كه انسان از آنها در زندگانى خویش بهره برمى دارد. ائمه هدى علیهم السلام آموزشهاى زندگى بخش فراوانى ارائه داده اند كه اگر ما به فهم آنها نایل شویم نیكبخت ترین مردم در دنیا و نزدیك ترین آنها به خشنودى خداوند در آخرت خواهیم بود. در آنچه كه ذیلاً نقل مىشود به تأمل در باره پارهاى از سخنان امام در این عرصه مهم خواهیم پرداخت:
1-تا آنجا كه تحمل دارى، در خواست و سؤال مكن، زیرا براى هر روزى،رزق جدید است و بدان كه پا فشارى و اصرار در سؤال و كمك خواستن هیبت انسان را از بین مى برد وباعث رنج و سختى مى گردد. صبر پیشه كن تا خداونددرى بروى تو بازكند كه گذشتن از آن براى تو سهل و آسان باشد. چه نزدیك است خداوند كارساز به انسان درمانده، وامنیت و آسایش به شخص فرارى ترسان، پس شاید غیرتها نوعى از تأدیب الهى باشد. و بهره ها و نصیب هامراتبى است، پس بر چیدن میوهاى كه نرسیده است عجله مكن، چرا كه دروقت مناسب آنرا
بدست خواهى آورد. و بدان، تدبیر كننده كارت بوقتى كه كارت را اصلاح كند آگاهتر است، به اختیار او در همه امور خود كه بنفع توست اطمینان كن، و در بر آوردن حاجات خود قبل از رسیدن وقت آن، عجله منماكه قلب و سینه ات، تنگ مىشود، و یأس بر تو چیره مىشود. و بدان كه ازبراى بخشش، اندازه و مقدارى است كه اگر از آن فزونى یابد، اسراف خواهدبود و از براى مدارا و احتیاط اندازه اى است كه هر گاه از آن بیشتر شود، جبن و ترس است و از براى اقتصاد و میانه روى مقدار است كه زیادتر از آن بخل است و شجاعت را مقدارى است كه افزون آن تهوّر و بىب اكى است و ازتیزهوش آرام بر حذر باش".(1)
2-بهترین برادران تو كسى است كه گناهت را فراموش كرد و نیكى ترابه خویش یادآورد.
3-سست حیله ترین دشمنان كسى است كه دشمنى خویش را آشكار ساخت.
4-زیبائى چهره، جمال برون است و زیبایى عقل جمال درون است" "سزاوارترین مردم به محبّت كردن، كسى است كه از او امید محبّت كردن دارند.
5-پلیدیها در خانه اى قرار داده شدند و دروغ كلید آن خانه است".
6-نادانى دشمن است، و حلم حكومت، و راحتى دلها را نشناخت آن كه حلم، پاره هاى اندوه صبر و دشمنى را به وى جرعه جرعه نچشاند.
7-هر كه بر پشت باطل سوار شد، در سراى پشیمانى فرود آمد.
8-تقدیرهاى غالب با كشمكش دفع نگردند، و ارزاق نوشته شده را به آزنتوانند بدست آرند، و با امساك نتوان آنها را دفع گرداند".
9-عطایاى (شخص) كریم تو را پیش او خوب جلوه مىدهد و بدونزدیكت مىسازد، و (عطایاى )شخص فرو مایه تو را از او دور مىكند و به نزدش منفورت مىسازد".
10-هر كه پارسایى خوى او باشد و كرم سرشت او و بردبارى عادت اودوستانش زیاد گردد و تمجید بر او فراوان، و با ستایشهایى نیكویى كه از اومىكنند بر دشمنانش پیروز مىشود.
11-در تشویق به روزه گرفتن و نماز شب خواندن فرمود: "شب زنده دارى گواراتر از خواب است و گرسنگى در خوبى خوراك فزاینده تر.(2) "مؤمن براى مؤمن بركت است و بر كافر حجّت.
12-دل احمق در دهان اوست و دهان حكیم در دل او.
13-توجه به رزقى كه برایت تضمین شده، تو را از كار واجبت باز ندارد".
14-هیچ عزیزى از حق جدا نشد جز آنكه خوار شد، و خوارى حق رانگرفت مگر آنكه سر فراز شد.
15-دوست نادان، مایه رنج است.
16-دو خصلت است كه والاتر از آنها چیزى نیست: ایمان به خداوند و سودرساندن به برادران".
17-گستاخى فرزند بر پدر، در كوچكى، منجر به عاق شدن در بزرگى اش شود.
18-اظهار شادمانى در برابر شخص غمزده، بى ادبى است.
19-بهتر از زندگى چیزى است كه اگر از دستش بدهى، زندگى را منفور دارى و بدتر از مرگ چیزى است كه چون بر تو فرود آید مرگ را محبوب شمارى".
20-ریاضت دادن نادان و ترك دادن معتاد از چیزى كه بدان عادت كرده،خود معجزه است.
21-تواضع نعمتى است كه بر آن حسد نبرند.
22-آدمى را طورى گرامى ندار كه بر او سخت بگذرد.
23-هر كه برادرش را نهانى اندرز داد او را آراسته و آن كه در برابر دیگرانش پند گفت، زشتش ساخته".
24-هیچ بلایى نیست مگر اینكه براى خدا در پیرامون آن نعمتى است.
25-چه زشت است براى مؤمن گرایشى كه او را خوار مىكند.(3)
26-آن حضرت فرمود:
پارساترین مردم كسى است كه به هنگام بر خورد با امور شبهه ناك بازایستد، عابدترین مردم كسى است كه فرایض را بر پاى دارد، زاهدترین مردم كسى است كه از حرام دست شوید، سخت كوش ترین مردم كسى است كه گناهان را ترك گوید.
27-شما در عمرهاى كاسته شده و روزهاى شمرده شده ( اندك) هستید،ومرگ ناگهان سر مىرسد.
28-هر كه تخم نیكى بكارد خوشى بدرود، و آن كه تخم بدى بكارد پشیمانى بدرود.
29-هر زارعى را همان چیزى است كه مىكارد، كندكار را بهره از دست نرود، و آزمند آنچه را كه برایش مقدّر نیست به دست نیاورد.
30-هر كه به خیرى رسد خدایش داده و هر كه از شرّى در امان نگاه داشته شود، خدایش نگاه داشته.
31-در نامه مباركش به ابن بابویه فقیه مشهور، فرموده است: "امّا بعد،تو را اى پیر و معتمد و فقیهم، ابو الحسن على بن حسین قمى، كه خدایت براى كسب خشنودیه ایش تو را موفّق بدارد و به رحمت خویش از صلب تو فرزندانى صالح عطایت فرماید، سفارش مىكنم به تقواى خدا و بر پاى داشتن نماز و پرداخت زكات كه نماز از مانعان زكات پذیرفته نشود. و تو را سفارش مىكنم به آمرزش گناه، و فرو خوردن خشم، و صله رحم وهمدلى با برادران، و كوشش در ( جهت رفع) نیازهاى ایشان درسختى وآسانى، و بردبارى در برابر نادانان، و نفقه در دین، و تربیت دركارها و رعایت قرآن، و خوشخویى، و امر به معروف و نهى از منكر كه خداوند عزّ و جلّ فرمود: ( لَا خَیرَ فِی كَثِیرٍ مِن نَجْوَاهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَینَالنَّاسِ وَمَن یفْعَلْ ذلِكَ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً(4) یعنی: در بسیارى از راز گویى اینان هیچ چیزى نهفته نیست مگر آنكه به صدقه امر كند یا نیكى یا اصلاح میان مردم، و آن كسى كه از پى خشنودى خدا این كاررا بكند بزودى پاداشى بزرگ عطایش فرماییم. و دورى از تمام زشتیها و بر تو باد گزاردن نماز شب (سه بار این دستور را تكرار فرموده) و هر كه نماز شب را كوچك انگارد از ما نیست. پس به وصیت من عمل كن و شیعیانم را بگو تا بدان وادار شوند. و برتو باد انتظار فرج كه پیامبرصلى الله علیه وآله فرمود: "برترین اعمال امّت من، انتظارفرج است"، شیعیان ما همواره در اندوه خواهند بود تا آنكه فرزندم ظهوركند همان كه پیامبرصلى الله علیه وآله بدو مژده داد كه زمین را از عدل و داد پر مىكندپس از آنكه از ستم وبیداد پر شده باشد. پس اى پیرو و شیعه من شكیبا باش و همه شیعیانم را به شكیبایىفرمان ده كه: ( إِنَّ الْأَرْضَ للَّهِِ یورِثُهَا مَنْ یشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ(5) یعنی:
"زمین از آن خداست، آن را به هر كه از بندگانش خواهد به میراث دهد،وفرجام از آنِ پرهیزكاران است و درود بر تو و بر تمام شیعیانم و رحمت و بركات خدا بر ایشان باد. خدا ما را بس است چه خوب وكیل و چه خوب سر پرست و چهخوب یاورى است.(6)
مآخذ:
1) بحارالانوار، ج75، ص389 - 378.
2) همان مأخذ، ص378.
3) بحارالانوار، ج75، ص378 - 377.
4) سوره نساء، آیه 114.
5) سوره اعراف، آیه 128.
6) حیاة الامام الحسن العسكرى، ص81 - 80.
