11. حجم شگفت‏انگيز آثار مجلسى

در ميان عالمان شيعه، علامه حلى (648 ـ 726 ه.ق) به كثرت تأليف مشهور است. پس از وى مجلسى را با اين ويژگى مى‏شناسند، اما او را در ترويج تشيع از طريق تأليف، تأثيرگذارتر از علامه حلى مى‏دانند. علت اين است كه از كتابهاى علامه تنها شمارى انگشت‏شمار آن هم در ميان اهل تحصيل و تحقيق رايج بوده است كه همگى به زبان عربى است، اما اغلب آثار مجلسى مورد استفاده عالم، دانشجو، دانش‏آموز و حتى افراد كم‏سواد بوده است و عرب‏زبان و فارسى‏دان از آنها بهره مى‏برند. حجم مجموع آثار مجلسى را بيش از يك ميليون و چهارصدهزار بيت (هر بيت 50 كلمه) برآورد كرده‏اند و با تقسيم اين عدد بر همه عمر او، به روزى بيش از 53 بيت (2650 كلمه) رسيده‏اند. بيگمان اگر عدد مجموع، بر مقدار عمر مجلسى از سنين بزرگسالى و آغاز نويسندگى تا آخر عمر او تقسيم شود، اين عدد افزايشى چشمگير نشان خواهد داد. با شمارش تقريبى تعداد كلمات يك صفحه كتاب حاضر (شامل اسم، فعل و حرف) مى‏توان از حجم متوسط كار مجلسى در هر روز تصورى دقيقتر داشت.

بر اساس برآوردى ديگر، آثار مجلسى با چاپهاى امروز در قطع وزيرى به حدود 300 مجلد 400 صفحه‏اى (يعنى حدود 000و120 صفحه) بالغ مى‏شود. كليه آثار مجلسى به خط خود اوست جز در رونويسى از برخى دعاهاى بلند يا روايات طولانى در بحارالانوار كه مجلسى آنها را به همكارى يا شاگردى سپرده و سپس بازبينى كرده است. در برخى آثار تأليفى مجلسى ـ از جمله در نسخه عين‏الحيات به خط مؤلف ـ ديده مى‏شود كه چند صفحه به خط ديگرى است و مجلسى آن را بازبينى و اصلاح كرده است. مورد اخير احتمالا يا به خاطر بيمارى موقت مؤلف بوده كه در اين مدت مى‏گفته و ديگرى مى‏نوشته است، يا اين‏كه نسخه دستنوشت مؤلف با خط خوردگى عمده يا بسيار همراه بوده است و مجلسى از ديگرى خواسته است كه آن را پاكنويس كند. شايد مواردى نيز بوده است كه مؤلف صلاح در اين نمى‏ديده كه آيندگان آن را زير خطوط حذف بخوانند. حجم اين موارد بسيار ناچيزتر از آن است كه در محاسبه حجم دستنوشتهاى مجلسى تأثير بگذارد.

توسط RSS یا ایمیل مطالب جدید را دریافت کنید. ایمیل: