بدان كه از آيات بسيار و احاديث بيشمار مكشوف (629) و ظاهر است كه غرض از خلق آسمان و زمين و عرش و كرسى (630) و جميع مخلوقات، معرفت (631) و عبادت است و هر دو بر يكديگر بسته است. نه معرفت كامل و علم نافع (632) بدون عبادت حاصل مىشود، و نه عبادت شايسته بدون معرفت و علم ميسر (633) مىگردد. چنانچه تمثيل كردهاند علم را به چراغ، و عبادت را به پيمودن راه. اگر چراغ در دست داشته باشى و بر يك مقام (634) ايستاده باشى بغير چند ذرع (635) مسافت را نبينى، و هر چند بيشتر مىروى بر تو بيشتر ظاهر مىگردد، بلكه عمل، روغن اين چراغ است. اگر چراغ را مدد روغن نرسد، زود منطفى (636) مىشود.
و بدان كه هر عمل را روحى و بدنى مىباشد. بدن عمل عبارت از اصل اعمالى است كه نام آن عبادت را بر آن اطلاق مىكنند (637)، و روحش عبارت از آداب و شرايط و كيفياتى است كه كمال آن عمل به آنهاست، مانند اخلاص و حضور قلب (638)، و ساير شرايطى كه در قبول نماز در كار است. پس نماز بدون اين شرايط از بابت جسد بيروح است؛ چنانچه قالب بيروح از او كارى نمىآيد، همچنين نماز بىشرايط چندان ثمرهاى نمىبخشد. نمىبينى كه خداوند عالميان در وصف نماز مىفرمايد كه: ان الصلوه تنهى عن الفحشاء و المنكر. (639) يعنى: نماز نهى و منع مىفرمايد از بديها و اعمال ناشايست. پس نماز من و تو كه ما را از بديها بازنمىدارد از نقصان (640) شرايط و آداب است.
629) مكشوف: آشكارشده - آشكار.
630) عرش و كرسى: مؤلف اين دو را در صفحات آتى شرح خواهد داد.
631) معرفت: شناخت - شناسايى - علم - دانش.
632) نافع: نفعدهنده - سودبخش.
633) ميسر: ممكن.
634) مقام: محل - مكان - جاى ايستادن.
635) ذرع: مقياس طول معادل 04/1 متر.
636) منطفى: خاموش.
637) اطلاق كردن: كلمهاى را در معنى خاصى به كار بردن.
638) حضور قلب: تمركز فكر و حواس - نداشتن حواسپرتى.
639) قرآن مجيد، بخشى از آيه 45 سوره عنكبوت (29).
640) نقصان: كمبود - كاستى - كمى - نقص.
