معاد در قرآن - 53
بهشت درجات و مراتب مختلفى دارد. نعمتهاى بهشتى نيز براى همه بهشتيان يكسان نيست. همه بهشتيان در يك مقام نيستند، بعضى در اعلا مرتبه و بعضى در پايينترين درجات و برخى در حد متوسط هستند.
اميرالمؤمنين عليه السلام در توصيف بهشت فرمود: «درجاتى فروتر و برتر، منزل هايى متفاوت، نعمتهاى آن قطع نمى شود، مقيم آن كوچ نمى كند، جاويدان در آن پير نمى شود، ساكن در آن هيچگاه نيازمند نمى گردد.» (2)
قرآن مى گويد: «آنان نزد خدا درجاتى دارند و خدا به آنچه انجام مى دهند بيناست.» (3)
و مى فرمايد: «مؤمنانى كه به جهاد نمى روند و آسيب نمى بينند با جهادگران در راه خدا به جان و مال برابر نيستند خدا كسانى را كه در راه خدا با مال و جان خود جهاد كرده اند بر جهادگريزان به درجهاى برترى مى دهد، و به همگان وعده احسان داده است و جهادگران را بر جهاد گريزان به پاداشى بزرگ برترى داده است.» (1)
1. همان، ص201.
2. نهجالبلاغه، خطبه 85 : «درجات متفاضلات، و منازل متفاوتات، لا ينقطع نعيم ها، و لا يضعن مقيمها، و لا يهرم خالدها، و لا يبأس ساكن ها».
3. آل عمران (3) آيه 163: «هُمْ دَرَجاتٌ عِنْدَ اللّهِ وَاللّهُ بَصِـيرٌ بِما يَعْمَلُونَ».
و مى فرمايد: «خدا كسانى را كه ايمان آورده اند و دانشمندان را درجاتشان را بالا مى برد و خدا به آنچه انجام مى دهيد آگاه است.» (2)
و مى فرمايد: «و براى هر يك از آنها به مقدار عملشان درجاتى است، جزاى اعمالشان به طور كامل داده مى شود و مورد ستم قرار نخواهند گرفت.» (3)
بالاترين درجات بهشت رضوان است، قرآن مى فرمايد: «رضوان (رضايت خدا) از همه اينها برتر است و اين است رستگارى بزرگ.» (4)
بنابراين همه مؤمنان به بهشت مى روند و از نعمتهاى بهشتى برخوردار خواهند شد، ولى نه جاى گاه بهشتى آنان يكسان است، نه نعمتهايى كه از آنها بهره مند مى شوند. بلكه تفاوتهاى فراوانى دارند كه عقل ما از درك آنها عاجز است. منشأ تفاوت درجات بهشتيان مى تواند چند چيز باشد:
يك: مقدار شناخت و ايمان و باورهاى آنها به اصول عقايد؛
دو: ملكات نفسانى و مقدار التزام آنان به رعايت ارزش هاى اخلاقى؛
سه: مقدار التزام آنها به انجام وظايف دينى؛
چهار: مقدار تقوا و پرهيز از اخلاق زشت و ترك گناهان.
1. نساء (4) آيه 95: «لا يَسْتَوِى القاعِدُونَ مِنَ المُؤْمِنِـينَ غَيْرُ أُولِى الضَّرَرِ وَالمُجاهِدُونَ فِى سَبِـيلِ اللّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فَضَّلَ اللّهُ المُجاهِدِينَ بِأَمْوالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلى القاعِدِينَ دَرَجَةً وَكُـلاًّ وَعَدَ اللّهُ الحُسْنى وَفَضَّلَ اللّهُ المُجاهِدِينَ عَلى القاعِدِينَ أَجْراً عَظِـيماً».
2. مجادله (58) آيه 11: «يَرْفَعِ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا العِلْمَ دَرَجاتٍ وَاللّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ».
3. احقاف (46) آيه 19: «وَلِكُلٍّ دَرَجاتٌ مِمّا عَمِلُوا وَ لِيُوَفِّيَهُمْ أَعْمالَهُمْ وَهُمْ لا يُظْلَمُونَ».
4. توبه (9) آيه 72: «وَرِضْوانٌ مِنَ اللّهِ أَكْبَرُ ذ لِكَ هُـوَ الفَوْزُ العَظِـيمُ».
گرچه بهشتيان هر چه بخواهند و اراده كنند فوراً در اختيارشان قرار مى گيرد: «فِـيها ما تَشْتَهِـيهِ الأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الأَعْيُنُ» ولى خواسته همه افراد يكسان نيست بلكه به معرفت و عرفان هر يك بستگى دارد.
منبع : معاد در قرآن
نویسنده : آیت الله امینی
