« إن رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم خطبنا ذات يوم؛ »
روزى پيامبر به ما خطاب کرد و چنين فرمود:
«أيها الناس إنه قد أقبل اليکم شهر الله؛»
اى مردم، ماه خدا به شما روى آورد.
سال را، ماه را، هفته را، روز را، ساعت را، زمان را، شب را، تاريکى را، نور را، فرشتگان را، درندگان و چرندگان و پرندگان را و انسانهاى عالم خلقت را خدا آفريده است. پس چرا وقتى راجع به ماه مبارک رمضان مى رسد به گونه اى ديگر سخن مى گويد و مى فرمايد، رمضان ماه خدا است.
چرا در ميان تمام دوازده ماه، خداوند ماه رمضان را برگزيده است؟ و چرا اين ماه، ماه خداست؟ در حالى که همه ى ماه ها مخلوق خدا هستند؟
برخى از خصوصيات اين ماه
پيامبر بزرگوار اسلام علت آن را چند چيز بيان مى کند که جزو خصوصيات ماه رمضان است. در اين مورد مى فرمايد:
«قد أقبل اليکم شهر الله، بالبرکة و الرحمة و المغفرة؛»(2)
چرا ماه خداست؟ چون اين ماه:
1- ماه برکت است.
2- ماه رحمت است.
3- و ماه مغفرت و آمرزش است.
خيلى ها ممکن است بخشندگى و مهربانى داشته باشند، ليکن بى توقع نيستند.
گاهى ممکن است بعضى از ما وجوهات شرعى خود را بپردازيم و در کنارش امکان دارد تقاضايى هم داشته باشيم، ولى يک عده هستند که در زندگى منظم و مرتب هستند و به وظيفه و تکليف شان عمل مى کنند و هرگز توقعى هم ندارند.
خداوند رحمان و رحيم است، يعنى بخشنده است و بدون توقع در ماه رمضان که ماه خدا و ماه رحمت است مى خواهد بگويد که خداوند عالم در اين ماه شما را مى بخشد، آن هم بدون کمترين توقع و چشمداشت.
ماه رمضان ماه مغفرت و بخشش است، يعنى فصل بخشش گناهان است.
عفو خداوند هميشه است، ولى يک زمان ويژه هم دارد و آن زمان مخصوص، ماه مبارک رمضان است.
برنامه ى عفو خدا، عفو عمومى است و لذا مى فرمايد ماه رمضان ماه مغفرت و ماه بخشش و ماه آمرزش است.
«شهر هو عندالله أفضل الشهور، و أيامه افضل الايام، و لياليه أفضل الليالى، و ساعاته أفضل الساعات؛»(2)
ماه رمضان ماهى است که در پيشگاه خداوند از همه ى ماه هاى سال با فضيلت تر است، و روزهايش بهترين روزهاست. شب هاى رمضان مانند روزهاى آن در ميان تمام شب هاى سال با ارزش ترين شبهاست، و ساعاتش هم از تمام اوقات ديگر ماههاى سال با ارزش تر است.
اين حقيقت که رسول خدا فرمود: ماه رمضان ماه برکت است، بسيار در خور توجه است.
واژه ى «برکت» از نظر لغت به معنى بسيارى و فراوانى است که توأم با سلامت و سعادت باشد.(3)
در زندگى دنيا، خيلى ها کار مى کنند و درآمد خوبى هم دارند، اما جانشان به لب مى رسد و آسايش ندارند. فردى است که کار مى کند و پر درآمد است ولى در زندگى مرتب رنج مى برد، اين درآمد با برکت نيست. بعضى ها صدسال عمر مى کنند اما صد قدم ارزشمند و مفيد براى جامعه بر نمى دارند، ولى يکى بيست سال عمر مى کند و بيست قدم بر مى دارد. اين قدمش هزاران نفر جمعيت را تا دويست سال بهره مند مى کند اين عمر و اين زندگى با برکت است.
علامه طباطبايى
علامه ى بزرگوار سيدمحمد حسين طباطبايى در سن پنج سالگى مادرش و در سن نه سالگى پدرش را از دست داد و کاملا يتيم شد.
او با هزاران رنج و مشقت و يتيمى بزرگ شد، اما با اتکال به خداوند متعال و با اميد و تلاش و خودباورى بسيار، صبر و استقامت را پيشه ى خود کرد و به تحصيل علوم دينى پرداخت، و توانست در رشته هاى مختلف علمى، به ويژه در تفسير قرآن کتابى مانند الميزان بنويسد، و در ساير رشته ها، کتابهاى ارزشمندى را به يادگار بگذارد که امروز در خدمت اسلام و نسل جوان قرار دارد و با 89 سال عمر، بهترين ذخيره را به دست آورد. اين عمر و اين زندگى است که با برکت است.(4)
دانشمند بى نظير جهان اسلام
«ابوعلى سينا» اين دانشمند بى نظير جهان اسلام در سن 16 سالگى تمام علوم دنياى آن روز را فراگرفت. فقه، اصول، فلسفه، هيئت، هندسه، رياضيات، طب و... و نيز ده ها کتاب در رشته هاى مختلف و مورد نياز آن روز و امروز بشر را تأليف کرد و با 53 سال عمر توانست بزرگترين افتخارات را کسب کرده و به فضائل عظيمى نائل آيد.(5)
اين عمر و اين زندگى است که ارزشمند و با برکت است.
به هرحال يکى عالم و دانشمند است، و از علم و قلم خويش و زبان و بيانش در زمينه هاى فقه و فقاهت، اصول و رجال، تفسير و کلام، رياضيات، هندسه و طب، علوم آزمايشگاهى و دانش تجربى و علوم مختلف کتاب نوشته و بحث مى کند، و اسلام و جامعه ى اسلامى از او بهره مند مى شوند، چنين کسى عمر با برکتى دارد.
اما ديگرى تاجر است، لکن تاجر با معرفت و کسبى حلال دارد و از درآمدش نه تنها خود و عائله اش را بهره مند و اداره مى کند، که با به کاراندازى سرمايه و فکرش و با ايجاد مؤسسات و کارگاه هاى توليدى و سازنده، ده ها و بلکه صدها خانواده را نان مى رساند و باعث رونق اقتصادى جامعه مى گردد؛ افزون بر اين، اين تاجر با معرفت در زندگى خودپل، راه، حمام، مسجد، مدرسه، بيمارستان، دارالايتام و... مى سازد و آنها را در خدمت مردم قرار مى دهد و باعث عمران و آبادى جامعه مى شود اين درآمد و کسب با برکت است.
پس «برکت»، آن فراوانى را مى گويند که توأم با سعادت و آسايش است، و اگر سعادت و آسايش دنيا و آخرت در کنار اين درآمد و اين شغل حلال تأمين شد، آن درآمد و شغل با برکت است، وگرنه جهنم و وبال و گناه است و بس.
چرا ماه خدا؟
پيامبر عزيز اسلام در ادامه ى خطبه ى خويش مى فرمايد: در ميان دوازده ماه، ماه رمضان با آن ويژگى هايش ماه خداست، چراه ماه خداست؟
رسول خدا در ضمن بيانات خويش به نکات مهم و ارزشمندى اشاره دارد که فلسفه ى ماه خدا را روشن مى کند، آن حضرت چنين فرمود:
«هو شهر دعيتم فيه إلى ضيافة الله؛»(7)
اين ماه ماهى است که شما دعوت شده ايد به ميهمانى خدا، پس صاحب سفره و ميزبان خداست، هرکس صاحب خانه و سفره باشد به نام اوست، همه ى ماه ها از آن خداست، اما در اين ماه، خداوند سفره ويژه اى انداخته و دعوت نامه اى مخصوص صادر کرده است، لذا ماه ميهمانى خدا، ماه بندگان عاشق و روزه داران مخلص است، و گرنه خدا در همه ايام و ليالى و به همه ى موجودات رزق و روزى مى دهد. آيا آن خدايى که کرم را در دل سنگ و در اعماق دريا، برگ سبز، به دهانش مى رساند، سفره ى ميهمانى اش همه جا باز نيست؟
خدايى که درندگان، چرندگان، پرندگان وحوش و انسانهاى عالم و جاهل، مردم کافر و ملحدى که حتى خدا را نمى شناسند و انکار مى کنند و مار و عقرب مى پرستند، خدا نان و هوا و رزق و روزى آنان را هم مى دهد، همه و همه ريزه خوارسفره ى احسان و بخشش خدا هستند، آيا اينها سفره ى ميهمانى گسترده ى خدا نيست؟
اى کريمى که از خزانه ى غيب
گبر و ترسا وظيفه خور دارى
دوستان را کجا کنى محروم
تو که با دشمنان نظر دارى
آرى، با اين که سفره ى ميهمانى و خوان احسان خدا هميشه و همه جا و براى هر موجودى گسترده است، اما نمى گويد خدا سفره انداخته است، فقط به ماه مبارک رمضان که مى رسد، مى گويد يکى از ويژگيهاى اين ماه آن است که خدا سفره ى ميهمانى اش در اين ماه گسترده است و مهمانى اش به گونه ى خاصى است که بندگان مخلص بايد از خوردن و آشاميدن و گناه و لغزش و ستم و حق کشى پرهيز نمايند.
عنايات مخصوص پروردگار
رسول خدا صلى الله عليه و آله وارد مرحله ى ويژگى هاى اين ماه عزيز و عنايات مخصوص پروردگار رحمان و رحيم مى وشد و چنين مى فرمايد:
وجعلتم فيه من اهل کرامة الله؛(8)
همه شما در تاين ماه عزيز رمضان، جزو کسانى قرار داده شده ايد که خدا به آنان کرامت و عنايت کرده است.
بعضى ها ممکن است توفيق پيدا نکنند که به اين سفره ميهمانى حاضر شوند، و به اين ميهمانى بزرگ راه پيدا نکنند و حال آنکه شما را از توفيق شرکت نصيبى داده اند، و شما جزو کسانى هستيد که خداوند به آنان کرامت فرموده است.
يک وقت شما شخصى را خيلى دوست داريد و مى خواهيد به او خدمتى بنماييد، اما نمى دانيد که او به چه چيزى نيازمند و علاقمند است. از خودش مى پرسيد که چه چيزى را دوست دارى؟
مى گويد:دعاى من اين است که يک بار حلقه ى درب خانه ى کعبه را بگيرم و اين دو لب من برسد به «حجرالأسود» و متبرک شود، تا اين لب گرفتار آتش جهنم نشود.
البته شرط دارد، «حجرالأسود» مثل «تيزاب» است. فلزى در دست شماست، و به طلا فروش مى گوييد: اين فلز چيست؟
او مى گويد: نمى دانم به طلا شبيه است. با «تيزاب» مشخص مى شود، «حجرالأسود» ، «تيزاب» است، انسان هر خطايى داشت وقتى کنار خانه ى خدا رفت و با اظهار ندامت و توبه گفت: بارخدايا، بنده گنهکارى به در خانه ات آمده است، مرا ببخش، و بعد از آن هم ديگر دست به گناه نزده است، اين «تيزاب»، آن ناخالصى ها را از بين مى برد و او را خالص مى کند، و اگر باز هم به آلودگى، دروغ، هرزگى و خيانت ادامه بدهد، آن «حجرالأسود» خرابش کرده و آبرويش را مى برد و رسواتر مى شود.
خداوند مى فرمايد:
حال که موفق شدى و به ميهمانى من آمدى، جزو کسانى خواهى بود که واقعا محبوب من هستند، و مى دانيم که عشق و محبت هم طرفينى است، لذا مى فرمايد: شما در اين ماه جزو کرامت شده ها هستيد.
باز هم ويژگى ماه رمضان
به دنبا بيان ويژگى هاى ماه عزيز رمضان رسول خدا ادامه داد و چنين فرمود:
«أنفاسکم فيه تسبيح، و نومکم فيه عبادة»(9)
نفس هاى شما در ماه رمضان تسبيح خدا شمرده مى شود و خوابتان عبادت اوست.
يک مثال کوچک، با محاسبه کردن دقيقه ها و ساعت ها و شبانه روز مى شود تعداد نفس هايى را که انسان مى کشد حساب کرد و مشخص خواهد شد که در ماه رمضان، بدون کوچک ترين کار و عمل چه قدر انسان نفس مى کشد، به همان اندازه در نامه ى عمل او تسبيح و ذکرخدا و حسنه ثبت مى شود.
انسان به طور متوسط در هر دقيقه، 17 تا 18 مرتبه نفس مى کشد و در يک ساعت 1080 مرتبه و در 24 ساعت 25920 مرتبه نفس مى کشد. يعنى طبق فرموده ى پيامبر عزيز اسلام در ماه رمضان شخص به تعداد نفس هايى که مى کشد، به او ثواب و حسنه مى دهند، و اين که فرموده اند که ماه رمضان ماه برکت است، يکى از برکت هايش همين است، چه برکتى بهتر از اين، بدون اينکه انسان زحمتى بکشد، اين قدر حسنه و ثواب کسب کند، و اين عنايت فقط در ماه مبارک رمضان مقدور است، و در ماه هاى ديگر سال ممکن و مقدور نيست.
اينک اگر ذکرى داشته باشد و يا قرآن را هم تلاوت کند و يا کارهاى نيک ديگرى انجام دهد و يا نمازهاى مستحبى بخواند، و يا دستگيرى فقرا و ضعفا و ايتام را داشته باشد و يا در کار تدريس و تعليم و تربيت تلاش نمايد، روشن است که بهره هاى فراوان ديگرى هم از ماه رمضان خواهد داشت.
پى نوشت‌ها:
1- بحارالانوار/ج96/ص 356.
2- بحارالانوار/ج96/ص 356.
3- اقربا الموارد/ واژه ى «برکت».
4- چراغ تجربه/ ص 352.
5- چراغ تجربه/ ص 39
7- بحار/ج96/ص 356.
8- خطبه ى شعبانيه ى رسول خدا.
9- بحار/ج96/ص 356.
منبع : پايگاه راسخون
