ملا محمدباقر مجلسى به سال 1037 ه.ق در اصفهان به دنيا آمد. شيخ يوسف بحرانى در كتاب لؤلؤه البحرين پس از نقل اين تاريخ، اشاره كرده است كه در حاشيه يكى از نسخههاى بحارالانوار به خط خود مجلسى آمده است كه: برخى از دوستان من، تاريخ ولادت مرا با عدد ابجدىِ عبارت جامع كتاب بحارالانوار برابر يافتهاند.
محاسبه ابجدىِ اين عبارت به قرار آتى است:
ج +ا+ م + ع + ك + ت +ا+ ب + ب + ح +ا+ ر +ا+ ل +ا+ ن + و +ا+ ر
+3 + 1 + 40 + 70 + 20 + 400 +1+ 2 + 2 + 8 +1+ 200 +1+ 30 + 1+ 50 + 6 +1+ 200 = 1037
در نمودارى كه خواهد آمد، سالشمار تأسيس تا انقراض سلسله صفويه و نيز جايگاه زمانى حضور مجلسى در دوران اين سلسله تعيين شده است.
بر اساس اين سالشمار، مشخص مىشود كه از دوران 228 ساله سلطنت صفوى، مجلسى تنها 73 سال آن را حضور داشته است. آغاز زندگى مجلسى 130 سال پس از تأسيس دولت صفوى و پايان آن 25 سال پيش از انقراض آن است. بنابراين مجلسى نه در ظهور و درخشش و اوج صفويان حضورى و نقشى داشته است و نه او را مىتوان مسئول انحطاط پادشاهى صفوى در دوران 25 ساله پس از مرگش دانست. او در سال آخر سلطنت شاه عباس اول به دنيا آمد، در سالهاى آغازين سلطنت شاه عباس دوم به نوجوانى پانهاد، در زمان جلوس شاه سليمان بر تخت سلطنت 40 ساله بود، در 61 سالگى شيخاالاسلام اصفهان شد و تا پايان عمر به مدت 12 سال اين سمت را داشت كه 5 سال از آغاز سلطنت تقريبا 30 ساله شاه سلطانحسين صفوى را نيز شامل مىشود. در دوران حضور مجلسى، شاه سلطانحسين مردى گرچه ضعيفالنفس اما اهل پرهيزكارى و تقوا بود و با مرگ مجلسى، درباريان بر او مسلط شدند و از وى انسانى شرابخوار و عياش ساختند كه بىكفايتى و هوسرانى او مَثَل است.
ص 49
اين اطلاعات اوليه، بسيارى از شبههها را درباره ميزان حضور و نقش مجلسى در حكومت صفوى از ميان مىبرد. واقعيت نيز اين است كه اگر قرار باشد قضاوتى درباره عملكرد مجلسى در ارتباط با صفويان داشته باشيم، نخست اين واقعيتهاى زمانى را بايد در نظر بگيريم و سپس در آن محدوده خاص، سالهاى كودكى و تحصيل او را كنار بگذاريم و پس از اين مرحله، از دوران نقش آفرينى و تأثيرگذارى او آغاز كنيم و با بررسى ديدگاههاى عالمان شيعى صفوى و فضا و زمان و موقعيتهاى حاكم، به قضاوت كنشها و واكنشهاى مجلسى بپردازيم.
به همين خاطر، مهمترين اطلاعات موجود را به ترتيب از كودكى تا در گذشت و پس از درگذشت مجلسى بر اساس سير تاريخى كنار يكديگر مىگذاريم و با اين اطلاعات، ميزان دقت نقدها و ستايشها را درباره مجلسى مىسنجيم.
