قلب هر انسانى حالاتى دارد؛ گاهى سالم گاهى مريض گاهى زنده گاهى مرده گاهى نرم گاهى سخت گاهى طاهر گاهى غير طاهر گاهى مشروح گاهى غير مشروح است و براى هر يك عاملى وجود دارد كه بدان اشاره مى شود:
قال على عليه السلام : ان تقوى الله دواء داء قلوبكم و بصر عمى افئدتكم و شفاء مرض اجسادكم . نهج البلاغه / خطبه 198
قال على عليه السلام : اياكم و المراء و الخصومة فانهما يمرضان القلوب على الاخوان و ينبت عليهما النفاق . كافى / 2 / 300
3 اطعام به مسكين مايه ى نرمى قلب
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اذا اردت ان يلين قلبك فاطعم المسكين و امسح راءس اليتيم .مشكاة الانوار / 167
قال على عليه السلام : ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الا لكثرة الذنوب .بحار/70/55
5 موعظه و تفكر مايه ى حيات قلب
قال على عليه السلام : احى قلبك بالموعظة و امته بالزهادة . نهج البلاغه / نامه 31
قال على عليه السلام : التفكر حياة قلب البصير. الدرة الباهرة / 28
6 خنده ى فراوان مايه ى موت قلب
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اياك و كثرة الضحك فانّه يميت القلب . معانى الاخبار/335
قال على عليه السلام : طهّروا انفسكم من دنس الشهوات تدركوا رفيع الدرجات .غررالحكم / 6020
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اياكم و استشعار الطمع فانه يشوب القلب شدة الحرص و يختم على القلب بطبايع حبّ الدنيا. اعلام الدين /3 40
10 آمادگى براى مرگ مايه ى شرح قلب
سئل رسول الله صلّى اللّه عليه و آله عن شرح الصدر ما هو؟ فقال : نور يقذفه الله فى قلب المؤ من فينشرح صدره و ينفسح. قالوا: فهل لذلك امارة يعرف بها؟ قال : نعم : الانابة الى دار الخلود و التجافى عن دار الغرور و الاستعداد للموت قبل نزول الموت .
مجمع البيان / 4 / 561
قال الصادق عليه السلام : ما من شى ء افسد للقلب من الخطيئة .... بحار / 67 / 54
قال على عليه السلام : اصل صلاح القلب اشتغاله بذكر الله . غرر الحكم / 3083
اشاره
انعطاف قلب جوان ؛ هنگامى كه برادران يوسف عليه السلام اقرار به گناه خود كردند، حضرت يعقوب به آن ها وعده ى طلب مغفرت داد (سوف استغفر لكم ربّى ) اما حضرت يوسف عليه السلام فورا برادران را بخشيد. امام صادق عليه السلام در بيان تفاوت اين دو برخورد مى فرمايد: لانّ قلب الشاب ارّق من قلب الشيخ . بحار / 12 / 280
