كمال الدين ملاحسين واعظ كاشفى (م 910)
عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنت - 17
در رأس همه اين واعظان، ملاحسين واعظ كاشفى (م 910 ق) قرار داشت كه در نزد دو فرقه شيعه و سنى از احترام و شهرت فراوان برخوردار بود. او در بيهق (سبزوار)، كه در تشيع معروف بود، به تسنن متهم بود و در نزد اهالى هرات، كه تا آن زمان به تسنن شهرت داشتند، به داشتن عقايد تشيع زبانزد بود، اما به گفته برخى از پژوهشگران «پيداست كه وى از جمله نوادرى كم نظير بود كه تعصب مذهبى يا طريقتى به هيچ وجه در ذهنش راه نداشته و داراى شخصيت غريب از نوع شيخ بهايى بوده كه او نيز به همين صفت بلندنظرى و آسان گيرى مشهور است.»(37)
هرچند روضة الشهداء، تأليف ملاحسين واعظ كاشفى، نخستين مقتل فارسى نيست،(38) اما سبك داستانى و شيرين آن و نيز تسلط روان شناسانه و تجربى و استادانه نويسنده آن در بيان زيبا و جلا داده شده حوادث و حفظ حرمت باورهاى اصلى اهل سنت، موجب شده است تا از مقتل مزبور به عنوان نخستين مقتل فارسى يا
د شود و پر تأثيرترين، مشهورترين و ماندگارترين مقتل در ميان مسلمانان، بخصوص فارسى زبانان، شناخته شود.
واعظ كاشفى كه عمدتاً در شهرهاى هرات و سبزوار و اطراف به وعظ و مرثيه خوانى اشتغال داشت و در مدارس آن شهرها، بخصوص هرات، تدريس مى نمود، در ايام محرم و مناسبت هاى ديگر به گونه جذاب و مؤثر مناقب اهل بيت پيامبر (عليهم السلام) را طرح نموده، مصايب آنان را در قالب داستان، شعر و ذكر روايات بيان مى كرد و مردم را به شدت مى گرياند. وى گاهى اين برنامه ها را در مدارس و يا دربار سلاطين تيمورى انجام مى داد. مستمعين سخنان وى، كه عمدتاً اهل سنت بودند، در تأثر از مرثيه و بيان وى گاهى صحنه هاى بى نظير اشك افشانى و تعزيه دارى را به نمايش مى گذاشتند. شاگردان ملا كمال الدين حسين كاشفى، كه بيشتر اهل سنت بودند، براى خواندن مرثيه امام حسين نيز به تلمذ مى پرداختند و انواع مهارت ها و ويژگى هاى او را الگو قرار مى دادند. يكى از شاگردان سنى مذهب وى به نام محمود واصفى نقل مى كند كه پس از مرگ استادش به نيشابور، كه تا آن زمان عمدتاً سنى نشين بود، سفر مى كند. مردم آن شهر پس از آنكه متوجه مى شوند وى از شاگردان كاشفى و طلبه است، دلتنگى و حزن خود را از درگذشت كاشفى ابراز داشته، تأكيد مى كنند كه مدت هاست در آرزوى شنيدن روضه كاشفى هستند. از اين رو، از او مى خواهند به ياد كاشفى و به سبك او براى آنان روضه بخواند. واصفى خواسته آنان را اجابت مى كند كه با استقبال فوق العاده مردم مواجه مى شود.(39) هرچند كاشفى در سال 910 درگذشت، روضة الشهداء در سال هاى بعد چنان نقش مهمى در شناسايى اهل بيت (عليهم السلام) و مصايب آنان، بخصوص گسترش و تعميق احساسات به طرفدارى از خاندان پيامبر و فراگيرى مجالس عزادارى، ايفا كرد كه پژوهشگران از آن به شگفتى ياد كرده اند.(40)
منبع : عزاداری امام حسین علیه السلام در میان اهل سنت
نویسنده : عبد المجید ناصری
پی نوشت ها
(37) - تشيع و تصوف، ص 7ـ325.
(38) - آقابزرگ طهرانى، الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج 11، بيروت، دارالاضواء، ص 295.
(39) - محمود واصفى، بدايع الوقايع، تصحيح الكساندر بلدرف، ج 2، تهران، بنياد فرهنگ ايران، ص 267.
(40) - تشيع و تصوف، ص 7ـ325 / رسول جعفريان، مقالات تاريخى، دفتر اول، قم، دليل، ص 4ـ203.
