اين پيمان در عالمى قبل از اين عالم بوده كه از آن به «عالم ذر» تعبير مى شود. اين پيمان از عموم فرزندان آدم بوده، آن جا كه مى فرمايد:
(وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَني آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قالُوا بَلى شَهِدْنا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيامَةِ إِنّا كُنّا عَنْ هذا غافِلينَ * أَوْ تَقُولُوا إِنَّما أَشْرَكَ آباؤُنا مِنْ قَبْلُ وَكُنّا ذُرّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ أَ فَتُهْلِكُنا بِما فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ * وَكَذلِكَ نُفَصِّلُ اْلآياتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ)؛1
به خاطر بياوريد زمانى را كه پروردگارت از صلب فرزندان آدم ذريه آن ها را برگرفت و آن ها را بر خودشان گواه نمود (و از آن ها پرسيد) آيا من پروردگار شما نيستم؟
گفتند: آرى، گواهى مى دهيم و اين كار را خداوند به اين جهت انجام داد كه در روز قيامت نگوييد: ما از اين گواهى غافل بوديم يا بگوييد: پدران ما پيش از ما مشرك بودند و ما هم فرزندان بعد از آن ها بوديم، آيا ما را به سبب گناه افرادى كه باطل بودند، مجازات مى كنى؟ اين گونه آيات را روشن مى سازيم و شايد (با توجّه به اين آيات) به سوى حق باز گردند.
ولى در بعضى آيات به مؤمنين خطاب شده:
(يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ... وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَميثاقَهُ الَّذي واثَقَكُمْ بِهِ...)؛2
اى افراد باايمان! به عهد و پيمان خود وفا كنيد... و آن نعمت هايى را كه خدا به شما ارزانى داشت به ياد آوريد و پيمانى را كه به طور محكم بست فراموش نكنيد... .
و در بعضى آيات اِخبار از گرفتن پيمان از خصوص بعض امم آمده است:
(وَإِذْ أَخَذْنا ميثاقَ بَني إِسْرائيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللّهَ...)؛3
(و به خاطر آوريد) زمانى را كه از بنى اسرائيل پيمان گرفتيم كه جز خداى يگانه را پرستش نكنيد.
و در بعضى آيات اِخبار از گرفتن پيمان از انبياى الاهى است، آن جا كه مى فرمايد:
(وَإِذْ أَخَذَ اللّهُ ميثاقَ النَّبِيِّينَ)؛4
و به خاطر بياوريد هنگامى را كه خداوند از پيامبران عهد و پيمان گرفت.
گاهى كلمه «ميثاق» با كلمه «غليظ» توصيف شده است، آن جا كه مى فرمايد:
(وَإِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ ميثاقَهُمْ وَمِنْكَ وَمِنْ نُوح وَإِبْراهيمَ وَمُوسى وَعيسَى ابْنِ مَرْيَمَ وَأَخَذْنا مِنْهُمْ ميثاقًا غَليظًا)؛5
(به ياد آور) هنگامى را كه از پيامبران پيمان گرفتيم و هم چنين از تو، از نوح، از ابراهيم، موسى و عيسى بن مريم و ما از آنان پيمان محكمى گرفتيم.
بنابراين، خداوند متعال نه فقط از انبيا و از اشرف انبيا پيامبر اكرم صلى اللّه عليه وآله ميثاق و عهد گرفته، بلكه از تك تك ما نيز در روز معروف «الست» عهد و پيمان گرفته است. در اين جا پرسش هايى مطرح است كه اين عهد و ميثاق چه بوده؟ در كجا بوده؟ و چگونه بوده است؟ و آيا فرقى بين ميثاق انبيا و ديگر مردم وجود دارد؟
شكّى نيست كه اولين پيمان گرفته شده از عموم فرزندان حضرت آدم، توحيد خداى متعال است كه فرمود:
(أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَني آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ)؛6
اى فرزندان آدم! آيا با شما عهد و پيمان نبستم كه از شيطان اطاعت نكنيد؛ چرا كه او براى شما دشمن آشكارى است؟
در آيه بعدى مى فرمايد:
(وَأَنِ اعْبُدُوني هذا صِراطٌ مُسْتَقيمٌ)؛7
و اين كه مرا بپرستيد و از من اطاعت كنيد كه راه راست همين است.
آيات ديگرى نيز در اين زمينه خطاب به رسول اكرم صلى اللّه عليه وآله وجود دارد. از جمله در آيه اى آمده است:
(وَلا تَدْعُ مَعَ اللّهِ إِلهًا آخَرَ لا إِلهَ إِلاّ هُوَ)؛8
و هيچ معبود ديگرى را با خدا مخوان، چرا كه هيچ معبودى جز او نيست.
خداوند متعال در آيه اى ديگر چنين خطاب مى كند:
(فَلا تَدْعُ مَعَ اللّهِ إِلهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبينَ)؛9
(اى پيامبر!) هيچ معبود ديگرى را با خدا مخوان كه مجازات خواهى شد.
1 . سوره اعراف (7): آيه 172 ـ 174.
2 . سوره مائده (5): آيه 1 و 7.
3 . سوره بقره (2): آيه 83 .
4 . سوره آل عمران (3): آيه 81 .
5 . سوره احزاب (33): آيه 7.
6 . سوره يس (36): آيه 60.
7 . همان: آيه 61.
8 . همان: آيه 88 .
9 . سوره شعراء (26): آيه 213.
