بَابُ فَضْلِ الدُّعَاءِ وَ الْحَثِّ عَلَيْهِكِتَابُ الدُّعَاءِ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قـَالَ إِنَّ اللَّهَ عـَزَّ وَ جـَلَّ يـَقـُولُ إِنَّ الَّذِيـنَ يـَسـْتـَكْبِرُونَ عَنْ عِب ادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ د اخـِرِيـنَ قـَالَ هُوَ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الدُّعَاءُ قُلْتُ إِنَّ إِبْر اهِيمَ لَأَوّ اهٌ حَلِيمٌ قَالَ الْأَوَّاهُ هُوَ الدَّعَّاءُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 210 رواية : 1
ترجمه :
1ـ زراره از حـضـرت بـاقـر عـليـه السـلام حـديـث كـنـد كـه فـرمـود: خـداى عـزوجـل فـرمـايـد: (((هـمـانـا آنـكه سرفرازى كنند از عبادت (و پرستش ) من ، زود است كه سرافكنده بدوزخ در آيند))) (سوره مؤ من آيه 60) حضرت فرمود:
(مـقـصود از عبادت ) دعاء است ، و بهترين عبادت دعاء است ، عرض كردم : (مقصود از (((اءواه ))) در ايـن آيـه چـيـسـت كـه خـداونـد فرمايد:) (((همانا ابراهيم اءواه و شكيبا بود))) (سوره توبه آيه 114) فرمود: (((اءواه ))) يعنى بسيار دعاء كننده بدرگاه خداوند.
2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ وَ ابْنِ مَحْبُوبٍ جَمِيعاً عَنْ حَنَانِ بـْنِ سـَدِيـرٍ عـَنْ أَبـِيـهِ قـَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع أَيُّ الْعِبَادَةِ أَفْضَلُ فَقَالَ مَا مِنْ شَيْءٍ أَفْضَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ أَنْ يُسْئَلَ وَ يُطْلَبَ مِمَّا عِنْدَهُ وَ مَا أَحَدٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِمَّنْ يَسْتَكْبِرُ عَنْ عِبَادَتِهِ وَ لَا يَسْأَلُ مَا عِنْدَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 210 رواية : 2
ترجمه :
2ـ سـديـد گـويـد: بـامام باقر عليه السلام عرضكردم : كدام عبادت بهتر است ؟ فرمود: چـيـزى نـزد خـداى عـزوجـل بـهتر از اين نيست كه از او درخواست شود و از آنچه نزد او است خـواسـتـه شـود، و كـسـى نـزد خداى عزوجل مبغوض تر نيست از آنكس كه از عبادت او تكبر ورزد (و سر پيچى كند) و آنچه نزد او است درخواست نكند.
3- أَبـُو عـَلِيٍّ الْأَشـْعـَرِيُّ عـَنْ مـُحـَمَّدِ بـْنِ عـَبـْدِ الْجـَبَّارِ عـَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُيَسِّرِ بْنِ عَبْدِ الْعـَزِيـزِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ لِي يَا مُيَسِّرُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ إِنَّ عـِنـْدَ اللَّهِ عـَزَّ وَ جـَلَّ مـَنْزِلَةً لَا تُنَالُ إِلَّا بِمَسْأَلَةٍ وَ لَوْ أَنَّ عَبْداً سَدَّ فَاهُ وَ لَمْ يَسْأَلْ لَمْ يـُعـْطَ شـَيـْئاً فـَسـَلْ تـُعـْطَ يـَا مـُيـَسِّرُ إِنَّهُ لَيـْسَ مِنْ بَابٍ يُقْرَعُ إِلَّا يُوشِكُ أَنْ يُفْتَحَ لِصَاحِبِهِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 211 رواية : 3
ترجمه :
3ـ ميسر بن عبد العزيز گويد: حضرت صادق عليه السلام بمن فرمود: اى ميسر دعا كن و مـگـو كه كار گذشته است و آنچه مقدر شده همان شود (و دعا اثرى ندارد)، همانا نزد خداى عـزوجـل منزلت و مقامى است كه بدان نتوان رسيد جز بدرخواست و مسئلت ، و اگر بنده اى دهان خود ببندد و درخواست نكند چيزى باو داده نشود، پس درخواست كن تا بتو داده شود،اى ميسر هيچ درى نيست كه كوبيده شود جز اينكه اميد آن رود كه بر وى كوبنده باز شود.
شــرح :
مـجـلسـى (ره ) گـويد: اينكه فرمود: (((و مگو كه كار گذشته است ))) اين نهى امام عليه السـلام از ايـن گـفـتـار دو وجـهـه دارد: يـكـى آنـكـه ايـن گـفـتـار باطل است زيرا اين گفتار يهود و برخى از حكماء است بلكه بايد ايمان به بداء داشت و باينكه خداوند سبحان هر روز در كارى است ، و هر چه خواهد محو كند و هر چه بخواهد ثبت كـنـد و قـضا و قدر مانع دعا نيستند چون تغيير در لوح محو و اثبات ممكن است ، گذشته از اينكه خود دعاء نيز از اسباب قضا و قدر است و امر بدعاء نيز از همانها است .
ديـگـر ايـنكه درست كه علم خداوند بهر چه تعلق گرفته همان شود ولى اين مانع از دعا نـيست و اينكه امام عليه السلام او را از اين گفتار نهى فرموده يعنى نهى از اينست كه اين كـلام را (كـه در جـاى خـود صـحـيح است ) مانع از دعاء قرار ندهى ـ كه سبب اعتقاد بر بى فـائده بـودن دعـاى تـو شـود، و حـاصـل جـوابـى كه حضرت از آن فرموده است بدو وجه گردد:
اول ايـنـكـه : دعا بخودى خود مطلوبست چون عبادت بزرگيست و بمقام بلندى انسانرا نزد خدايتعالى رساند كه جز بوسيله دعا و زارى رسيدن بدان ممكن نيست .
دوم ايـنكه مقدرات گاهى كم و زياد ميشود و بسا باشد كه بواسطه شرطى از ميان برود مثلا در تقدير خداوند عمر كسى سى سال گذشته است بشرط اينكه صله رحم نكند و اگر كـرد شـصـت سـال مـقـدر شـده ، و روزيـش در فـلان روز بيكدرهم مقدر شده اگر دعا نكند و بـيشتر درخواست نكند، و اگر دعا و درخواست كرد دو درهم مقدر شده و هم چنين ساير چيزها، و حـاصـل اينكه براى وجود تمام كاينات و عدم آنها شرائط و اسبابى است و خداى سبحان نخواسته است كارها را بدون اسباب انجام دهد، و از جمله اسباب براى برخى از چيزها دعا است كه اگر دعا نكند آن چيز بدو داده نشود؟
و اما علم خداوند پس آن تابع معلوم است و علت پيدايش چيزى نگردد، و قضا و قدر حتمى و لازم نـيـسـتـنـد و گـرنـه ثـواب و عـقـاب و امـر و نـهـى بـاطـل گـردنـد چـنـانـچـه از امـيـرالمـؤ منين عليه السلام گذشت ، سپس كلامى از غزالى و ديگران در اينباره نقل كند كه ايراد آن از وضع و شرح و ترجمه ما بيرون است .
4- حـُمـَيـْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ عَنْ مُعَاذٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَيْعٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ لَمْ يَسْأَلِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدِ افْتَقَرَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 4
ترجمه :
4ـ و نـيـز حـضـرت صـادق عـليـه السـلام فـرمـود: هـر كـه از فضل خداى عزوجل درخواست نكند نيازمند و فقير گردد.
5- عـَلِيُّ بـْنُ إِبـْرَاهـِيـمَ عـَنْ أَبـِيـهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يـَقُولُ ادْعُ وَ لَا تَقُلْ قَدْ فُرِغَ مِنَ الْأَمْرِ فَإِنَّ الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِب ادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ د اخِرِينَ وَ قَالَ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 5
ترجمه :
5ـ حـمـاد بـن عيسى گويد: شنيدم از حضرت صادق عليه السلام كه ميفرمود: دعا كن و مگو كـار از كـار گـذشـتـه اسـت زيـرا دعـا هـمـان عـبـادت اسـت و خـداى عـزوجـل فـرمـايـد: (((آنـانـكـه از عبادت من تكبر ورزند زود است كه سر افكنده بدوزخ در آيـنـد))) (سـوره مـؤ مـن آيه 60) و نيز فرموده است : (((مرا بخوانيد تا اجابت كنم ))) (اين آيه نيز اول همان آيه پيشين است ).
شــرح :
مـجـلسـى (ره ) گـويـد: مـقصود اينست كه چناچه پيش گفته شد دعا بخودى خود عبادت است زيرا در اين آيه آنرا عبادت دانسته و خداى تعالى بدان فرمان داده پس بر فرض كه با جابت نيز نرسد بخاطر اطاعت امر او بايد انجام شود مانند ساير عبادات ، و ترك آن موجب خـوارى و كـوچكى و ورود در دوزخ است چناچه آيه بر آن دلالت دارد، علاوه بر اينكه خداى سـبـحـان وعـده اجـابـت فـرمـوده و در وعـده خـويـش تخلف نورزد، و اين مطلب با تقدير هم مـنـافـات ندارد، زيرا دعا نيز مقدر است و فايده اى هم كه بر آن مترتب شود مقدر گرديده است .
6- أَبـُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ سَيْفٍ التَّمَّارِ قـَالَ سـَمـِعـْتُ أَبـَا عـَبـْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّكُمْ لَا تَقَرَّبُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَا تَتْرُكُوا صَغِيرَةً لِصِغَرِهَا أَنْ تَدْعُوا بِهَا إِنَّ صَاحِبَ الصِّغَارِ هُوَ صَاحِبُ الْكِبَارِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 6
ترجمه :
6ـ سـيـف تـمار گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع ) كه ميفرمود: بر شما باد به (ملازمت ) دعـاء زيـرا بـهيچ چيز مانند آن بخدا نزديك نشويد، و هيچ حاجت كوچكى را بخاطر كوچكيش رهـا نـكـنيد از اينكه براى آن بدرگاه خداوند دعا كنيد، زيرا آنكس كه حاجات كوچك بدست اوست همان كس است كه حاجات بزرگ در اختيار اوست .
شــرح :
يـعـنـى نـپـنداريد كه كارهاى كوچك بدون تقدير خداوند انجام شود بلكه تمامى كارها از كوچك و بزرگ بدست او است .
7- عـِدَّةٌ مـِنْ أَصـْحـَابـِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ رَجُلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عـَبـْدِ اللَّهِ ع الدُّعـَاءُ هـُوَ الْعِبَادَةُ الَّتِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِب ادَتـِي الْآيـَة ادْعُ اللَّهَ عـَزَّ وَ جـَلَّ وَ لَا تـَقُلْ إِنَّ الْأَمْرَ قَدْ فُرِغَ مِنْهُ قَالَ زُرَارَةُ إِنَّمَا يَعْنِي لَا يَمْنَعْكَ إِيمَانُكَ بِالْقَضَاءِ وَ الْقَدَرِ أَنْ تُبَالِغَ بِالدُّعَاءِ وَ تَجْتَهِدَ فِيهِ أَوْ كَمَا قَالَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 212 رواية : 7
ترجمه :
7ـ و نـيـز آن حـضـرت عـليـه السـلام فـرمـود: دعـاء هـمـان عـبـادتـى اسـت كـه خـداى عـزوجـل فـرمـوده اسـت : (((هـمـانـا آنانكه از عبادت من تكبر ورزند))) تا آخر آيه . خداى را بخوان (و دعاكن ) و مگو كار گذشته است .
زراره گـويـد: مـقـصود آن حضرت اينست كه عقيده تو به قضاو قدر جلوگير تو نشود از اصرار در دعا و كوشش در آن يا (آنكه زراره كلامى ) مانند اين گفت .
8- عـِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبـِي عـَبـْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي الْأَرْضِ الدُّعَاءُ وَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ الْعَفَافُ قَالَ وَ كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع رَجُلًا دَعَّاءً
اصول كافى جلد 4 صفحه : 213 رواية : 8
ترجمه :
8ـ و نـيـز امـام صادق عليه السلام فرمود: اميرالمؤ منين عليه السلام فرمايد: محبوبترين در (روى ) زمين براى خداى عزوجل دعا است ، و بهترين عبادت پرهيزكارى و پارسائى است و اميرالمؤ منين عليه السلام مردى بود كه بسيار دعا مى كرد.
