تربيت کودک در جهان امروز - 8
مـوسـيـه [79] ، دبير دانشسراى پسران در شهر اتوى فرانسه ، در كتاب چگونه روح هاى محكم و زنـده بـسـازيـم مـى نـويـسـد: اشخاصى كه كارشان پرورش كودكان و جوانان است ، بيش از تمام اسـتـعـدادهـا و قـواى شـاگردان خود، با عقل و شعور آنان سرو كار دارند و مقصد مستقيم آنان پـرورش و بـى نـيـازكردن روح و قوه عاقله است و اگر منظور عالى ترى دارند، يعنى مى خواهند انـسـان شـرافـتـمند و مرد كامل تربيت كنند، باز هم به دستيارى عقل وروح ،رگ حساس آنها را مـى جـويـنـد و اراده شـان را تحت تاثير قرارمى دهند، بنابراين شناسايى واضح و دقيقى از شرايط اخلاقى و تربيت عقلى و روحى خوب ، وظيفه اهم والزم هر مربى و آموزگار است .
مـا نـظرها و افكار خود را راجع به يك موضوع ،تحت مداقه و تجربه آقايان مى گذاريم و آن مساله ايـن اسـت : چـطـور بـراى پرورش كودكان و جوانانى كه در دست ما هستند، آن زندگى روحى و فكرى را خلق كنيم كه بتوان آن را اخلاقا خوب و صحيح دانست [80] .
ايـن هـمان مساله اى است كه ما در اين كتاب ، دنبال و كوشش مى كنيم كه مربيان و كليه عوامل مـوثـر اجـتماعى را متوجه وظيفه حساس و مسئووليت سنگين خود سازيم ، بلكه بايد خاطرنشان كـنـيـم كه هدف عمده و اصلى پرورش ، همان پرورش انسان شرافتمند و كامل و به تعبير علماى آموزش وپرورش بسط شخصيت است .
براى رسيدن به چنين هدف مقدسى بايد كودك را از غذاى جسمى و روحى سالم برخوردار سازيم .
بـهداشت جسمى او را به طور كامل رعايت كنيم تا با روح و جسم سالم بارآيد و بتواند قدرت كامل براى به كارانداختن دقت و قواى ديگر خود داشته باشد.
به قول همان نويسنده : دقت كه يكى از نمونه هاى فكرى است ، به اوضاع و احوال خارجى و مزاجى بستگى دارد [81] .
اوضـاع و احـوال خـارجـى ، يعنى امورى كه حواس را تحريك مى كند، از قبيل هياهوى بى مقدمه ، تغيير ناگهانى نور، پيدايش بى سابقه اشكال نامانوس ،بوهاى تندى كه به مشام مى رسد و بسيارى از حوادث ديگر كه باعث تفرقه حواس مى شود و انسان را از آموزش و پرورش كامل باز مى دارد.
در محيط مطالعه و محيط تحصيل كودك ، بايد آرامش كامل برقرارباشد.
در عين حال براى داشتن روحى سالم ، اوضاع و احوال مزاجى نيز بسيار موثر است .
كـودكـى كـه از ضعف عمومى يا كمبود غذا و ويتامين هاى لازم و يا دردهاى عضوى و موضعى يا ضعف شنوايى و بينايى رنج مى برد، نمى تواند به طوركافى ، پيشرفت كند.
اصلاح اين عيوب ، از وظايفى است كه كار مربى را كاملا آسان مى كند.
به قول موسيه :دقت در تحت سه ركن اساسى بدن ، يعنى خون و عضلات و اعصاب قرار مى گيرد، علاوه بر اينها نظم و آهنگ دم زدن نيز درآن تاثيرشديد دارد [82] .
هرگاه كودك داراى خونى پاك و سالم باشد، بدون ترديد داراى دقت و فهمى عميق تر است .
مابسلى [83] معتقد است :گردش خون در دماغ (مغز) هنگامى كه اين عضو مشغول است ،بسيار زيادتر از حال سكون و آرامش است [84] .
كم خونى و كمى اكسيژن مورد لزوم براى تنفس و هواى كثيف ، باعث ضعف فهم و دقت مى شود و در چنين مواردى مربى نبايد تصور كند كه عقل ،بيكاره و منحرف شده است .
يـكـى از روان شناسان ، به نام ريبو اثبات كرده است كه : دقت هميشه بر روى ماهيچه ها و به وسيله ماهيچه ها عمل مى كند و نوع عمل آنها اساسا به شكل توقف و سكون مى باشد [85] .
بـه نـظـر وى بـرخـى از جـنبش هاى عضلانى ظاهرا مهمل ، از قبيل تكان دادن سر و دست و پا، يا بـازيـهـاى غـيـر ارادى بـا قلم وخطكش وب يا راه رفتن سريع كه بدون دخالت اراده بر سرعت آن افزوده مى شود، وسيله توليد قوايى هستند كه مورد استفاده اعمال فكرى قرارمى گيرند.
اينها زمينه را براى فعاليت فكرى آماده مى سازند.
جـنـبـش هايى هم هستند كه براى تمركز دادن دقت بر روى موضوع معينى به كار مى روند، مثل جنبش صورت و بدن وب، بنابراين براى تقويت وسلامت عضلات ، كودك را بايد به ورزشهاى مفيد و متنوع واداركرد.
در مـورد وضـع عـصبى نيز دو موضوع بايد مورد توجه باشد: يكى تحريك بيش از اندازه و ديگرى انحطاط يا فرسودگى عصبى است .
كودكى كه دچار ترس يا غضب يا يكى ديگر از عواطف حاد و مزاحم شده باشد، نمى تواند قوه دقت و فهم خود را به اندازه كافى به كار اندازد.
بايد آن قدر صبر كرد تا به حال عادى بازگردد.
هـمچنين كودكى كه دچار فرسودگى عصبى شده است و در نتيجه خود را غير قابل براى تجمع حـواس نـشـان مـى دهد و دچار برخى تخيلات نارواگرديده است ، بايد از كار فكرى ممنوع و به طبيب مراجعه داده شود تا سلامت خود را باز يابد.
انـسـان در موقع دقت سعى مى كند از تعداد تنفس هاى خود بكاهد، در حقيقت ، دقت كامل وقتى صورت مى گيرد كه دم زدن تعطيل شود.
پـس سالم نبودن ريه ها و مجارى تنفسى و يك ابتلاى ساده پليپ ممكن است كودكى را تا سرحد كودنى تنزل دهد، در حالى كه واقعا داراى هوشى سرشار است .
رعايت همه اين نكات ، براى تامين سعادت كودك ، بر مربيان لازم است .
اجـتماع بايد كليه وسايل را براى شكوفا شدن استعدادهاى كودكان فراهم سازد و تمام موانع را از سر راه آنها بردارد.
در اين صورت بارگران مسئوليت به مقصد مى رسد.
كـوشـش مـا در ايـن كتاب اين است كه با شرح و تفصيل بيشترى ، جامعه را متوجه اين مسئوليت گردانيم و در اين راه از خداوند بزرگ يارى مى طلبيم .
.........................................................................
79- پرورش ذهن , ترجمه احمد آرام , ص 4.
80- همان ,ص 9.
81- همان ,ص 10و11ش حدژچ س چت ك.
82- همان , ص 11.
83- همان ,ص 13حخخ ردرزحژح چزچح ك.
84- روان شناسى عمومى , نشريه موسسه ملى روان شناسى ,جزوه شماره3 .
85- فـتـح اللّه امير هوشمند, فلسفه آموزش و پرورش , انتشارات سازمان تربيت معلم و تحقيقات تربيتى , تهران1343 , ص 55.
مـتـن انگليسى عبارت فوق چنين است حخژ ح ر زحخژس چ حخژ ح ر حذچخ حخژ ذرزح ژحذرح ژخ ژچ حررخ : ژخ خ ذخخژ ش زحسب .
منبع : تربيت کودک در جهان امروز
دکتر احمد بهشتي
