۱ ـ امام ششم فرمود:
« ... اما توحید آن است كه بر پروردگار خود روا ندارى آنچه را كه بر خود روا مى دارى، و اما عدل آن است كه آنچه تو را به آن ملامت كرده به خالق خود نسبت ندهى »(۱ . التوحيد ، ص ۹۶).
مختصرى از شرح كلام آن حضرت (علیه السلام) در توحید در بحث توحید گذشت، و شرح كلام حضرت (علیه السلام) در عدل این است كه هر انسانى به فطرت خود حُسن عدل و قبح ظلم را درك مى كند، حتى اگر ظلم را به ظالم نسبت بدهند از این نسبت متنفّر است، و اگر او را به عدل و داد یاد كنند مسرور و مبتهج است، همچنان كه اگر مجرمى كه تمام همّتش رسیدن به آرزوى باطل خویش است، در صورتى كه قاضى به نفع او ـ به جهت طمع یا ترس ـ حكم كند، هرچند آن مجرم به هوى و هوس خود از قاضى راضى و خوشنود است، ولى به عقل و فطرتش به زشتىِ كار قاضى و پستى و دنائت نفس او قضاوت مى كند; و اگر قاضى بدون طمع به مال او و ترس از قدرت او به ضرر آن مجرم به میزان حق و عدل حكم كند، هرچند آن مجرم بر قاضى غضبناك است، و لكن عقل و فطرت او به قاضى به دیده احترام و به قضاوت او به نظر تحسین و تمجید مى نگرد.
خداوندى كه آدمى را بر این فطرت آفریده، و چراغ عقلى را كه به نور آن حُسنِ عدل و قبح ظلم را مى بیند در وجود او روشن كرده، و او را به عدل ستوده و بر ظلم ملامت كرده است، چگونه ممكن است، خود به آن چه كه خلق را به آن ملامت كرده، متصف باشد.
به این دلیل خداوند عادل است و ظالم نیست.
۲ ـ امام ششم به هشام بن حكم فرمود:
« الا اعطیك جملة فى العدل والتوحید؟ قال: بلى، جعلت فداك. قال: من العدل ان لا تتّهمه و من التوحید ان لا تتوهّمه »(۲ . بحارالانوار ، ج ۵ ، ص ۵۸).
شرح كلام آن حضرت در عدل این است كه منشأ ظلم، یا جهل به قبح ظلم است، و یا عجز و ناتوانى از رسیدن به هدف به وسیله حق و عدل است، و ظالم به جهت همین عجز است كه به ابزار ظلم متوسل مى شود ; بر خداوند متعال جهل و عجز محال است، زیرا كه جهل و عجز نقص است، و تركیب از كمال و نقص بر خداوند واحد و أحد محال است.
بنابراین علم او به هر چیز، و قدرت او بر هر چیز، و حكمت او در هر چیز، ایجاب مى كند كه منزه از ظلم، و عادل در آفرینش باشد : ( شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُو لاَ إِلَـهَ إِلاَّ هُوَ وَالْمَلَـئِكَةُ وَأُوْلُواْ الْعِلْمِ قَآئِمَـما بِالْقِسْطِ )(۳ . سوره آل عمران ، آيه ۱۸ ; ( خداوند گواهى مى دهد كه نيست خدايى به جز او و فرشتگان و دانشمندان به يكتايى او گواهى مى دهند كه او قائم به قسط است ) .) ، و همچنین در حساب بندگانش در روز جزا عادل باشد : ( قُضِىَ بَینَهُم بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لاَ یظْـلَمُونَ )(۴ . سوره يونس ، آيه ۴۷ ( حكم شود بين آنان به عدل ، و ظلم نشوند ) .) .
و چون تهمت آن است كه عیبى را كه در كسى نیست به او نسبت بدهند، و كسى كه به خداوند علیم و قادر و حكیم نسبت ظلم مى دهد، تهمتِ جهل یا عجز یا سفاهت به خدا مى زند، از این جهت امام ششم (علیه السلام) فرمود: ایمان به عدل آن است كه خدا را متهم نكنى.
