67. باب النهى عن الكلام و الجدل و المراء فى الله عزوجل
1 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع تَكَلَّمُوا فِي خَلْقِ اللَّهِ وَ لَا تَكَلَّمُوا فِي اللَّهِ فَإِنَّ الْكَلَامَ فِي اللَّهِ لَا يَزِيدُ إِلَّا تَحَيُّراً
ترجمه :
1. ابو بصير از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: با يكديگر در مورد مخلوقات الهى صحبت كنيد، (اما) درباره خداوند سخن نگوييد، زيرا سخن گفتن در مورد پروردگار، چيزى به (انسان) اضافه نمىكند.
2 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ تَكَلَّمُوا فِي كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا تَكَلَّمُوا فِي اللَّهِ
ترجمه :
2. ابو عبيده از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: در مورد هر چيزى خواستيد صحبت كنيد؛ اما در مورد خداوند سخن نگوييد.
3 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ اذْكُرُوا مِنْ عَظَمَةِ اللَّهِ مَا شِئْتُمْ وَ لَا تَذْكُرُوا ذَاتَهُ فَإِنَّكُمْ لَا تَذْكُرُونَ مِنْهُ شَيْئاً إِلَّا وَ هُوَ أَعْظَمُ مِنْهُ
ترجمه :
3. ضريس كناسى از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: هر چه از بزرگى خداوند مىخواهيد، بيان كنيد، اما از ذات او ياد نكنيد؛ زيرا آن چه شما از خداوند بيان مىكنيد، او بزرگتر از آن است.
4 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ بُرَيْدٍ الْعِجْلِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ مَا جَمَعَكُمْ قَالُوا اجْتَمَعْنَا نَذْكُرُ رَبَّنَا وَ نَتَفَكَّرُ فِي عَظَمَتِهِ فَقَالَ لَنْ تُدْرِكُوا التَّفَكُّرَ فِي عَظَمَتِهِ
ترجمه :
4. امام صادق (عليه السلام) مىفرمايد: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) به نزد ياران خود آمدند و فرمودند: چه چيزى شما را (به دور هم) جمع كرده است؟ گفتند: ما به دور هم جمع شدهايم تا از پروردگار خود ياد كنيم و درباره بزرگى او بينديشيم. آن حضرت فرمودند: شما هرگز نمىتوانيد انديشه را درباره بزرگى او درك كنيد.
5 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ فُضَيْلِ بْنِ يَسَارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ يَا ابْنَ آدَمَ لَوْ أَكَلَ قَلْبَكَ طَائِرٌ لَمْ يُشْبِعْهُ وَ بَصَرُكَ لَوْ وُضِعَ عَلَيْهِ خَرْقُ إِبْرَةٍ لَغَطَّاهُ تُرِيدُ أَنْ تَعْرِفَ بِهِمَا مَلَكُوتَ السَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضِ إِنْ كُنْتَ صَادِقاً فَهَذِهِ الشَّمْسُ خَلْقٌ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ فَإِنْ قَدَرْتَ أَنْ تَمْلَأَ عَيْنَيْكَ مِنْهَا فَهُوَ كَمَا تَقُولُ
ترجمه :
5. فضيل بن يسار مىگويد: از امام صادق شنيدم كه مىفرمود: اى فرزند آدم! اگر پرندهاى قلب تو را بخورد، او را سير نمىكند و اگر بر روى چشم تو سوراخ سوزنى قرار داده شود، يقينا (چشم تو را) مىپوشاند. (آيا) مىخواهى به وسيله (چنين) قلب و چشمى، ملكوت آسمانها و زمين را بشناسى؟ اگر راست مىگويى، پس اين خورشيد است، كه آفريدهاى از آفريدههاى خداوند مىباشد، چنان كه بتوانى دو چشم خود را از آن پر كنى (و به خورشيد خير نگاه كنى) پس همان طور كه تو مىگويى مىباشد. (واقعا راست گفتهاى.)
6 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ مَنْ كانَ فِي هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِي الآْخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا قَالَ مَنْ لَمْ يَدُلَّهُ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلَافُ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ وَ دَوَرَانُ الْفَلَكِ وَ الشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَ الآْيَاتُ الْعَجِيبَاتُ عَلَى أَنَّ وَرَاءَ ذَلِكَ أَمْراً أَعْظَمَ مِنْهُ- فَهُوَ فِي الآْخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبِيلًا قَالَ فَهُوَ عَمَّا لَمْ يُعَايِنْ أَعْمَى وَ أَضَلُّ
ترجمه :
6. محمد بن مسلم از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه ايشان درباره سخن خداوند كه فرموده است: كسى كه در اين (دنيا) نابينا باشد، در آخرت هم نابينا و گمراهتر خواهد بود.(293) مىفرمايد: كسى كه آفرينش آسمانها و زمين، اختلاف شب و روز، چرخش روزگار، خورشيد، ماه و نشانههاى شگفت انگيزى كه پشت آن مسئله بزرگترى وجود دارد، او را (به راه راست و حقيقت) هدايت نسازد، چنين شخصى در آخرت نابينا و گمراهتر خواهد بود و مىفرمايد: چنين شخصى از آن چه آن را نمىبيند، نابيناتر و گمراهتر مىباشد.
7 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ ثَعْلَبَةَ بْنِ مَيْمُونٍ عَنِ الْحَسَنِ الصَّيْقَلِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ تَكَلَّمُوا فِي مَا دُونَ الْعَرْشِ وَ لَا تَكَلَّمُوا فِي مَا فَوْقَ الْعَرْشِ فَإِنَّ قَوْماً تَكَلَّمُوا فِي اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَتَاهُوا حَتَّى كَانَ الرَّجُلُ يُنَادَى مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ فَيُجِيبُ مِنْ خَلْفِهِ وَ يُنَادَى مِنْ خَلْفِهِ فَيُجِيبُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ
ترجمه :
7. محمد بن مسلم از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: درباره غير از عرش (الهى) سخن بگوييد و درباره بالاتر از آن صحبت نكنيد؛ زيرا گروهى درباره خداوند صحبت مىكردند و سرگردان شدند تا جايى كه هر كسى را از جلو صدا مىزدند، از پشت سر جواب مىداد و (زمانى كه) از پشت سر صدا مىزدند، از جلو جواب مىداد. (و اين نشان مىدهد كه تا چه اندازه سر گردان شده و از آن جا كه قدرت درك واقعى خداشناسى را ندارد.)
8 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْخَثْعَمِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحِيمِ الْقَصِيرِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ شَيْءٍ مِنَ التَّوْحِيدِ فَرَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ قَالَ تَعَالَى اللَّهُ الْجَبَّارُ إِنَّ مَنْ تَعَاطَى مَا ثَمَّ هَلَكَ
ترجمه :
8. عبد الرحيم قصير مىگويد: از امام باقر (عليه السلام) درباره توحيد پرسيدم. آن حضرت دستان خود را به سوى آسمان بالا بردند و فرمودند: خداوند جبار، بزرگتر است، حقيقتا كسى كه (در ذات خداوند) غوظه ور شود، نابود خواهد شد.
9 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ الْمُنْتَهى قَالَ إِذَا انْتَهَى الْكَلَامُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَمْسِكُوا
ترجمه :
9. سليمان بن خالد از امام صادق (عليه السلام) درباره سخن خداوند كه فرموده است: به طور يقين پايان (همه چيز) به سوى پروردگار تو است.(294) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: زمانى كه سخن به خداوند ختم شد، (خود را) نگه داريد. (و سعى نكنيد كه درباره ذات او سخن بگوييد.)
10 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا مُحَمَّدُ إِنَّ النَّاسَ لَا يَزَالُ بِهِمُ الْمَنْطِقُ حَتَّى يَتَكَلَّمُوا فِي اللَّهِ فَإِذَا سَمِعْتُمْ ذَلِكَ فَقُولُوا لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الَّذِي لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ
ترجمه :
10. محمد بن مسلم از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: اى محمد! حقيقتا مردم هميشه سخن مىگويند (در سخن گفتن آزاد هستند) تا اين كه درباره (ذات) پروردگار سخن بگوييد، زمانى كه چيزى درباره خداوند شنيديد، بگوييد: هيچ خدايى جز خداى يگانه نيست كه چيزى مثل او نيست.
11 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ قَالَ لِي أَبُو جَعْفَرٍ ع يَا زِيَادُ إِيَّاكَ وَ الْخُصُومَاتِ فَإِنَّهَا تُورِثُ الشَّكَّ وَ تُحْبِطُ الْعَمَلَ وَ تُرْدِي صَاحِبَهَا وَ عَسَى أَنْ يَتَكَلَّمَ بِالشَّيْءِ فَلَا يُغْفَرَ لَهُ إِنَّهُ كَانَ فِيمَا مَضَى قَوْمٌ تَرَكُوا عِلْمَ مَا وُكِّلُوا بِهِ وَ طَلَبُوا عِلْمَ مَا كُفُوهُ حَتَّى انْتَهَى كَلَامُهُمْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَتَحَيَّرُوا فَإِنْ كَانَ الرَّجُلُ لَيُدْعَى مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ فَيُجِيبُ مِنْ خَلْفِهِ وَ يُدْعَى مِنْ خَلْفِهِ فَيُجِيبُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ
ترجمه :
11. ابو عبيده حذاء مىگويد: امام باقر (عليه السلام) به من فرمود: اى زياد! از دشمنى (گفتن سخنان بيهوده) دورى كن؛ زيرا باعث ايجاد شك مىشود و عمل را نابود مىسازد و شخص را پست مىكند و شايد سخنى بگويد كه (ديگر) بخشيده نشود.
در زمان گذشته گروهى بودند كه علم چيزى كه به آنها واگذار شده بود را رها كردند و چيزى را جست و جو كردند كه علم آن، از آنها برداشته شده بود تا اين كه سخنانشان به خداوند ختم شد و (در اين جا بود كه) سرگردان شدند، به طورى كه شخصى را از جلو صدا مىزدند، از پشت سر جواب مىداد و از پشت سر صدا مىزدند، از جلو پاسخ مىگفت.
12 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْمُغِيرَةِ عَنْ أَبِي الْيَسَعِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّهُ قَدْ كَانَ فِيمَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ قَوْمٌ تَرَكُوا عِلْمَ مَا وُكِّلُوا بِعِلْمِهِ وَ طَلَبُوا عِلْمَ مَا لَمْ يُوَكَّلُوا بِعِلْمِهِ فَلَمْ يَبْرَحُوا حَتَّى سَأَلُوا عَمَّا فَوْقَ السَّمَاءِ فَتَاهَتْ قُلُوبُهُمْ فَكَانَ أَحَدُهُمْ يُدْعَى مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ فَيُجِيبُ مِنْ خَلْفِهِ وَ يُدْعَى مِنْ خَلْفِهِ فَيُجِيبُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ
ترجمه :
12. سليمان بن خالد از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: در ميان كسانى كه قبل از شما زندگى مىكردند، گروهى بودند كه علم آن چه بر عهده آنها گذاشته شده بود را رها كردند و در جست و جوى علمى رفتند كه بر عهده آنها نبود. پس از مدتى از آن چه بالاى آسمان است، سؤال كردند و در نتيجه دلهايشان سرگردان شد، به طورى كه بعضى از مردم را از جلو صدا مىزدند، از پشت سر جواب مىداد و از پشت سر صدا مىزدند، از جلو پاسخ مىگفت.
13 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي الْيَسَعِ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ دَعُوا التَّفَكُّرَ فِي اللَّهِ فَإِنَّ التَّفَكُّرَ فِي اللَّهِ لَا يَزِيدُ إِلَّا تَيْهاً لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ وَ لَا تَبْلُغُهُ الْأَخْبَارُ
ترجمه :
13. ابو جارود از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: تفكر درباره (ذات) خداوند فقط سرگردانى را اضافه مىكند، چون چشمها خداوند را نمىبينند و اخبار به او نمىرسند. (تا بخواهند از ذات او خبر دهند.)
14 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي الْيَسَعِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِيَّاكُمْ وَ التَّفَكُّرَ فِي اللَّهِ فَإِنَّ التَّفَكُّرَ فِي اللَّهِ لَا يَزِيدُ إِلَّا تَيْهاً لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصارُ وَ لَا يُوصَفُ بِمِقْدَارٍ
ترجمه :
14. سليمان بن خالد از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: از تفكر در مورد (ذات) خداوند دورى كنيد؛ زيرا تفكر در ذات او، فقط سرگردانى را اضافه مىكند، چون چشمها خداوند را نمىبينند و به اندازهاى (خاص) توصيف نمىشود.
15 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ خَالِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ وَ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ فُضَيْلِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ دَخَلَ عَلَيْهِ قَوْمٌ مِنْ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ يَتَكَلَّمُونَ فِي الرُّبُوبِيَّةِ فَقَالَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ عَظِّمُوا اللَّهَ وَ لَا تَقُولُوا مَا لَا نَقُولُ فَإِنَّكُمْ إِنْ قُلْتُمْ وَ قُلْنَا مِتُّمْ وَ مِتْنَا ثُمَّ بَعَثَكُمُ اللَّهُ وَ بَعَثَنَا فَكُنْتُمْ حَيْثُ شَاءَ اللَّهُ وَ كُنَّا
ترجمه :
15. فضيل بن عثمان مىگويد: گروهى از كسانى كه درباره (ذات) پروردگار صحبت مىكردند، به نزد امام صادق (عليه السلام) آمدند. آن حضرت فرمودند: از خدا بترسيد و او را بزرگ بشماريد؛ اما آن چه ما نمىگوييم شما هم نگوييد، زيرا اگر شما بگوييد، ما هم بگوييم، هم ما و هم شما (همگى) مىميريم، سپس خداوند ما و شما را مبعوث خواهد كرد. پس آن جا كه خداوند بخواهد، ما و شما را مىبرد.
16 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ أَبِي الْمِقْدَامِ عَنْ سَالِمِ بْنِ أَبِي حَفْصَةَ عَنْ مُنْذِرٍ الثَّوْرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِيَّةِ قَالَ إِنَّ هَذِهِ الْأُمَّةَ لَنْ تَهْلِكَ حَتَّى تَتَكَلَّمَ فِي رَبِّهَا
ترجمه :
16. منذر ثورى از محمد بن حنفيه نقل كرده كه گفته است: هرگز اين امت (اسلام) تا زمانى كه درباره خداوند حرف نزنند، نابود نمىشوند.
17 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ ضُرَيْسٍ الْكُنَاسِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِيَّاكُمْ وَ الْكَلَامَ فِي اللَّهِ تَكَلَّمُوا فِي عَظَمَتِهِ وَ لَا تَكَلَّمُوا فِيهِ فَإِنَّ الْكَلَامَ فِي اللَّهِ لَا يَزْدَادُ إِلَّا تَيْهاً
ترجمه :
17. ضريس كناسى از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: از سخن گفتن درباره (ذات) خداوند دورى كنيد، (البته) درباره بزرگى خداوند صحبت كنيد (اما) درباره (ذات) او سخن نگوييد، زيرا سخن گفتن درباره او فقط سرگردانى را اضافه مىكند.
18 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سُلَيْمَانَ بْنِ الْحَسَنِ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَسَّانَ الْوَاسِطِيِّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ زُرَارَةَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع إِنَّ النَّاسَ قِبَلَنَا قَدْ أَكْثَرُوا فِي الصِّفَةِ فَمَا تَقُولُ فَقَالَ مَكْرُوهٌ أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ- وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ الْمُنْتَهى تَكَلَّمُوا فِيمَا دُونَ ذَلِكَ
ترجمه :
18. زراره مىگويد: به امام باقر (عليه السلام) عرض كردم: مردم در مقابل ما، پيرامون صفات الهى زياد سخن مىگويند، شما چه مىفرماييد؟ آن حضرت فرمودند: (اين سخنان) ناپسند است. مگر نشنيدهاى كه خداوند مىفرمايد: و حقيقتا پايان (كارها) به سوى پروردگار تو است.(295) (اما) در مورد غير از آن سخن بگوييد.
19 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ مَلِكاً عَظِيمَ الشَّأْنِ كَانَ فِي مَجْلِسٍ لَهُ فَتَكَلَّمَ فِي الرَّبِّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَفُقِدَ فَمَا يُدْرَى أَيْنَ هُوَ
ترجمه :
19. زراره از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: حقيقتا فرشتهاى با جايگاه بزرگ در مجلسى كه داشت، درباره پروردگار سخن گفت. پس گم شد و معلوم نيست كه در چه مكانى است.
20 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِيَّاكُمْ وَ التَّفَكُّرَ فِي اللَّهِ وَ لَكِنْ إِذَا أَرَدْتُمْ أَنْ تَنْظُرُوا إِلَى عَظَمَةِ اللَّهِ فَانْظُرُوا إِلَى عِظَمِ خَلْقِهِ
ترجمه :
20. محمد بن مسلم از امام باقر (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: از تفكر در مورد (ذات) خداوند دورى كنيد، اما زمانى كه خواستيد به بزرگى خداوند نگاه كنيد، به بزرگى مخلوقاتى (كه آفريده است) بنگريد.
21 أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ السِّنْدِيِّ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ الْخُصُومَةُ تَمْحَقُ الدِّينَ وَ تُحْبِطُ الْعَمَلَ وَ تُورِثُ الشَّكَّ
ترجمه :
21. ابو بصير مىگويد: از امام باقر (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: دشمنى (گفتن سخنان بيهوده) دين را نابود مىكند، عمل (نيك) را از بين مىبرد و شك (و ترديد) بر جاى مىگذارد.
22 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَهْلِكُ أَصْحَابُ الْكَلَامِ وَ يَنْجُو الْمُسَلِّمُونَ إِنَّ الْمُسَلِّمِينَ هُمُ النُّجَبَاءُ
ترجمه :
22. ابو بصير از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: كسانى كه (درباره ذات خداوند) سخن مىگويند، نابود مىشوند و مسلمانان (كه پيرو قرآن، رسول اسلام و اهل بيت ايشان هستند.) نجات پيدا مىكنند؛ زيرا مسلمانان همان پاكيزگان مىباشند.
23 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ قَالَ حَدَّثَنَا الْعَبَّاسُ بْنُ مَعْرُوفٍ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَا يُخَاصِمُ إِلَّا رَجُلٌ لَيْسَ لَهُ وَرَعٌ أَوْ رَجُلٌ شَاكٌّ
ترجمه :
23. ابو بصير مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: فقط انسان بىتقوا يا شكاك، (در مورد ذات خداوند با يكديگر) بحث مىكنند.
24 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ فُضَيْلٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ لِي يَا أَبَا عُبَيْدَةَ إِيَّاكَ وَ أَصْحَابَ الْخُصُومَاتِ وَ الْكَذَّابِينَ عَلَيْنَا فَإِنَّهُمْ تَرَكُوا مَا أُمِرُوا بِعِلْمِهِ وَ تَكَلَّفُوا عِلْمَ السَّمَاءِ يَا أَبَا عُبَيْدَةَ خَالِقُوا النَّاسَ بِأَخْلَاقِهِمْ وَ زَايِلُوهُمْ بِأَعْمَالِهِمْ إِنَّا لَا نَعُدُّ الرَّجُلَ فِينَا عَاقِلًا حَتَّى يَعْرِفَ لَحْنَ الْقَوْلِ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الآْيَةَ وَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ فِي لَحْنِ الْقَوْلِ
ترجمه :
24. ابو عبيده مىگويد: امام باقر (عليه السلام) به من فرمود: اى ابا عبيده! از كسانى كه (در مورد ذات خداوند) با يكديگر دشمنى (بحث) مىكنند و بر ما دروغ مىبندند، دورى كن؛ زيرا آنها آن چه مأمورش بودند را ترك كردند و علم آسمانها را بر عهده گرفتند. اى ابا عبيده! با مردم بر اساس اخلاقشان رفتار كنيد و بر اساس كارهايشان، از آنها فاصله بگيريد؛ زيرا ما كسى را عاقل نمىدانيم، مگر اين كه نوع سخن گفتن او شناخته شود. سپس آن حضرت اين آيه را تلاوت كردند: حقيقتا آنها را بر اساس نوع سخن گفتنشان مىشناسيم.(296)
25. أبى (رحمهم الله)، قال: حدثنا سعد بن عبدالله قال: حدثنا يعقوب بن يزيد عن الغفارى، عن جعفر بن ابراهيم، عن أبى عبدالله (عليه السلام) أنه قال:
قال رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم): اياكم و جدال كل مفتون فان كل مفتون ملقن حجته الى انقضاء مدته فاذا انقضت مدته أحرقته فتنته بالنار. وروى: شغلته خطيئته فأحرقته.
25 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا يَعْقُوبُ بْنُ يَزِيدَ عَنِ الْغِفَارِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِيَّاكُمْ وَ جِدَالَ كُلِّ مَفْتُونٍ فَإِنَّ كُلَّ مَفْتُونٍ مُلَقَّنٌ حُجَّتَهُ إِلَى انْقِضَاءِ مُدَّتِهِ فَإِذَا انْقَضَتْ مُدَّتُهُ أَحْرَقَتْهُ فِتْنَتُهُ بِالنَّارِ- وَ رُوِيَ شَغَلَتْهُ خَطِيئَتُهُ فَأَحْرَقَتْهُ
ترجمه :
25. امام صادق (عليه السلام) مىفرمايد: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرمودند: از بحث كردن با هر فتنه گرى دورى كن، زيرا هر فته گرى تا انتهاى مدت فتنه خود، آن را القاء مىكند (و به كار مىبرد) پس زمانى كه مدت فته به پايان رسيد، (همان) فتنه، او را به وسيله آتش مىسوزاند. و روايت شده است كه اشتباهش او را به خود مشغول ساخته و او را مىسوزاند.
26 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عِيسَى قَالَ قَرَأْتُ فِي كِتَابِ عَلِيِّ بْنِ بِلَالٍ أَنَّهُ سَأَلَ الرَّجُلَ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ ع أَنَّهُ رُوِيَ عَنْ آبَائِكَ ع أَنَّهُمْ نَهَوْا عَنِ الْكَلَامِ فِي الدِّينِ فَتَأَوَّلَ مَوَالِيكَ الْمُتَكَلِّمُونَ بِأَنَّهُ إِنَّمَا نُهِيَ مَنْ لَا يُحْسِنُ أَنْ يَتَكَلَّمَ فِيهِ فَأَمَّا مَنْ يُحْسِنُ أَنْ يَتَكَلَّمَ فِيهِ فَلَمْ يُنْهَ فَهَلْ ذَلِكَ كَمَا تَأَوَّلُوا أَوْ لَا فَكَتَبَ ع الْمُحْسِنُ وَ غَيْرُ الْمُحْسِنِ لَا يَتَكَلَّمُ فِيهِ فَإِنَّ إِثْمَهُ أَكْثَرُ مِنْ نَفْعِهِ
ترجمه :
26. على بن بلال از مردى (منظور امام موسى كاظم (عليه السلام) است) پرسيد: از پدران گرامى شما روايت شده است كه آنها از سخن گفتن در مورد دين نهى مىكردند و دوستداران دانشمندان شما (در اين زمينه) سخن آنها را اين گونه توجيه مىكنند: كسانى نهى شدهاند كه در مورد (ذات الهى) خوب صحبت نمىكنند، اما كسانى كه در اين زمينه به خوبى سخن مىگويند، مورد نهى قرار نمىگيرند. آيا آن گونه كه آنها توجيه مىكنند درست است يا خير؟ امام موسى كاظم (عليه السلام) در جواب او نوشتند: چه كسانى كه (در اين زمينه) خوب يا بد صحبت مىكنند، نبايد در اين مورد سخن بگويند؛ زيرا گناه (چنين عملى) از سودش بيشتر است.
27 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْمُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ الْبَصْرِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَسْبَاطٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ سَمَاعَةَ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع مَا حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى الْعِبَادِ قَالَ أَنْ يَقُولُوا مَا يَعْلَمُونَ وَ يَقِفُوا عِنْدَ مَا لَا يَعْلَمُونَ
ترجمه :
27. زراره مىگويد: از امام باقر (عليه السلام) پرسيدم: حجت خداوند بر بندگانش چيست؟ آن حضرت فرمودند: اين كه آن چه مىدانيد بگوييد و در مورد آن چه نمىدانيد، توقف كنيد.
28 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ شَجَرَةَ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي رَجَاءٍ
عَنْ أَخِي طِرْبَالٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ كَفُّ الْأَذَى وَ قِلَّةُ الصَّخَبِ يَزِيدَانِ فِي الرِّزْقِ
ترجمه :
28. اخوطِر بال مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: اذيت نكردن و كمتر بحث كردن (با ديگران) روزى را زياد مىكند.
29 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ نَجِيَّةَ الْقَوَّاسِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ يَقْطِينٍ قَالَ قَالَ أَبُو الْحَسَنِ ع مُرْ أَصْحَابَكَ أَنْ يَكُفُّوا مِنْ أَلْسِنَتِهِمْ وَ يَدَعُوا الْخُصُومَةَ فِي الدِّينِ وَ يَجْتَهِدُوا فِي عِبَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
ترجمه :
29. على بن يقطين از امام موسى كاظم (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: به ياران خود دستور بده كه زبان خود را نگه دارند و دشمنى (بحث) را در دين رها سازند و (به جاى اينها) در عبادت خداوند تلاش كنيد.
30 حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُوسَى بْنِ عُمَرَ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُثَنًّى عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ لَا يُخَاصِمُ إِلَّا شَاكٌّ أَوْ مَنْ لَا وَرَعَ لَهُ
ترجمه :
30. ابو بصير از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: فقط انسان شكاك و بىتقوا با يكديگر دشمنى (بحث) مىكنند.
31 وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ أَبِي حَفْصٍ عُمَرَ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ مُتَكَلِّمُو هَذِهِ الْعِصَابَةِ مِنْ شَرِّ مَنْ هُمْ مِنْهُ مِنْ كُلِّ صِنْفٍ
ترجمه :
31. مردى از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: متكلمان (كسانى كه با يكديگر بحث مىكنند) اين گروه از بدترين كسانى هستند كه در دسته خود حضور دارند.
32 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْحَضْرَمِيِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يَا مُفَضَّلُ مَنْ فَكَّرَ فِي اللَّهِ كَيْفَ كَانَ هَلَكَ وَ مَنْ طَلَبَ الرِّئَاسَةَ هَلَكَ
ترجمه :
32. مفضل بن عمر از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: اى مفضل! كسى كه درباره چگونگى خداوند فكر كند، نابود مىشود و كسى كه رياست (قدرت) طلب باشد، از بين مىرود.
33. أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص
قَالَ لَعَنَ اللَّهُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا دِينَهُمْ شُحّاً يَعْنِي الْجِدَالَ لِيُدْحِضُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ
ترجمه :
33. امام صادق (عليه السلام) از پدر بزرگوارش و ايشان از رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: خداوند كسانى را كه دين خود را دين جدال (و درگيرى) مىگيرند، تا حق را با باطل مخلوط سازند، لعنت كند.
34. حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ عَامِرٍ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ الْبَجَلِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ آبَائِهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَنَا زَعِيمُ بَيْتٍ فِي أَعْلَى الْجَنَّةِ وَ بَيْتٍ فِي وَسَطِ الْجَنَّةِ وَ بَيْتٍ فِي رِيَاضِ الْجَنَّةِ لِمَنْ تَرَكَ الْمِرَاءَ وَ إِنْ كَانَ مُحِقّاً
ترجمه :
34. امام صادق (عليه السلام) از پدران بزرگوار خود و ايشان از رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: من ضامن خانهاى در بالاى بهشت و خانهاى در وسط بهشت و خانهاى در باغ بهشت براى كسى هستم كه جدال (و درگيرى لفظى) با ديگران را اگر چه بر حق هم باشد، رها سازد.
35 أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ النَّيْسَابُورِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي هَاشِمٍ عَنْ كُلَيْبِ بْنِ مُعَاوِيَةَ قَالَ
قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا يُخَاصِمُ إِلَّا مَنْ قَدْ ضَاقَ بِمَا فِي صَدْرِه
ترجمه :
35. كليب بن معاويه از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: فقط كسى كه به واسطه آن چه در سينهاش وجود دارد، دلتنگ شده است، بحث مىكند. (در امور دين درگيرى لفظى پيدا مىكند.)
