62. باب أن الله تعالى لايفعل بعباده الا الصلح لهم
1 أَخْبَرَنِي أَبُو الْحُسَيْنِ طَاهِرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ يُونُسَ بْنِ حَيْوَةَ الْفَقِيهُ بِبَلخٍ قَالَ
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُثْمَانَ الْهَرَوِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو مُحَمَّدٍ الْحَسَنُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ مُهَاجِرٍ قَالَ حَدَّثَنَا هِشَامُ بْنُ خَالِدٍ قَالَ حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ يَحْيَى الْحُنَيْنِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا صَدَقَةُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ هِشَامٍ عَنْ أَنَسٍ عَنِ النَّبِيِّ ص عَنْ جَبْرَئِيلَ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ قَالَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مَنْ أَهَانَ وَلِيّاً لِي فَقَدْ بَارَزَنِي بِالْمُحَارَبَةِ وَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي شَيْءٍ أَنَا فَاعِلُهُ مِثْلَ مَا تَرَدَّدْتُ فِي قَبْضِ نَفْسِ الْمُؤْمِنِ يَكْرَهُ الْمَوْتَ وَ أَكْرَهُ مَسَاءَتَهُ وَ لَا بُدَّ لَهُ مِنْهُ وَ مَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِمِثْلِ أَدَاءِ مَا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ وَ لَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَنَفَّلُ لِي حَتَّى أُحِبَّهُ وَ مَتَى أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ لَهُ سَمْعاً وَ بَصَراً وَ يَداً وَ مُؤَيِّداً إِنْ دَعَانِي أَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ يُرِيدُ الْبَابَ مِنَ الْعِبَادَةِ فَأَكُفُّهُ عَنْهُ لِئَلَّا يَدْخُلَهُ عُجْبٌ فَيُفْسِدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَا يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلَّا بِالْفَقْرِ وَ لَوْ أَغْنَيْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَا يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلَّا بِالْغِنَاءِ وَ لَوْ أَفْقَرْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَا يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلَّا بِالسُّقْمِ وَ لَوْ صَحَّحْتُ جِسْمَهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ لَا يَصْلُحُ إِيمَانُهُ إِلَّا بِالصِّحَّةِ وَ لَوْ أَسْقَمْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذَلِكَ إِنِّي أُدَبِّرُ عِبَادِي لِعِلْمِي بِقُلُوبِهِمْ فَإِنِّي عَلِيمٌ خَبِيرٌ
ترجمه :
1. رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) از جبرئيل و او از خداوند نقل مىكند كه فرموده است: كسى كه به دوست من توهين كند، به طور يقين با من به جنگ برخاسته است و من در چيزى كه انجام مىدهم، شك و ترديد نمىكنم آن طورى كه در قبض روح مؤمنى كه مرگ را ناپسند مىداند، (به خود) ترديد مىدهم (يعنى از يك طرف مرگ حق است و از طرفى ديگر دعاى مؤمن هم مستجاب مىشود و او مىخواهد از دنيا نرود.) و من بدى او را دوست ندارم، اما چاره از مرگ نيست و بندهام به من به چيزى مانند انجام واجبات نزديك نمىشود و هميشه مستحبات را انجام مىدهد تا جايى كه او را دوست خواهم داشت و هنگامى كه او را دوست داشته باشم، گوش، چشم، دست و ياور او مىشوم. چنان كه مرا صدا بزند، جوابش را مىدهم و اگر از من چيزى بخواهد، به او مىدهم و بعضى از مؤمنان قصد انجام عبادتى از روشى خاص را دارند كه او را از انجام اين كار باز مىدارم تا غرور در باطن او داخل نشود و او را فاسد نكند و بعضى از بندگان مؤمن من كسانى هستند كه ايمانش فقط با نيازمندى اصلاح مىشود و اگر او را بىنياز مىكردم، همان بىنيازى، ايمانش را از بين مىبرد و بعضى از مؤمنان نيز هستند كه بىنيازى او را اصلاح مىكند و اگر او را نيازمند مىكردم، همان نيازمندى ايمانش را فاسد مىكرد و بعضى از بندگان مؤمن كسانى هستند كه بيمارى او را اصلاح مىكند و اگر جسمش را سالم نگه دارم، همان سلامتى او را از بين مىبرد و بعضى از بندگان فقط سلامتى او را اصلاح مىكند و اگر او را بيمار كنم، همان بيمارى او را فاسد مىكند. حقيقتا من به خاطر آگاهى نسبت به بندگانم، دلهايشان را دگرگون مىسازم، زيرا من دانا و آگاه هستم.
2 حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ الْحَسَنُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَعِيدٍ الْعَسْكَرِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْكَرِيمِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْبَرْقِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ أَبِي سَلَمَةَ قَالَ قَرَأْتُ عَلَى أَبِي عُمَرَ الصَّنْعَانِيِّ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ رُبَّ أَشْعَثَ أَغْبَرَ ذِي طِمْرَيْنِ مُدَفَّعٍ بِالْأَبْوَابِ لَوْ أَقْسَمَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَأَبَرَّهُ
ترجمه :
2. ابو هريره از رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: چه بسا انسانى با لباسهاى خاكى، كهنه كه از خانهها دورش مىكنند، چنان كه به خداوند قسم بخورند، خداوند او را دگركون خواهد ساخت.
3 حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُنْكَدِرِ قَالَ مَرِضَ عَوْنُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ فَأَتَيْتُهُ أَعُودُهُ فَقَالَ أَ لَا أُحَدِّثُكَ بِحَدِيثٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قُلْتُ بَلَى قَالَ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بَيْنَمَا نَحْنُ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِذْ تَبَسَّمَ فَقُلْتُ لَهُ مَا لَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ عَجِبْتُ مِنَ الْمُؤْمِنِ وَ جَزَعِهِ مِنَ السُّقْمِ وَ لَوْ يَعْلَمُ مَا لَهُ فِي السُّقْمِ مِنَ الثَّوَابِ لَأَحَبَّ أَنْ لَا يَزَالَ سَقِيماً حَتَّى يَلْقَى رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ
ترجمه :
3. محمد بن منكدر مىگويد: عون فرزند عبدالله بن مسعود مريض شد، براى عيادت به نزد او رفتم. او گفت: آيا مىخواهى از عبدالله بن مسعود حديثى براى تو بگويم. گفتم: بله، مىخواهم.
او گفت: عبدالله بن مسعود مىگويد: نزد رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) بودم كه ناگهان تبسم كردند. به ايشان عرض كردم: اى رسول خدا! چه شده است؟ آن حضرت فرمودند: از مؤمن و بىتابى او نسبت به بيمارى تعجب مىكنم و اگر مىدانست كه در مقابل بيمارى به چه ثوابى مىرسد، دوست داشت هميشه بيمار باشد تا اين كه خداوند را ملاقات كند. (و از دنيا برود.)
4 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ قَوْماً أَتَوْا نَبِيّاً فَقَالُوا ادْعُ لَنَا رَبَّكَ يَرْفَعْ عَنَّا الْمَوْتَ فَدَعَا لَهُمْ فَرَفَعَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَنْهُمْ الْمَوْتَ وَ كَثُرُوا حَتَّى ضَاقَتْ بِهِمُ الْمَنَازِلُ وَ كَثُرَ النَّسْلُ وَ كَانَ الرَّجُلُ يُصْبِحُ فَيَحْتَاجُ أَنْ يُطْعِمَ أَبَاهُ وَ أُمَّهُ وَ جَدَّهُ وَ جَدَّ جَدِّهِ وَ يُرْضِيَهُمْ وَ يَتَعَاهَدَهُمْ فَشُغِلُوا عَنْ طَلَبِ الْمَعَاشِ فَأَتَوْهُ فَقَالُوا سَلْ رَبَّكَ أَنْ يَرُدَّنَا إِلَى آجَالِنَا الَّتِي كُنَّا عَلَيْهَا فَسَأَلَ رَبَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَرَدَّهُمْ إِلَى آجَالِهِمْ
ترجمه :
4. هشام بن سالم از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: گروهى به نزد پيامبرى (در زمان خود) آمدند و عرض كردند: از پروردگار خود بخواه تا مرگ را از ما بردارد. آن پيامبر هم براى آنها دعا كرد و خداوند مرگ را از آنها برداشت، به طورى كه (از نظر جمعيت) زياد شدند تا جايى كه خانه براى آنها تنگ شد و نسلشان (فرزندانشان) زياد گشت و هر شخصى در صبح نياز داشت كه به پدر، مادر، جد و حتى جد؟ غذا بدهد و آنها را راضى نگه دارد و ارتباط برقرار كند و اين كارها، آنها را از به دست آوردن روزى، مشغول مىساخت.
(دوباره آن گروه) به نزد پيامبر (در زمان خود) آمده و عرض كردند: از خداوند بخواه ما را بر اساس همان زمان مرگ، برگرداند. آن پيامبر (نيز) از خداوند خواست و خداوند نيز آن گروه را به اجلهاى خود برگرداند. (تا بر اساس همان زمانها از دنيا بروند.)
5 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيِّ ره قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي عَنْ جَدِّهِ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ ع قَالَ ضَحِكَ رَسُولُ اللَّهِ ص ذَاتَ يَوْمٍ حَتَّى بَدَتْ نَوَاجِذُهُ ثُمَّ قَالَ أَ لَا تَسْأَلُونِّي مِمَّ ضَحِكْتُ قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ عَجِبْتُ لِلْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنَّهُ لَيْسَ مِنْ قَضَاءٍ يَقْضِيهِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا كَانَ خَيْراً لَهُ فِي عَاقِبَةِ أَمْرِهِ
ترجمه :
5. امام صادق (عليه السلام) از پدر بزرگوارش و ايشان از پدرانشان نقل مىكنند كه فرمودهاند: روزى رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) خنديدند تا جايى كه دندانهاى (مبارك) آسيابشان معلوم شد. سپس فرمودند: آيا نمىپرسيد كه چرا خنديدم؟ گفتند: بله، اى رسول خدا!. ايشان فرمودند: از شخص مسلمانى تعجب كردم كه هيچ رفتارى نيست كه خداوند با او انجام دهد مگر اين كه نهايت آن كار براى او خوب است.
6 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي قَتَادَةَ الْقُمِّيِّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَبَانٍ الْأَحْمَرِ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ وَ الَّذِي بَعَثَ جَدِّي ص بِالْحَقِّ نَبِيّاً إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَيَرْزُقُ الْعَبْدَ عَلَى قَدْرِ الْمُرُوءَةِ وَ إِنَّ الْمَعُونَةَ لَتَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ عَلَى قَدْرِ الْمَئُونَةِ وَ إِنَّ الصَّبْرَ لَيَنْزِلُ عَلَى قَدْرِ شِدَّةِ الْبَلَاءِ
ترجمه :
6. امام صادق (عليه السلام) فرمودند: قسم به كسى كه جدم را به حق پيامبر مبعوث كرد، حقيقتا خداوند بنده خود را به اندازه جوانمردى؟ دارد روزى مىدهد و از آسمان به اندازه هزينه و خرجى كه دارد روزى مىفرستد و صبر (نيز) به اندازه شدت بلا بر او نازل مىشود.
7 حَدَّثَنَا الْحُسَيْنُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ إِدْرِيسَ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبِي قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِرِ ع قَالَ إِنَّ مُوسَى بْنَ عِمْرَانَ ع قَالَ يَا رَبِّ رَضِيتُ بِمَا قَضَيْتَ تُمِيتُ الْكَبِيرَ وَ تُبْقِي الصَّغِيرَ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَا مُوسَى أَ مَا تَرْضَانِي لَهُمْ رَازِقاً وَ كَفِيلًا قَالَ بَلَى يَا رَبِّ فَنِعْمَ الْوَكِيلُ أَنْتَ وَ نِعْمَ الْكَفِيلُ
ترجمه :
7. امام باقر (عليه السلام) فرمودند: موسى بن عمران به خداوند عرض كردند: اى پروردگار من! به آن چه تو خواستى راضى شدم، پيران را ميراندى و كودكان را باقى گذاشتى. خداوند فرمود: اى موسى! آيا از من به خاطر اين كه روزى دهنده و سرپرست هستم، راضى نيستى؟ حضرت موسى فرمود: بله، اى پروردگار من. تو خوب نگهبان و سرپرست هستى.
8 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي الْهَزْهَازِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ أَرْزَاقَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُونَ وَ ذَلِكَ أَنَّ الْعَبْدَ إِذَا لَمْ يَعْرِفْ وَجْهَ رِزْقِهِ كَثُرَ دُعَاؤُهُ
ترجمه :
8. على بن حسن مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) شنيدم كه مىفرمود: حقيقتا خداوند روزى مؤمنان را از جايى كه گمان نمىكنند قرار داده است و اين زمان است كه بنده، روش (به دست آوردن) روزىاش را نمىداند و زياد دعا مىكند.
9 حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ الدَّقَّاقُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ الْبَرْمَكِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ سُلَيْمَانَ بْنِ أَيُّوبَ الْخَزَّازُّ قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْفَضْلِ الْهَاشِمِيُّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَيِّ عِلَّةٍ جَعَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى الْأَرْوَاحَ فِي الْأَبْدَانِ بَعْدَ كَوْنِهَا فِي مَلَكُوتِهِ الْأَعْلَى فِي أَرْفَعِ مَحَلٍّ فَقَالَ ع إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلِمَ أَنَّ الْأَرْوَاحَ فِي شَرَفِهَا وَ عُلُوِّهَا مَتَى تُرِكَتْ عَلَى حَالِهَا نَزَعَ أَكْثَرُهَا إِلَى دَعْوَى الرُّبُوبِيَّةِ دُونَهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَجَعَلَهَا بِقُدْرَتِهِ فِي الْأَبْدَانِ الَّتِي قَدَّرَهَا لَهَا فِي ابْتِدَاءِ التَّقْدِيرِ نَظَراً لَهَا وَ رَحْمَةً بِهَا وَ أَحْوَجَ بَعْضَهَا إِلَى بَعْضٍ وَ عَلَّقَ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ وَ رَفَعَ بَعْضَهَا فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ وَ كَفَى بَعْضَهَا بِبَعْضٍ وَ بَعَثَ إِلَيْهِمْ رُسُلَهُ وَ اتَّخَذَ عَلَيْهِمْ حُجَجَهُ مُبَشِّرِينَ وَ مُنْذِرِينَ+ يَأْمُرُونَهُمْ بِتَعَاطِي الْعُبُودِيَّةِ وَ التَّوَاضُعِ لِمَعْبُودِهِمْ بِالْأَنْوَاعِ الَّتِي تَعَبَّدَهُمْ بِهَا وَ نَصَبَ لَهُمْ عُقُوبَاتٍ فِي الْعَاجِلِ وَ عُقُوبَاتٍ فِي الآْجِلِ وَ مَثُوبَاتٍ فِي الْعَاجِلِ وَ مَثُوبَاتٍ فِي الآْجِلِ لِيُرَغِّبَهُمْ بِذَلِكَ فِي الْخَيْرِ وَ يُزَهِّدَهُمْ فِي الشَّرِّ وَ لِيُذِلَّهُمْ بِطَلَبِ الْمَعَاشِ وَ الْمَكَاسِبِ فَيَعْلَمُوا بِذَلِكَ أَنَّهُمْ مَرْبُوبُونَ وَ عِبَادٌ مَخْلُوقُونَ وَ يُقْبِلُوا عَلَى عِبَادَتِهِ فَيَسْتَحِقُّوا بِذَلِكَ نَعِيمَ الْأَبَدِ وَ جَنَّةَ الْخُلْدِ وَ يَأْمَنُوا مِنَ النُزُوعِ إِلَى مَا لَيْسَ لَهُمْ بِحَقٍّ ثُمَّ قَالَ ع يَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَحْسَنُ نَظَراً لِعِبَادِهِ مِنْهُمْ لِأَنْفُسِهِمْ أَ لَا تَرَى أَنَّكَ لَا تَرَى فِيهِمْ إِلَّا مُحِبّاً لِلْعُلُوِّ عَلَى غَيْرِهِ حَتَّى إِنَّ مِنْهُمْ لَمَنْ قَدْ نَزَعَ إِلَى دَعْوَى الرُّبُوبِيَّةِ وَ مِنْهُمْ مَنْ قَدْ نَزَعَ إِلَى دَعْوَى النُّبُوَّةِ بِغَيْرِ حَقِّهَا وَ مِنْهُمْ مَنْ قَدْ نَزَعَ إِلَى دَعْوَى الْإِمَامَةِ بِغَيْرِ حَقِّهَا مَعَ مَا يَرَوْنَ فِي أَنْفُسِهِمْ مِنَ النَّقْصِ وَ الْعَجْزِ وَ الضَّعْفِ وَ الْمَهَانَةِ وَ الْحَاجَةِ وَ الْفَقْرِ وَ الآْلَامِ الْمُتَنَاوِبَةِ عَلَيْهِمْ وَ الْمَوْتِ الْغَالِبِ لَهُمْ وَ الْقَاهِرِ لِجَمِيعِهِمْ يَا ابْنَ الْفَضْلِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَا يَفْعَلُ لِعِبَادِهِ إِلَّا الْأَصْلَحَ لَهُمْ وَ لا يَظْلِمُ النَّاسَ شَيْئاً وَ لكِنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ
ترجمه :
9. عبدالله بن فضل هاشمى مىگويد: به امام صادق (عليه السلام) عرض كردم به چه علت خداوند، روحها را كه در ملكوت اعلى در مكان بالايى بود را در بدنها قرار داد؟ آن حضرت فرمودند: حقيقتا خداوند مىدانست كه اگر روحها را در برترى و بزرگى به همان حالت خود رها مىكرد، بيشترشان به جاى خداوند اداعاى پروردگارى مىكردند. (به همين دليل) آنها را بر اساس تقديرى كه براى روحها از ابتداء مقدر ساخته بود، در بدنها قرار داد به خاطر توجه و رحمتى كه به آنها داشت و بعضى از آنها را به بعضى ديگر وابسته ساخت و بعضى را نسبت به بعضى ديگر از نظر مرتبه و جايگاه بالاتر نمود و بعضى را نيز به (دست) بعضى كفايت نمود و به سوى آنها پيامبرانى فرستاد و حجتهاى خود را به عنوان بشارت دهنده و ترساننده منصوب كرد و به آنها دستور داد كه بر اساس بندگى (خداوند) رفتار كنند و در مقابل خداوند خود را به انواع عباداتى كه از طرف خداوند براى آنها در نظر گرفته است، فروتنى نمايند و براى آنها در آينده (آخرت) و اينك (در دنيا) عذابهايى و پاداشى در نظر گرفته است تا آنها را به كار خوب تشويق كرده و از كار بد دورشان سازد و به جست و جوى روزى و كسب (حلال) وادار نمايد، تا بدانند كه مورد پرورش خداوند و بندگانى هستند كه آفريده شدهاند و به عبادت او روى بياورند و به وسيله (عبادت) نعمتهاى هميشگى و بهشت جاودان را به دست آورند و از اين كه چيزى بخواهند كه حقشان نيست، در امان بمانند. سپس فرمودند: اى فرزند فضل! حقيقتا خداوند از خود بندگان به آنها بهتر نگاه مىكند. مگر نمىبينى كه در ميان مردم فقط دوستى برترى بر غير را مىبينى تا جايى كه بعضى از آنها بر سر پروردگارى (با يكديگر) درگير مىشوند و بعضى ديگر بر سر ادعاى پيامبرى بدون اين كه حقى (در اين مورد) داشته باشند، با هم دعوا مىكنند و بعضى از آنها بدون حق، ادعاى امامت دارند با اين كه در خود نقص، ناتوانى، ضعف، سستى، نياز، فقر و دردها (بيمارىهاى) پشت سر هم و مرگى كه بر آنها چيره شده و بر تمامشان پيروز مىشود، مىبينند.
اى فرزند فضل! خداوند براى بندگان خود به جز آن چه به صلاحشان است، انجام نمىدهد و ذرهاى به مردم ستم نمىكنند، اما مردم به خودشان ظلم مىكنند.
10 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الشَّيْبَانِيُّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ النَّخَعِيُّ عَنْ عَمِّهِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ النَّوْفَلِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرٍ الصَّادِقِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ لا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ قَالَ خَلَقَهُمْ لِيَفْعَلُوا مَا يَسْتَوْجِبُوا بِهِ رَحْمَتَهُ فَيَرْحَمَهُمْ
ترجمه :
10. ابو بصير مىگويد: از امام صادق (عليه السلام) درباره اين آيه شريفه پرسيدم كه خداوند مىفرمايد: هميشه در حال اختلاف هستند، مگر كسى كه خداوند به او رحم كرده و به خاطر آن مردم را آفريده است.(250)
11 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْقَاسِمِ الْأَسْتَرْآبَادِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا يُوسُفُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ سَيَّارٍ عَنْ أَبَوَيْهِمَا عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عَنْ أَبِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ فِراشاً قَالَ جَعَلَهَا مُلَائِمَةً لِطَبَائِعِكُمْ مُوَافِقَةً لِأَجْسَادِكُمْ لَمْ يَجْعَلْهَا شَدِيدَةَ الْحَمْيِ وَ الْحَرَارَةِ فَتُحْرِقَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ الْبَرْدِ فَتُجْمِدَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ طِيبِ الرِّيحِ فَتَصْدَعَ هَامَاتِكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ النَّتْنِ فَتُعْطِبَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ اللِّينِ كَالْمَاءِ فَتُغْرِقَكُمْ وَ لَا شَدِيدَةَ الصَّلَابَةِ فَتَمْتَنِعَ عَلَيْكُمْ فِي دُورِكُمْ وَ أَبْنِيَتِكُمْ وَ قُبُورِ مَوْتَاكُمْ وَ لَكِنَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ فِيهَا مِنَ الْمَتَانَةِ مَا تَنْتَفِعُونَ بِهِ وَ تَتَمَاسَكُونَ وَ تَتَمَاسَكُ عَلَيْهَا أَبْدَانُكُمْ وَ بُنْيَانُكُمْ وَ جَعَلَ فِيهَا مَا تَنْقَادُ بِهِ لِدُورِكُمْ وَ قُبُورِكُمْ وَ كَثِيرٍ مِنْ مَنَافِعِكُمْ فَلِذَلِكَ جَعَلَ الْأَرْضَ فِرَاشاً لَكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ السَّماءَ بِناءً أَيْ سَقْفاً مِنْ فَوْقِكُمْ مَحْفُوظاً يُدِيرُ فِيهَا شَمْسَهَا وَ قَمَرَهَا وَ نُجُومَهَا لِمَنَافِعِكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً يَعْنِي الْمَطَرَ نَزَلَهُ مِنَ الْعُلَى لِيَبْلُغَ قُلَلَ جِبَالِكُمْ وَ تِلَالِكُمْ وَ هِضَابِكُمْ وَ أَوْهَادِكُمْ ثُمَّ فَرَّقَهُ رَذَاذاً وَ وَابِلًا وَ هَطْلًا وَ طَلًّا لِتَنْشَفَهُ أَرَضُوكُمْ وَ لَمْ يَجْعَلْ ذَلِكَ الْمَطَرَ نَازِلًا عَلَيْكُمْ قِطْعَةً وَاحِدَةً فَيُفْسِدَ أَرَضِيكُمْ وَ أَشْجَارَكُمْ وَ زُرُوعَكُمْ وَ ثِمَارَكُمْ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ فَلا تَجْعَلُوا لِلَّهِ أَنْداداً أَيْ أَشْبَاهاً وَ أَمْثَالًا مِنَ الْأَصْنَامِ الَّتِي لَا تَعْقِلُ وَ لَا تَسْمَعُ وَ لَا تُبْصِرُ وَ لَا تَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ- وَ أَنْتُمْ تَعْلَمُونَ أَنَّهَا لَا تَقْدِرُ عَلَى شَيْءٍ مِنْ هَذِهِ النِّعَمِ الْجَلِيلَةِ الَّتِي أَنْعَمَهَا عَلَيْكُمْ رَبُّكُمْ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى
ترجمه :
11. از امام سجاد (عليه السلام) درباره اين آيه روايت شده است كه خداوند مىفرمايد: او خدايى است كه زمين را براى شما فرش (بسترى براى راه رفتن و نشستن و خوابيدن) قرار داد.(251)
آن حضرت فرمودند: خداوند، زمين را به طبيعت شما هماهنگ ساخت و با بدنهاى شما مناسب قرار داد و آن را بسيار داغ و گرم قرار نداد تا شما را بسوزاند و بسيار سرد نكرد تا يخ بزند و وزش باد را زياد نساخت تا شما را به بالا ببرد و آن را بدبو قرار نداد تا شما را به زحمت بيندازد و آن را مانند آب، بسيار روان قرار نداد تا شما را غرق كند و بسيار سفت نكرد تا ساختن و زندگى در خانه و ساختن قبر براى شما ممكن نباشد، اما خداوند زمين را محكم ساخت به طورى كه از آن نفع ببريد و در آن بمانيد و بدنها و ساختمانهاى خود را نگه داريد و در آن چيزى قرار داد تا به وسيله آن خانهها، قبرها و بسيارى از منافع را به دست آوريد. به همين دليل، زمين را براى شما فرش قرار داد. سپس خداوند فرموده است: خداوند، آسمان را بنا نهاد. يعنى بالاى سر شما سقفى نگه دارنده قرار داد تا در آن خورشيد، ماه و ستارگان به نفع شما اداره كند. سپس خداوند فرمود: و از آسمان آبى فرستاد. يعنى باران را از بالا نازل كرد، تا به قلههاى كوه، تبهها، زمينهاى هموار و گودالها برسد، سپس باران را به صورت (هايى مثل) نم نم، با شدت، پشت سر هم و اندك (ميان انواع بارانها) فرق گذاشت تا زمينهاى شما را سيراب كند و باران را به يك نوع نفرستاد تا زمينها، درختان، مزرعه و ميوههاى شما را از بين ببرد. سپس خداوند فرموده است: به وسيله آن ميوههايى براى روزى به شما خارج ساخت، پس براى خداوند همتايى قرار ندهيد. يعنى شبيه و مثل براى خداوند مانند بتهايى كه عقل، شنوايى، بينايى و قدرت بر انجام كارى ندارند، قرار ندهيد. و شما مىدانيد. كه آنها بر هيچ يك از اين نعمتهاى بزرگى كه پروردگارتان به شما داده است، قدرت ندارند.
12 حَدَّثَنَا أَبِي رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِيرٍ الرَّقِّيِّ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنَّ مِنْ عِبَادِيَ الْمُؤْمِنِينَ لَمَنْ يَجْتَهِدُ فِي عِبَادَتِي فَيَقُومُ مِنْ رُقَادِهِ وَ لَذِيذِ وِسَادِهِ فَيَتَهَجَّدُ فِي اللَّيَالِي وَ يُتْعِبُ نَفْسَهُ فِي عِبَادَتِي فَأَضْرِبُهُ بِالنُّعَاسِ اللَّيْلَةَ وَ اللَّيْلَتَيْنِ نَظَراً مِنِّي لَهُ وَ إِبْقَاءً عَلَيْهِ فَيَنَامُ حَتَّى يُصْبِحَ وَ يَقُومُ وَ هُوَ مَاقِتٌ لِنَفْسِهِ زَارٍ عَلَيْهَا وَ لَوْ أُخَلِّي بَيْنَهُ وَ بَيْنَ مَا يُرِيدُ مِنْ عِبَادَتِي لَدَخَلَهُ مِنْ ذَلِكَ الْعُجْبُ فَيُصَيِّرُهُ الْعُجْبُ إِلَى الْفِتْنَةِ بِأَعْمَالِهِ وَ رِضَاهُ عَنْ نَفْسِهِ حَتَّى يَظُنَّ أَنَّهُ قَدْ فَاقَ الْعَابِدِينَ وَ جَازَ فِي عِبَادَتِهِ حَدَّ التَّقْصِيرِ فَيَتَبَاعَدُ مِنِّي عِنْدَ ذَلِكَ وَ هُوَ يَظُنُّ أَنَّهُ يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ
ترجمه :
12. امام باقر (عليه السلام) مىفرمايد: رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) فرموده است: خداوند متعال مىفرمايد: بعضى از بندگان مؤمن من كسانى هستند كه در عبادت من تلاش مىكنند، به طورى كه از استراحت، لذت و رختخواب برخاسته و شبانه به عبادت مىپردازند و خود را به خاطر عبادت من به زحمت مىاندازند، (اما) من يك يا دو شب به دليل نگاه من به او و باقى ماندن بر عبادت، او را در خواب نگه مىدارم تا زمانى كه بيدار شود، صبح باشد و نسبت به خودش نگران و گريه كند و اگر ميان او و عبادت من، موانع را بر طرف سازم، به خاطر عبادتهاى شبانه مغرور مىشود و همين غرور باعث مىشود به سوى فتنه در كارهايش تبديل گردد و از خود راضى شود تا جايى كه گمان مىكند از تمام عبادت كنندگان برتر است و در عبادت خود از حد اشتباه گذشته است و به خاطر همين غرور از من دور مىشود در حالى كه خيال مىكند به من نزديك شده است.
13 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِيدِ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ فِيمَا أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى مُوسَى ع أَنْ يَا مُوسَى مَا خَلَقْتُ خَلْقاً أَحَبَّ إِلَيَّ مِنْ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ وَ إِنَّمَا أَبْتَلِيهِ لِمَا هُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ أُعَافِيهِ لِمَا هُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ أَنَا أَعْلَمُ بِمَا يَصْلُحُ عَلَيْهِ أَمْرُ عَبْدِي فَلْيَصْبِرْ عَلَى بَلَائِي وَ لْيَشْكُرْ نَعْمَائِي وَ لْيَرْضَ بِقَضَائِي أَكْتُبْهُ فِي الصِّدِّيقِينَ عِنْدِي إِذَا عَمِلَ بِرِضَائِي فَأَطَاعَ أَمْرِي
ترجمه :
13. داوود بن فرقد از امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه آن حضرت فرمودند: يكى از سخنانى كه خداوند به حضرت موسى (عليه السلام) وحى فرستاد، اين بود: اى موسى! هيچ آفريدهاى خلق نكردهام كه نزد من از بنده مؤمنم دوست داشتنىتر باشد و او را به چيزى گرفتار مىكنم كه براى او خوب باشد و به چيزى كه براى او خير است، سالمش مىكنم و من نسبت به آن چه كارهاى بندگانم را اصلاح مىكند، داناترم. پس بايد به بلا و امتحانات من صبور باشد و شكر نعمتهاى مرا به جا بياورد و به آن چه رفتار مىكنم، راضى باشد، تا او را در جمع راستگويان نزد خود بنويسم به شرط آن كه براى رضايت من عمل كند و از دستورات من اطاعت نمايد.
250 - هود / 118 - 119.
251 - بقره / 22.
