5 باب معنى التوحيد و العدل
1 حَدَّثَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُحَمَّدُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ عَزِيزٍ السَّمَرْقَنْدِيُّ الْفَقِيهُ بِأَرْضِ بَلْخٍ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو أَحْمَدَ مُحَمَّدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الزَّاهِدُ السَّمَرْقَنْدِيُّ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَى الصَّادِقِ ع أَنَّهُ سَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ إِنَّ أَسَاسَ الدِّينِ التَّوْحِيدُ وَ الْعَدْلُ وَ عِلْمُهُ كَثِيرٌ وَ لَا بُدَّ لِعَاقِلٍ مِنْهُ فَاذْكُرْ مَا يَسْهُلُ الْوُقُوفُ عَلَيْهِ وَ يَتَهَيَّأُ حِفْظُهُ فَقَالَ ع أَمَّا التَّوْحِيدُ فَأَنْ لَا تُجَوِّزَ عَلَى رَبِّكَ مَا جَازَ عَلَيْكَ وَ أَمَّا الْعَدْلُ فَأَنْ لَا تَنْسُبَ إِلَى خَالِقِكَ مَا لَامَكَ عَلَيْهِ
ترجمه :
1. محمد بن محمد زاهد سمرقندى با سند خود تا امام صادق (عليه السلام) نقل مىكند كه شخص از آن حضرت پرسيد: ريشه و اصل دين، يگانگى و عدالت خداوند است و دانش او هم زياد است و هر انسان عاقلى، ناچار به قبول آن مىباشد. پس چيزى بيان بفرماييد كه فهميدن آن براى ما آسان شود و آمادگى براى حفظ آن فراهم آيد؟ حضرت فرمودند: اما درباره يگانگى خداوند (بايد بگويم): يعنى آن چه براى تو (به عنوان يك انسان) جايز است، براى خداى تو، جايز نمىباشد. (يعنى آن خصوصياتى كه يك انسان دارد، خداوند ندارد. مثل اينكه ما چون با گوش مىشنويم، پس اين كه خداوند شنواست يعنى با گوش مىشنود.) و اما عدالت الهى يعنى اين كه آن چه تو را نسبت به آن سرزنش كرده است، به آفريدگار خود نسبت ندهى. (مثلا كسى چشم ندارد و نابيناست و نبايد بگويد خدا مرا نابينا آفريده است. زيرا نابينايى بر اثر مسائل ژنتيكى است كه پدر و مادر رعايت نكردهاند.)
2 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ الشَّيْبَانِيُّ الْمُكَتِّبُ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْكُوفِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ الْأَدَمِيُّ عَنْ عَبْدِ الْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْحَسَنِيِّ عَنِ الْإِمَامِ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ الرِّضَا عَلِيِّ بْنِ مُوسَى ع قَالَ خَرَجَ أَبُو حَنِيفَةَ ذَاتَ يَوْمٍ مِنْ عِنْدِ الصَّادِقِ ع فَاسْتَقْبَلَهُ مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ ع فَقَالَ لَهُ يَا غُلَامُ مِمَّنِ الْمَعْصِيَةُ قَالَ لَا تَخْلُو مِنْ ثَلَاثٍ إِمَّا أَنْ تَكُونَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَيْسَتْ مِنْهُ فَلَا يَنْبَغِي لِلْكَرِيمِ أَنْ يُعَذِّبَ عَبْدَهُ بِمَا لَا يَكْتَسِبُهُ وَ إِمَّا أَنْ تَكُونَ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنَ الْعَبْدِ وَ لَيْسَ كَذَلِكَ فَلَا يَنْبَغِي لِلشَّرِيكِ الْقَوِيِّ أَنْ يَظْلِمَ الشَّرِيكَ الضَّعِيفَ وَ إِمَّا أَنْ تَكُونَ مِنَ الْعَبْدِ وَ هِيَ مِنْهُ فَإِنْ عَاقَبَهُ اللَّهُ فَبِذَنْبِهِ وَ إِنْ عَفَا عَنْهُ فَبِكَرَمِهِ وَ جُودِهِ
ترجمه :
2. امام جواد (عليه السلام) از پدرشان امام رضا (عليه السلام) نقل كردهاند كه آن حضرت فرمودند: يك روز، ابو حنيفه به نزد امام صادق (عليه السلام) آمد و حضرت امام موسى كاظم (عليه السلام) به استقبال او آمد. ابو حنيفه از آن حضرت پرسيد: اى پسر! (در آن زمان امام موسى كاظم، سن كمى داشتند) گناه از طرف كيست؟ آن حضرت فرمودند: گناه، از سه حالت خارج نيست: يا اين كه از طرف خدا مىباشد، در حالى كه اين گونه نيست و سزاوار نمىباشد كه به خداوند بخشنده چنين نسبتى بدهيم كه بنده خود را به آن چه انجام نداده است، عذاب كند و يا هم از طرف خدا و هم از طرف بنده است كه اين گونه هم نيست، زيرا براى شريك قوى، سزاوار نيست كه به شريك ضعيف خودش ظلم كند و يا اين كه گناه از طرف بنده است كه اين، صحيح مىباشد. پس خداوند مىتواند كه به خاطر گناه بنده، او را عذاب كند و مىتواند به خاطر بزرگى و بخشش خود، او را ببخشد.
3 حَدَّثَنَا أَبُو الْحُسَيْنِ عَلِيُّ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَرَابَخْتٍ الْجِيرُفْتِيُّ النَّسَّابَةُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ سَلْمَانَ بْنِ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّائِغُ قَالَ حَدَّثَنَا خَالِدٌ الْعُرَنِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو سُفْيَانَ مَوْلَى مُزَيْنَةَ عَمَّنْ حَدَّثَ عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ رَحِمَهُ اللَّهُ أَنَّهُ أَتَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ إِنِّي لَا أَقْوَى عَلَى الصَّلَاةِ بِاللَّيْلِ فَقَالَ لَا تَعْصِ اللَّهَ بِالنَّهَارِ وَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ إِنِّي قَدْ حُرِمْتُ الصَّلَاةَ بِاللَّيْلِ فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع أَنْتَ رَجُلٌ قَدْ قَيَّدَتْكَ ذُنُوبُكَ
ترجمه :
3. حديثى از سلمان فارسى نقل شده است كه مردى به نزد ايشان آمده و گفت: اى ابا عبدالله! (كنيه سلمان فارسى بود) من به خواندن نماز شب قادر نيستم. (يعنى از خواب بيدار نمىشوم.)
سلمان فارسى گفت: در روز گناه مكن.
مردى به نزد امير المؤمنين على (عليه السلام) آمده و عرض كرد: اى امير مؤمنان! از نماز شب، محروم مىشوم (چه كنم؟) حضرت فرمودند: تو مردى هستى كه گناهانت تو را به زنجير كشاندهاند.
