حملة العلم على ثلاثة أصناف
269 حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مُوسَى بْنِ الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ السَّعْدَآبَادِيُّ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي الْجَارُودِ زِيَادِ بْنِ الْمُنْذِرِ عَنْ سَعِيدِ بْنِ عِلَاقَةَ قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع طَلَبَةُ هَذَا الْعِلْمِ عَلَى ثَلَاثَةِ أَصْنَافٍ أَلَا فَاعْرِفُوهُمْ بِصِفَاتِهِمْ وَ أَعْيَانِهِمْ صِنْفٌ مِنْهُمْ يَتَعَلَّمُونَ لِلْمِرَاءِ وَ الْجَهْلِ وَ صِنْفٌ مِنْهُمْ يَتَعَلَّمُونَ لِلِاسْتِطَالَةِ وَ الْخَتْلِ وَ صِنْفٌ مِنْهُمْ يَتَعَلَّمُونَ لِلْفِقْهِ وَ الْعَقْلِ فَأَمَّا صَاحِبُ الْمِرَاءِ وَ الْجَهْلِ تَرَاهُ مُؤْذِياً مُمَارِياً لِلرِّجَالِ فِي أَنْدِيَةِ الْمَقَالِ وَ قَدْ تَسَرْبَلَ بِالتَّخَشُّعِ وَ تَخَلَّى مِنَ الْوَرَعِ فَدَقَّ اللَّهُ مِنْ هَذَا حَيْزُومَهُ وَ قَطَعَ مِنْهُ خَيْشُومَهُ أَمَّا صَاحِبُ الِاسْتِطَالَةِ وَ الْخَتْلِ فَإِنَّهُ يَسْتَطِيلُ عَلَى أَشْبَاهِهِ مِنْ أَشْكَالِهِ وَ يَتَوَاضَعُ لِلْأَغْنِيَاءِ مِنْ دُونِهِمْ فَهُوَ لِحُلْوَانِهِمْ هَاضِمٌ وَ لِدِينِهِ حَاطِمٌ فَأَعْمَى اللَّهُ مِنْ هَذَا بَصَرَهُ وَ قَطَعَ مِنْ آثَارِ الْعُلَمَاءِ أَثَرَهُ وَ أَمَّا صَاحِبُ الْفِقْهِ وَ الْعَقْلِ تَرَاهُ ذَا كَآبَةٍ وَ حُزْنٍ قَدْ قَامَ اللَّيْلُ فِي حِنْدِسِهِ وَ قَدِ انْحَنَى فِي بُرْنُسِهِ يَعْمَلُ وَ يَخْشَى خَائِفاً وَجِلًا مِنْ كُلِّ أَحَدٍ إِلَّا مِنْ كُلِّ فَقِيهٍ مِنْ إِخْوَانِهِ فَشَدَّ اللَّهُ مِنْ هَذَا أَرْكَانَهُ وَ أَعْطَاهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَمَانَهُ
269- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: دانشجويان دينى سه دستهاند هان كه آنان را با علائم و مشخصات بشناسيد دستهاى از آنان دانش را بمنظور خود نمائى و جهالتورزى مىآموزند و دسته ديگر هدفشان گردن فرازى و نيرنگ بازى است و يك دسته براى فهميدن و پابند بودن.
اما خودنما و جهالتورز را بينى كه در انجمنهاى سخن به آزار ديگران پردازد و با مردم بجدال خيزد جامه خدا ترسى در بر كرده ولى در دل پروائى از خدا ندارد خدا سينه چنين دانشمندى را بشكند و بينىاش را از بن بر كند.
و اما گردن فراز و دغل باز، بر همشكلان خود كردن فرازد و در برابر ثروتمندان ديگر فروتنى كند تا نعمتهاى شيرين آنان خورد و دين خود را بشكند خدا ديده بينائى چنين عالمى را كور فرمايد و از ميان دانشمندان نام و نشانش بر كند.
و اما دانشمند فقيه و خردمند را بينى كه اندوهناك و شكسته خواطر در دل شبهاى تار بنماز بر خواسته و با شب كلاه مخصوص عبادت كمر اطاعت در برابر حق خم نموده با همه اطاعت و بندگى از خداوند هراسناك است و جز با برادران دينى و فهميده از همه ترسناك و كناره گير است خداى پايه چنين دانشمندى را استوار كند و در روز رستاخيز آسوده خواطرش فرمايد.
