فصل بيست و دوّم: محاسبه و اصلاح نامه‏ى عمل و ادعيه‏ى هنگام غروب آفتاب‏

لزوم محاسبه و توبه از گناهان‏

در روايت آمده كه حضرت ابى الحسن ماضى امام كاظم - صلوات اللّه عليه - فرمود: هركس در هر روز، خود را محاسبه ننمايد، از ما نيست، پس اگر كار نيكى انجام داده باشد از خداوند طلب مى‏كند كه آن را افزايش دهد، و اگر كار بدى كرده باشد، از خداوند طلب آمرزش نموده و توبه مى‏كند.
و نيز در حديث است كه حسن بن علىّ (عليهماالسلام) فرمود رسول خدا(صلى الله على و آله و سلم) فرمودند: بنده، مؤمن نمى‏شود، تا اينكه سخت‏تر از حساب كشى‏اى كه شريك از شريك خود، و مولى از برده‏اش مى‏كشد، از نَفْس خود حساب بكشد...
بر اين پايه، مى‏گويم: اگر در هر روز هنگام نزديك غروب آفتاب در حالى باشى كه از هر چه كه مقتضى استحقاق عقوبت يا سرزنش يا نكوهش است سالم و ايمن باشى، بنده‏ى نيكبختى هستى. هر چند اين مقام براى غير معصوم بعيد است، زيرا مولايمان اميرالمؤمنين - صلوات اللّه عليه و سلامه - وقتى در نهج البلاغه دنيا را توصيف مى‏فرمايد، و ذكر مى‏كند كه پيامبر اكرم - صلوات اللَّه عليه و سلامُه - آن را دشمن مى‏داشت، و حقير و كوچك مى‏شمرد، و همچنين خداوند - جلّ جلاله - آن را براى اوليا و ويژگان و دوستانش دشمن و بد مى‏داند، آن بزرگوار (عليه السلام) مى‏فرمايد: اگر جز اين خصلت در ما نبود كه هرچه را كه خداوند دشمن مى‏دارد دوست مى‏داريم، و هرچه را كه خداوند كوچك و بى‏ارزش مى‏داند بزرگش مى‏شماريم، بى‏گمان همين براى دشمنى و ستيز با خداوند و بيرون آمدن از تحت فرمانش كافى بود.(252)
اينك چگونه است حال ما كه چيزهاى ديگرى را بر اين مصائب و گرفتاريها افزوده‏ايم، به گونه‏اى كه توكّلمان بر حول و قوّه و نيرو خود و بر اموال و آرزهايى دست نايافتنى از آرامشمان به خداوند - جلّ جلاله - كه مالك همه‏ى بخششهاست، قوى‏تر است، و نيز اطمينان قلبى‏مان به نويدهاى بندگان از اطمينانمان به نويد خداوندى كه پادشاه آخرت است قوى‏تر، و بيم و هراسمان از وعده‏ى كيفر مردمان از وعده‏ى عذاب خداوندى كه پادشاه شبها و روزهاست بر ما سخت‏تر است، و مقصودمان از دوستى يكديگر شيرين‏تر و قوى‏تر از دوستى مان با خداوند يا دوستى خداوند - جلّ جلاله - با ما است، و نزديكى به يكديگر براى ما مهمّ تر از نزديكى جستن به درگاه خداوند - جلّ جلاله - يا قُرب او به ما است، و روى آوردن و توجّه‏مان به يكديگر از اقبال و توجّه بر خداوند - جلّ جلاله - يا طلب توجّه او بر ما كاملتر است، و مدح همديگر در نفوسمان مؤثّرتر از مدح و ستايش او - جلّ جلاله - يا طلب مدح و ثناى او ما را مى‏باشد، و نكوهش همديگر در نزدمان سخت‏تر از سرزنش خداوند - جلّ جلاله - ما را، يا نكوهش برخى از دشمنان او - جلّ جلاله - او را مى‏باشد، زيرا ما گاهى با برخى از كافرانى كه خدا را نكوهش مى‏كنند مصاحبت مى‏كنيم، و اُنسمان به مصاحبت با كسى كه در حقّ ما اعمال نيكى را انجام مى‏دهد بيشتر از مصاحبت با كسى است كه در حقّ خداوند - جلّ جلاله - چنين مى‏كند، و اُنسمان به يكديگر از اُنس به جلال و حضور خدا بر ما كاملتر است. و نيكوكارى‏مان به يكديگر در دلمان از احسان خداوندى كه از اندك شكر نعمت او ناتوانيم بزرگتر است، و درخواست حوايج ديگران از ما و انجام دادن آنها براى بندگان براى ما آسانتر از بجا آوردن واجبات يا مستحبّات يا پيروى از خواسته‏ى خداست. و به ديگر بيماريهاى عقلى كه مضمون اين كتاب مجال آن را ندارد، قبلا هستيم، در حالى كه كتاب خداوند - جلّ جلاله - نسبت به پيروان اين آيين مبين اسلام چنين مطالبى را نمى‏پسندد، و مى‏فرمايد:
وَ لايَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً أَرْباباً مِنْ دُونِ اللَّهِ.(253)
- [بگو: اى اهل كتاب...] و اينكه ما يكديگر را به عنوان پروردگارانِ غير خدا نگيريم.
همچنين در روايت آمده كه مولايمان علىّ (عليه السلام) فرمود: امّا بعد، براستى كه خداوند - تبارك و تعالى - حضرت محمّد(صلى الله على و آله و سلم) را به حق برانگيخت، تا بندگانش را از پرستش بندگان به پرستش خويش، و از وفاى به پيمانهاى بندگان به عمل به پيمانهاى خود، و از اطاعت بندگان به طاعت و عبادت خود، و از ولايت [يعنى دوستى و يا سرپرستى‏] بندگانش به ولايت خويش بيرون آورد.
و نيز در بعضى از احاديث ديدم كه: خداوند - جلّ جلاله - به بعضى از پيامبران و خواصّ درگاهش از ظلم و ستم بندگان نسبت به مقام مقدّسش گله و شكوه مى‏نمايد.
براستى اگر گله و شكوه از بيان و گفتار خداوند صادر نشده باشد، زبان حال او چگونه شكايت ننمايد؟ در حالى كه ما به اعمال زشتى كه شرح داديم متّصف هستيم. و نادانى بندگان و بردگان به آنجا رسيده كه خداوند - جلّ جلاله - به تنهايى آنان را آفريد، و هيچ كس در آفرينش و تقدير امور آنان شريك او نبود، آنگاه هم او - جلّ جلاله - به منظور آگاهانيدن آنان نسبت به يگانگى‏اش - جلّ جلاله - در پديد آوردن و تدبيرشان فرمود:
نَحْنُ خَلَقْناكُمْ، فَلَوْلا تُصَدِّقُونَ، أَفَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ، أَأَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ؟!(254)
- ما شما را آفريديم، پس چرا باور نداريد؟ پس آيا نديديد كه شما منى بوديد، آيا شما آن را [به صورت انسان‏] خلق مى‏كنيد، يا اينكه آفريده‏ى ماييم؟!
و نيز او - جلّ جلاله - فرمود:
ما أَشْهَدْتُهُمْ خَلْقَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، وَلا خَلْقَ أَنْفُسِهِمْ.(255)
- آنان را بر آفرينش آسمانها و زمين و يا بر آفرينش خودشان آگاه نگردانيدم.
و پيش از آفرينش آنان، زمينها را براى آنان آماده، و آسمان را سقف محفوظ قرار داد، و ستونى براى آن قرار نداد، و كوهها را به عنوان ميخهاى محافظ زمين قرار داد، و جويها را در آن روان ساخت، و درختان را براى آنان نشاند، و شب و روز برايشان در پى هم آورد، و مسكن و خانه و ديگر چيزهايى را كه در طول زندگى‏شان بدان نيازمند هستند كاملاً براى آنان مهيّا نمود.
وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لاتُحْصُوها، إِنَّ الاِْنْسانَ لَظَلُومٌ كَفّارٌ.(256)
- و اگر بخواهيد نعمت خدا را به شماره درآوريد، نمى‏توانيد، براستى كه انسان بسيار ستمكار و ناسپاس است.
سپس آنان را با نرمى و آرامش و اكرام تربيت نمود، و بعد از بلوغ به نيكويى و احترام با ايشان معامله نمود و او - جلّ جلاله - فرمود:
وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنى آدَمَ، وَ حَمَلْناهُمْ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ.(257)
- و براستى كه پسران [و فرزندان‏] آدم [(عليه السلام)] را گرامى داشتيم، و آنها را در خشكى و دريا حمل نموديم.
وهنگامى‏كه سوء عبوديّت نمودند، با گذشت و چشم پوشى با آنان معامله نمود.
ولى آنان نه حقّ آفرينش خدا را شناختند، و نه به حقوق پرورش او اعتراف نمودند، و نه حقوق مصاحبتِ نيكوى او را مراعات كردند، و نه از ستر و پوشش و بردبارى او حيا كردند، و نه حقّ پادشاهى و سرورى او را به خاطر مقام بزرگش بجا آوردند، و نه به خاطر اقبال و توجّه او، و يا به جهت بخشش و نويدها، و يا به جهت تهديد و وعده‏ى عذابش براى انجام حقّ بندگى‏اش بپا خاسته‏اند. و كار به آنجا رسيد كه مانند آزادگان در خويش تصرّف مى‏نمائيد، لذا بر چهره‏ها و حركتها و سكناتشان اثر حضور در محضر مولايشان را - كه همواره آنان را مى‏بيند - مشاهده نمى‏نمايى تا خاكسارى بندگى و شكست و انكسار بر آنان نمايان باشد. و اين از سخت‏ترين خطرهاست.
سپس تا وقت معيّن دار دنيا را به آنان عاريه و امانت داد، و با دستور دادن و فرستادن پيامبر و كتاب آسمانى آنان را آگاهانيد كه آن را از ايشان خواهد گرفت و به ديگران خواهد داد، ولى آنان مانند مالكان در آن تصرّف نمودند. و هنگامى كه پيكش، يعنى فرشته مرگ به دستور او به سوى آنان مى‏آمد، مانند ستيزه جويان و ناخوشايندان از آن بيرون مى‏آيند.
و اموالى را به آنان عاريه و امانت داد، تا در راه خشنودى‏اش از آن بهره برگيرند، ولى آنان مانند كسى كه دستِ ديگرى بالاى دستش نيست و هيچ مولايى هم او را نمى‏بيند تصرّف مى‏كنند، و آن را عليهِ او به ملك خويش درمى‏آورند، تا اينكه سوء ادبشان در پيشگاه خداوند به آنجا رسيده كه وقتى كتابى براى آنان فرستاد، و حضرت محمّد (صلى الله على و آله و سلم) را به عنوان پيامبر برانگيخت، و آن بزرگوار از آنان اموالى - كم و يا زياد - را خواست تا آن را در آبادانى آخرتشان صرف كنند، از صرف كردن آن اموال بدشان آمد، به گونه‏اى كه گويى آن را به ديگرى مى‏دهند، و گويا كه آنان مالك آن هستند و خداوند - جلّ جلاله - از آنان به عاريه چيزى مى‏طلبد. و اين از جمله هلاكتهاى عظيم و بزرگ است.
و نيز سوء بندگى، آنان را به آنجا رسانيد كه خود را شريك مالك زندگانى و مرگشان قرار دادند، و با اراده‏ها و ناخوشاينديهايشان، با خواستهاى و ناخوشاينديهاى او - جلّ جلاله - ستيزه جويى نموده، و سرانجام سوء بندگى‏شان به آنجا رسيد كه مولايشان را از مقام الهيّت بركنار شمرده، و از تدبير و كارسازى او جز آنچه كه با هوا و هوسشان [يا: خشنودى‏شان‏] موافق باشد، ناخشنود شدند، به گونه‏اى كه گويا مى‏خواهند تدبير دنيا و آخرت به سود آنان و به دستشان باشد.
نتيجه اينكه: هركس اين راه را بيپمايد، يا حالش اندكى كمتر از آن و مشابه آن باشد، رويش در نزد كسى كه بر اسرار او آگاهى دارد سياه، و نامه‏ى عملش در نزد خدا و فرشتگان نگاهبان بر او در شبانه روز، سياه خواهد بود.
در روايتى آمده كه مولايمان علىّ (عليه السلام) فرمود: هيچ ايمان همراه با يقين شبيه‏تر به شكّ و ترديد، براى انسان نديدم كه هر روز افرادى را در قبرها به وديعه مى‏گذارد و تشييع مى‏كند، ولى باز به سوى فريب دنيا بازمى‏گردد، و از ميال ميل نفسانى و گناهان خود دست برنمى‏دارد.
بنابراين، اگر فرزند بيچاره‏ى آدم هيچ گناهى نداشت كه وارسى شود، و هيچ حسابى نداشت كه به واسطه‏ى آن مورد بازخواست قرار گيرد، جز مرگ - كه امور گرد آمده‏ى او را پراكنده، و جمع او را جدا مى‏سازد، و فرزندانش را يتيم مى‏نمايد - بى‏گمان شايسته بود كه با تحمّل سخت‏ترين رنج و دشوارى و آزردگى از آن بيم داشته و بپرهيزد. و حال آنكه ما چنان از مرگ غفلت داريم كه گويى هرگز بر ما فرود نخواهد آمد، و مانند مردمانى كه به ماندگارى در دنيا يقين دارند، به دنيا و شهوات آن آسوده‏ايم، و همانند عدّه‏اى كه نه اميد به حساب دارند و نه بيم از عذاب، از معاصى و گناهان غفلت داريم.
و اين حال ماست كه حضرت با اين اشاره و عبارت روشن، بر اساس ضرب المثل عربى كه إِيّاكَ أَعْنى، وَ اسْمَعى يا جارَةُ
(مقصودم تو هستى، ولى تو بشنو اى زن همسايه.)
بدان اشاره نموده است.
از آنجا كه حضرت ائمّه (عليهم‏السلام) از فرجام حال ما آگاهى دارند، و جريان و امور بندگان به ايشان واگذار شده است، لذا به هرچه كه خداوند - جلّ جلاله - و رسولش آنان را مطلّع ساخته، اشاره كرده‏اند تا آغاز نامه‏ى عمل بندگان و خاتمه‏ى عمل آنان خير باشد، و اعمال ما بين آن دو آمرزيده گردد:
1 - از آن جمله در حديث است كه امام باقر (عليه السلام) به نقل از پدر بزرگوارش امام زين العابدين (عليه السلام) فرمود: فرشته‏اى بر بنده گمارده شده كه نامه‏ى عمل او را مى‏نويسد، پس اوّل و آخر آن را با عمل نيك پُر كنيد، تا اعمال ميان آن دو براى شما آمرزيده شود.
2 - به خطّ همچنين در روايتى آمده كه امام صادق (عليه السلام) به نقل از پدر بزرگوارش فرمود: هيچ روز بر فرزند آدم نمى‏گذارد مگر اينكه آن روز مى‏گويد: اى فرزند آدم، من روز نو و جديد هستم، و بر ضرر تو شهادت خواهم داد، پس در من عمل خير انجام ده، تا در روز قيامت به نفع تو شهادت دهم، براستى كه هرگز و هيچگاه مرا نخواهى ديد.
3 - در روايت آمده كه حضرت جعفر بن محمّد به نقل از پدر بزرگوارش(عليهماالسلام) فرمود: براستى كه وقتى شب فرا مى‏رسد، با صدايى بلند كه همه‏ى خلايق جز جنّ و انس مى‏شنوند، ندا مى‏كند كه: اى فرزند آدم، براستى كه من آفريده‏اى نو هستم، و بر تمام امورى كه در من واقع مى‏شود شهادت خواهم داد، پس از من بهره برگير، كه اگر آفتاب طلوع كند، ديگر هيچگاه به دنيا بازگشت نمى‏كنم، و هيچ كس نمى‏تواند در من كار نيكى انجام داده و يا از كار بد و گناهى توبه نمايد؛ و هنگامى كه شب سپرى مى‏شود و پشت مى‏كند، روز نيز به اين همين صورت سخن مى‏گويد.
لذا مى‏گويم: وقتى اواخرِ روز اين بنده‏ى پرلغزش فرا رسيد، و او سوء بندگى و اصرار بر گناهان كه ذكر نموديم داشت، لازم است كه با قلب خويش به سوى دَرِ رحمت پروردگارش روى آورده، و جناياتى را كه در طول روز در باطن و ظاهر انجام داده به ياد بياورد، و مانند بنده‏ى ذليل در پيشگاه خداوند مالك و توانا و قاهر از آن توبه نمايد.
در مرحله‏ى بعد، اگر آنچه را كه در روز انجام داده به يادش نيآمد، اين نشانه‏ى كم اعتنايى او نسبت به خداوندى است كه بر اسرار آگاهى و اشراف دارد، به هرحال در اين صورت اجمالاً از تمام گناهان باطنى و ظاهرى و اوّلين و آخرين آنها توبه مى‏نمايد.
در مرحله‏ى سوّم، اگر نَفْسَش با اخلاص باطن و صدق نيّت را بر توبه از گناهان، با ظاهرش موافق نديد، بايد بيم آن را داشته باشد كه خداوند از او قصاص نموده و به واسطه نابودى و تباهى و ويرانى دنيا نابود شود، و با اين حالت در پيشگاه خداوند - جلّ جلاله - بايستد، و از او درخواست عفو نمايد، زيرا گاهى مولى با اينكه بنده‏اش ناخشنود است، او را عفو مى‏نمايد.
و بالاخره نه اگر باطنش صدق نيّت داشت و نه حالت توبه جنايتكاران با وجود اصرار بر گناه و نيز بسان گناهكاران سركش و نافرمان اراده‏ى كامل در اخلاصِ طلب عفو با حالت ذلّت و خاكسارى نداشت، بايد مانند كسى كه خود را تسليم مولايش نموده و گردنش را دراز كرده، خويشتن را نسبت به جنايتى كه نموده در جايگاه قصاص قرار دهد، و با حالت كسى كه در برابر خداوندگار اعظم بزرگوار تسليم و ذليل است با رعايت آداب اهل مناجات با خداوند كه ما پيش از توصيف نموديم،(258) او را بخواند.
ناگفته نماند كه: اگر همنشين با اهل غفلت بودى، مبادا كه به جاى اشتغال به مولايت كه مالك سعادتمندى تو در دنيا و دين است، به آنان مشغول گردى.

كيفيّت محاسبه و مناجات با پروردگار

بايد هنگام حساب كشيدن از خود، عقل و دلت نسبت به خداوند - جلّ جلاله - كه از غيب و نهان آگاه است، و براى دو فرشته نگاهبان [اعمال ]حضور و توجّه داشته باشد، و همانند حساب كشيدن مولى از برده‏اش و يا صاحب كالاى از كارگرى كه براى او كار مى‏كند و يا بسان حساب كشيدن شريك از شريك خود كه بر تمام امورى كه براى او رُخ داده اطّلاع دارد، از خود محاسبه نما، و آگاه و متذكّر باش كه انكار كردن و خود را به غفلت زدن براى تو سودمند نيست، بلكه مقتضاى آن خشم و غضب خداوندى است كه براى او محاسبه مى‏كنى، و كاملاً از اعمال تو آگاه است.
سپس با عقل خويش متذكّر باش كه اعضا و جوارحت، در مقام شكايت از تو به واسطه بكار گرفتن آنها در غير آنچه براى آن آفريده شده‏اند، شكايتهايى به درگاه خداوند متعال دارند، و همچنين از تو نسبت به تمام كسانى كه به اداى حقّ آنها مكلّف بودى و انجام ندادى شكايت و گله گذارى مى‏كنند. پس حال كه اعضا و جوارح با تو از دَرِ عَدْل درآمدند، تو نيز همراه با آنها به اين صورت از خود و آنها به درگاه خداوند متعال گله گذارى كن و عرضه بدار و همه را از باب فَضْل بر خدا عرضه كن، پس بگو:
خداوندا، من جهت محاسبه در محضر تو آماده شده‏ام، ولى نه قدرتى براى حضور در پيشگاهت براى حساب كشى تو دارم، و نه جرأتى بر آشكار شدن اعمال بدم، لذا من به ياد حضرت تو هستم، به جهت امتثال امر و تعظيم قدرتت بر اين كار اقدام نمودم، و نخست چيزى كه مى‏گويم اين است كه: من عملى ندارم كه مورد پسند درگاه تو باشد؛ زيرا مى‏بينم كه نشاط نَفْس من براى خواسته‏هاى فراوان خود و كسانى كه در نزد من ارجمند هستند، از نشاطم براى طاعت و عبادتت بيشتر است، و مى‏بينم كه بيشتر خواسته‏هايى كه بدان نشاط پيدا مى‏كنم همه و يا بيشتر سودش براى ديگرى است، و من با سرگرم شدن به آنها مقدارى از عمر خويش را تلف نموده و به بيهوده صرف نمودم، در حالى كه قدرت آن را داشتم كه در آن مدّت براى تو عمل و به سود خود عمل كنم؛ بنابراين، در معامله‏ى با تو بدْ تدبيرى داشتم، و هيچ عمل مورد پسند در برابر جلال و عظمت و نعمتت براى من باقى نمانده است.
اى آقاى من، همچنين تاب تحمّل عقاب و توبيخ و عدم احسان يا خوار نمودنت را ندارم و دستم از آن تُهى است، و تو خود فرموده‏اى كه‏
وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ، فَنَظِرَةٌ إِلى مَيْسَرَةٍ.(259)
- و اگر بدهكار تنگدست باشد، تا زمان توانگرى او انتظار بكشيد.
و اين تنگدستىِ مرا اميدِ توانگرى نيست، و بزرگوارى و بردبارى و عفو تو زيبنده‏ى پذيرش عُذرِ پوزشْ خواهان است. چگونه در زندان خشم يا عذاب تو محبوس باشم، در حالى كه خود طلبكار و شاهد تنگدستى‏ام مى‏باشى؟! و با عقلم كه به نور خويش بر من ارزانى داشته‏اى، دريافته‏ام كه وقتى بنده از مولاى خود به سوى او بگريزد، يا در پيشگاهش تسليم شود، يا از خشم او به عفو و گذشتش پناه ببرد، يا به خاطر غضب آقايش، بر خود خشمگين گردد، و با واسطه قرار دادن كسانى كه در نزد او ارجمند هستند به او توسّل جويد، يا از دَرِى وارد شود كه آقايش كسانى را كه از آن در به محضرش وارد مى‏شوند مورد مرحمت خويش قرار مى‏دهد، مسلّماً شايسته‏ى كاميابى و دست يافتن به رحمت يا عفو يا خشنودى مولايش مى‏گردد.
و من نيز به خاطر مهالكى كه بر من احاطه نموده، همه‏ى اين راهها را به سوى حلم و بردبارى‏ات پيموده‏ام، و از درى داخل شده‏ام كه قوم حضرت ادريس و قوم حضرت يونس(عليهماالسلام) از آن وارد شدند و آنان را مورد مرحمت خويش قرار داده، و به واسطه‏ى خشم پيامبرت بر آنها، بر عذاب آنان اصرار ننمودى. و از درى وارد شده‏ام كه ابليس با علم به اصرار ورزى پيوسته‏اش بر نافرمانى‏ات از تو مهلت خواست، و تو خواسته‏اش را اجابت نمودى. و بر دَرى ايستاده‏ام كه هدايت و عنايت خويش را از آن بر ساحران و افسونگران فرعون آغاز نمودى، تا اينكه از دوستان تو گرديدند با وجود اينكه از دشمنان تو بودند، و بر همان در ايستاده‏ام كه هدايت و عنايتت را بر امّتهاى پيامبران پيشين كه پيوسته بر پرستش بُتها روى آورده و مستحقّ نابودى بودند، آغاز فرمودى، پس از روى خشم و غضب پيامبر را به سوى آنان گسيل داشتى كه ايشان را راهنمايى كرد، تا اينكه عدّه‏ى بسيارى از آنان از اولياء و عزيزان درگاهت گرديد. و بر دَرِ رحمت رسولت حضرت محمّد (صلى الله على و آله و سلم) ايستاده‏ام، و به وسيله‏ى رحمت او يارى مى‏جويم و اميدوارم كه گناهانم بيشتر از اُمّت حضرت موسى (عليه السلام) نباشد، آنان كه گوساله پرست بودند، و گفتند:
إِذْهَبْ أَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقاتِلا(260)
- تو همراه پروردگارت برويد و با او بجنگيد.
و گفتند:
أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً.(261)
- خدا را آشكارا به ما نشان بده.
ولى با وجود اين همه گناه، حضرت موسى (عليه السلام) از آنان شفاعت نمود، به حدّى كه در تورات ديدم كه وى به تو جلّ جلالُك - عرض كرد: اگر شفاعت مرا درباره‏ى آنان نمى‏پذيرى، نام مرا از رسالت و پيامبرى محو فرما. و تو اى خدا، - شفاعت او را پذيرفتى و با اينكه مرده بودند زندشان گردانيدى، و آنان را بسانى كسانى كه معصيت تو را مى‏نمايند توصيف نمودى، پس ما به واسطه‏ى تو به رسولت حضرت محمّد(صلى الله على و آله و سلم) متوجّه مى‏شويم تا شفاعت ما را به تو بپذيرد و شفاعتش را درباره‏ى ما ردّ نفرمايى.
و با اين همه واسطه، به اندازه‏ى جنايات و گناهانم، و به اندازه‏اى كه به خاطر نافرمانى‏ها و گناهانم حرمتت را دريدم (هر چند نيست به آن جاهل بودم)، و حُرمت رسولت و شريعتت و حرمت ويژگان درگاهت و حرمت قرآنت را شكستم و به مقام بزرگت اهانت نموده و كوچك شمرم، به سوى تو توبه مى‏كنم.
پس اگر توبه‏ام را بپذيرى كه چه خوب، وگرنه پس از من درگذر، كه گاهى مولى با اينكه از برده‏اش ناخشنود است او را عفو مى‏كند، يا حدّاقل بر من خشم مگير، زيرا كسى كه بر عذاب و عقوبت كردن قادر نباشد يا وقتى كه جانى از او سرپيچى كند، خشمگين مى‏گردد، و تو قادرى و من تسليم تو، اى آقاى من.
تو آگاهى كه شيطان، دشمن من و توست، و اگر با تسلّط دادن او بر من، مرا مؤاخذه نمايى، او به من و به جناب تو شماتت مى‏نمايد. و اگر از عذاب كردن من ناگزيرى، تقاضا دارم كه عذاب من تنها از سوى تو باشد، نه به دست دشمن تو و من.
و از آنجا كه نسبت به من نيكى مى‏كنى و گناهانم را مى‏پوشانى، دريافتم كه نَفْس من نسبتى با تو دارد و بر درگاه تو درآويخته است، و ديده و شنيده‏ام كه پادشاهان از كسانى كه به آنان وابسته شده و نسبتى داشته باشند، درمى‏گذرند، و عقل گواهى مى‏دهد كه عفو و گذشت از صفتهاى كمال است، و تو به داشتن صفتهاى كمال زيبنده‏ترى، پس اگر واسطه‏ها و درخواستهاى من در نزد تو كوچك و بى اهميّت است، پس در دفترى كه در آن - آرزو شوندگان نسبت به آرزو كنندگان، و درخواست شوندگان نسبت به درخواست كنندگان، و نيكوكاران نسبت به بدكاران، و نيرومندان نسبت به ناتوانان، و توانگران نسبت به نيازمندان، و سرافرازان نسبت به افتادگان، و فرزانگان نسبت به نابخردان، و پادشاهان نسبت به زيردستان، و آقايان نسبت به بردگان و اطرافيانشان، و بزرگان نسبت به فرومايگان، و ميهمان داران نسبت به ميهمانان، و پناه آورده شدگان نسبت به كسانى كه در همسايگى آنان درآمده و به آنان پناه آورده‏اند - سفارش شده، و به طور كلّى در سفارش هر اهل كمال نسبت به اهل نقصان از من ياد كن.
اى آقاى من، اين سفارشها و مرحمتها مرا نيز فرا مى‏گيرد، به رشته‏هاى اين اخلاق بزرگمنشانه چنگ مى‏زنم، زيرا تو - جَلَّ جَلالُكَ - بالاترين صفات كمال را دارا هستى، و من در اعمال و حالاتم به صفات نقصان متّصف هستم.
و نيز مى‏بينم كه بندگان را به عفو و گذشت سفارش، و بر آن پاداشها و عطاياى فراوان عطا نمودى، و كسانى را كه خشم خود را فرو برده و از مردم گذشت مى‏كنند ستوده‏اى، و تو نسبت به عفو و گذشت زيبنده ترى.
و اين بنده‏ات كلماتى را مى‏گويد كه هركس آنها را بگويد، مشمول مرحمتها و استجابتهاى تو را، خواهد شد. مى‏گويم:
رَبَّنا، ظَلَمْنا أَنْفُسَنا، وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْلَنا وَ تَرْحَمْنا، لَنَكُونَنَّ مِنْ الْخاسِرينَ(262)
- پروردگارا، ما به خود ستم نموديم، و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحم نيآورى، مسلّماً از زيانكاران خواهيم شد.
لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، سُبْحانَكَ، إِنّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمينَ.(263)
- معبودى جز تو نيست، پاك و منزّهى، براستى كه من از ستمكاران بودم.
رَبِّ، إِنّى مَسَّنِى الضُّرُّ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمينَ.(264)
- پروردگارا، بى گمان رنجورى بر من رسيده، و تو مهربانترين مهربانها مى‏باشى.
رَبَّنا، إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادى لِلاِْيمانِ، أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ، فَآمَنّا، رَبَّنا، فَاغْفِرْلَنا ذُنُوبَنا، وَكَفِّرْ عَنّا سَيِّئآتِنا، وَ تَوَقَّنا مَعَ الاَْبْرارِ، رَبَّنا، وَ آتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ، وَلا تُحْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ، إِنَّكَ لاتُخْلِفُ الْمِيعادَ.(265)
- پروردگارا، شنيديم كه ندا برآورنده‏اى براى ايمان آوردن صدا مى‏كند كه: به پروردگارتان ايمان بيآوريد، و ما ايمان آورديم. پروردگارا، پس گناهانمان را بيامرز، و بديهايمان را بپوشان، و ما را با ابرار و نيكان بميران، پروردگارا، و آنچه را كه به فرستادگانت وعده دادى به ما نيز ارزانى دار، و در روز قيامت رسوايمان مگردان، براستى كه تو هرگز خلف وعده نمى‏نمايى.
و آخرين سخنى كه مى‏گويم اين است: اى آقاى من، هيچ چيز از آنچه را كه با تو گفتگو نمودم، و يا به واسطه‏ى آن به درگاه تو چنگ زدم، نمى‏دانستم. تو بودى كه مرا با بردبارى و بزرگوارى و رحمتت آشنا فرمودى، تا اينكه زبانم براى توسّل به مهر و رأفتت گشوده شد، پس تمام آنچه را كه سزاوار كسى است - كه نيكوكارى چيزى از او نمى‏كاهد، و محروم گردانيدنِ ديگران چيزى بر او نمى‏افزايد هم او كه به بندگان جنايتكارش راههاى درخواست نمودن از خود را مى‏آموزد، و آنان را آگاه مى‏كند كه چگونه بخواهند كه درهاى رحمتش را بگشايد، و نسبت به آنان به اندازه‏اى بردبار است كه آنان با او گفتگو نموده و تسليم او مى‏شوند - نسبت به من شايسته‏ترين امور به صفتهاى كمال و شيوه‏هاى زيبايت را روا دار. كه تو مهربانترين مهربانها و بزرگوارترين بزرگوارترين‏ها و دلسوزترين مالكان مى‏باشى.
خداوندا، براستى كه من تو را خواندم و به تو اميد بستم، اگر بر من روى آورده و توجّه نموده‏اى بر من رحم فرما، و دعايم را مستجاب نما، و اميدوارى‏ام را به خاطر مشرّف گردانيدن من به اقبال و توجّه خود تصديق فرما. و اگر هنگام گفتگوى من با مقام بزرگ خود، از من روى گردانده‏اى، پس به خاطر نابودى و هلاكتم به واسطه‏ى اعراض خود از من، با رحمت واسعه و بخششى كه دارى، بر من رحم آر، كه در تضرّع و زارى در پيشگاهت، با واسطه قرار دادن كسانى كه در نزد تو ارجمند هستند به تو متوجّه شده‏ام، پس اگر ايشان به من توجّه دارند، به خاطر آن بزرگواران بر من رحم كن، و اگر به خاطر تو از من روى گردان شده‏اند، پس به خاطر حُرمت وفاى آنان به خود در روى گردانيدن از من، مرا مورد رحمت خويش قرار ده، و در زير سايه‏ى رحمت خويش و عنايت آنان داخل گردان.

اعمال وقت طلوع و غروب آفتاب‏

بعد انجام بده آنچه را كه روايت شده امام صادق (عليه السلام) فرمود: پس هنگامى كه رنگ آفتاب دگرگون شد، خداوند - عزّوجلّ - را ياد كن، و اگر با گروهى همنشين باشى كه تو را سرگرم و از ياد خدا مشغول كنند، برخيز و دعا كن.
2 - همچنين از جمله اعمال وقت دگرگون شدن آفتاب به واسطه‏ى غروب آن، اين است كه آنچه را از امام باقر (عليه السلام) روايت شده انجام دهى و بگويى كه فرمود: رسول خدا(صلى الله على و آله و سلم) هماره وقتى آفتاب بر سر قلّه‏ى كوه سُرخ مى‏شد، چشمانش پر از اشك مى‏گرديد و مى‏فرمود:
[أَمْسى ظُلْمى مُسْتَجيراً بِعَفْوِكَ، وَ أَمْسَتْ ذُنُوبى مُسْتَجيرةً بِمَغْفِرَتِكَ، وَ] أَمْسى خَوْفى مُسْتَجيراً بِأَمْنِكَ، وَ أَمْسى ذُلّى مُسْتَجيراً [بِعِزِّكَ، وَ أَمْسى فَقْرى مُسْتَجيراً بِغِناكَ، وَ أَمْسى وَجْهِىَ الْبالِى الْفانى‏] مُسْتَجيراً بِوَجْهِكَ الْباقِى الْكَريمِ. أَللّهُمَّ، أَلْبِسْنى عافِيَتَكَ، [وَ غَشِّنى بِرَحْمَتِكَ‏]، وَ جَلِّلْنى كَرامَتَكَ، وَ غَشِّنى رَحْمَتَكَ [يا: بِرَحْمَتِكَ‏]، وَ قِنى شَرَّ خَلْقِكَ مِنَ الْجِنِّ وَالاِْنْسِ، يا أَللَّهُ، يا رَحْمانُ، يا رَحيمُ.
- [ظلم و ستم من با پناهنده شدن به عفو تو، و گناهانم با پناهنده شدن به آمرزشت، و ]خوف و هراسم با پناهنده شدن به امنيّت تو، و خوارى‏ام با پناهنده شدن [به عزّت و سرافرازى‏ات و فقر و نادارى‏ام با پناهنده شدن به بى‏نيازى‏ات، و روى و وجود پوسنده و نابود شونده‏ام با پناهنده شدن به روى و اسماء و صفات‏] پاينده و گرامى‏ات شب نموده، خداوندا، عافيتت را به من بپوشان، و به رحمتت مرا فراگير، و كرامتت را به تنم كن، و رحمتت را بر من بپوشان، و از شرّ مخلوقاتت جنّيان و انسانها نگاه دار، اى خدا، اى رحمت گستر، اى مهربان. 
3 - و نيز هنگام غروب آفتاب و بعد از طلوع فجر، تسبيح و تهليل بگو، چنانكه در روايت آمده كه امام صادق (عليه السلام) فرمود: حضرت علىّ (عليه السلام) وقتى صبح مى‏كرد، مى‏فرمود، خوش آمديد اى دو فرشته‏ى نگاهبان بزرگوار، ان شاء اللَّه بر شما املا مى‏كنم آنچه را كه شما دوست مى‏داريد، بنويسيد، بعد تا طلوع آفتاب مشغول تسبيح و تهليل مى‏شد و بعد از عصر تا غروب آفتاب نيز چنين مى‏كرد.
4 - بگو آنچه را كه روايت شده امام صادق (عليه السلام) فرمود: هركس هنگام غروب آفتاب در هر روز بگويد:
يا مَنْ خَتَمَ النُّبُوَّةَ بِمُحَمَّدٍ(صلى الله على و آله و سلم)، إِخْتِمْ لى فى يَوْمى هذا بِخَيْرٍ، وَ شَهْرى بِخَيْرٍ، وَ سَنَتى بِخَيْرٍ، وَ عُمْرى بِخَيْرٍ.
- اى خدايى كه پيامبرى را به حضرت محمّد صلى الله عليه و آله خاتمه دادى، اين روز و ماه و سال و عمرم را به خير و خوبى خاتمه ده.
و در آن شب يا در جمعه همان هفته، يا در آن ماه، يا در آن سال بميرد، وارد بهشت مى‏گردد.
5 - همچنين پيش از غروب، صد بار تكبير خداوند - جلّ جلاله - را بگو، زيرا در روايت آمده كه حضرت علىّ بن الحسين(عليهماالسلام) فرمود: صد بار أَللَّهُ أَكْبَر گفتن پيش از غروب آفتاب، برتر از آزاد نمودن صد برده است.
و نيز در حديث است كه امام باقر (عليه السلام) فرمود: هركس پيش از طلوع و غروب آفتاب، صد بار أَللَّهُ أَكْبَر بگويد، مانند پاداش كسى كه صد برده آزاده كرده براى او نوشته مى‏شود.
6 - بگويد آنچه را كه نقل شده امام صادق (عليه السلام) فرمود: چه خوب است كه هنگام صبح و شام، سه بار بگوييد:
أَللّهُمَّ، مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَالاَْبْصارِ، ثَبِّتْ قَلْبى عَلى دينِكَ، وَ لاتُزِعْ قَلْبى بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنى، وَ هَبْ لى مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً، إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهّابُ، وَأَجِرْنى مِنَ النّارِ بِرَحْمَتِكَ، أَللّهُمَّ، امْدُدْ لى فى عُمْرى، وَ أَوْسِعْ عَلَىَّ فى رِزْقى، وَانْشُرْ عَلَىَّ رَحْمَتَكَ، وَ إِنْ كُنْتُ عِنْدَكَ فى اُمِّ الْكِتابِ شَقِيّاً، فَاجْعَلْنى سَعيداً، فَإِنَّكَ تَمْحُو ماتَشآءُ وَ تُثْبِتُ، وَ عِنْدَكَ اُمُّ الْكِتابِ.
- خداوندا، اى گرداننده و زير و رو كننده‏ى دلها و ديدگان، قلبم را بر دينت استوار گردان، و دلم را بعد از آنكه هدايت فرمودى منحرف مفرما، و رحمتى از جانب خويش به من ارزانى دار، براستى كه تو بسيار بخشنده‏اى، و مرا به رحمت خويش از آتش جهنّم در پناه خويش درآور. خداوندا، عمر مرا طولانى گردان، و روزى‏ام را وسعت ده، و رحمتت را بر من بگستران، و اگر در نزد تو در و كتابِ مادر بدبخت هستم، پس مرا سعادتمند قرار ده، كه تو هرچه را بخواهى محو و يا ثابت مى‏گردانى، و كتابِ مادر تنها در نزد توست. 
7 - بگو آنچه را كه روايت امام صادق (عليه السلام) فرمود: دعا كردن پيش از طلوع و غروب آفتاب، سنّت واجب است، يعنى سپيده دم و غروب آفتاب كه ده بار مى‏گويد [يا: مى‏گويى‏]:
لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شرَيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيى وَ يُميتُ، [وَ يُميتُ وَ يُحْيى‏]، وَ هُوَ حَىٌّ لايَمُوتُ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ.
معبودى جز خداوند وجود ندارد، كه يگانه است و شريكى براى او نيست، فرمانروايى تنها مختصّ اوست، و ستايش براى اوست، زنده مى‏كند و مى‏ميراند [و مى‏ميراند و زنده مى‏گرداند]، و او خود زنده‏اى است كه نمى‏ميرد، خير و خوبى تنها به دستِ [جمال ]اوست، و بر هر چيز قادر و تواناست.
و نيز ده بار مى‏گويد: [يا: مى‏گويى‏]:
أَعُوذُ بِاللَّهِ السَّميعِ الْعَليمِ مِنْ هَمَزاتِ الشَّياطينِ، وَ أَعُوذُ بِاللَّهِ أَنْ يَحْضُرُون، إِنَّ اللَّهَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ.
- به خداوند شنواى دانا پناه مى‏برم از وسوسه‏ها و خطورات شيطانها، و به خدا پناه مى‏برم از اينكه [در دل‏] من حضور پيدا كنند، براستى كه خداوند تنها شنوايى داناست.
9 - و بگو آنچه را كه نقل شده امام صادق (عليه السلام) فرمود: هنگام صبح و شام، دست خويش را بر سر بگذار و بر صورت خود بكش و بعد همه‏ى محاسن خود را به دست بگير و بگو:
أَحَطْتُ عَلى نَفْسى وَ أَهلى وَ مالى وَ وُلْدى مِنْ غائبٍ وَ شاهِدٍ، بِاللَّهِ الَّذى [يا: بِالَّذى‏] لا إِله إِلاّ هُوَ عالِمُ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ الرَّحْمَنُ الرَّحيمُ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ، لَهُ ما فِى السَّمواتِ وَ ما فِى الاَْرْضِ. [مَنْ ذَا الَّذى يَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلّا بِإِذْنِهِ، يَعْلَمُ ما بَيْنَ أَيْديهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ، وَلا يُحيطُونَ بِشَىْ‏ءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاّ بِما شَآءَ، وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمواتِ وَالاَْرْضَ، وَلا يَؤُدُهُ حِفْظُهُما، وَ هُوَ الْعَلىُّ الْعَظيمُ‏].
- محيط و حافظ خود و خانواده و دارايى و فرزندانم چه غايب باشند و چه حضور داشته باشند، قرار دادم خداوندى را كه كه معبودى جز او نيست، آگاه به نهان و آشكار رحمت گستر، مهربان، زنده، برپا [و برپا دارنده‏ى همه مخلوقات‏] مى‏باشد، نه چرت و نه خواب او را مى‏گيرد، تمام آنچه در آسمانها و زمين است براى اوست، [كيست كه در نزد او جز به اذن او وساطت نمايد؟، [امور ]پيشاپيش و پشت سر آنان را مى‏داند، و آنها به هيچ اندازه از علم او احاطه ندارد، مگر به اندازه‏اى كه او بخواهد، كرسى [علم‏] او آسمانها و زمين را فرا گرفته، و نگاه داشتن آنها براى او سنگين و سخت نيست، و او بلند پايه و بزرگ است. ]
كه اگر آن را هنگام صبح بگويى، خداوند تا شب خود و اهل و مال و فرزندانت را نگاه مى‏دارد، و اگر شب بگويى تا صبح محفوظ مى‏مانى.
10 - بگو آنچه را كه روايت شده امام صادق (عليه السلام) فرمود: حضرت نوح (عليه السلام) از آن جهت بنده‏ى بسيار سپاسگزار ناميده شد، كه پيوسته در هر صبح و شام مى‏فرمود:
أَللّهُمَّ، إِنّى أُشْهِدُكَ أَنَّهُ ما أَمْسى وَ أَصْبَحَ بى مِنْ عافِيَةٍ وَ [يا: أَوْ] نِعْمَةٍ، فى دينٍ أَوْ دُنْيا، فَمِنَكَ وَحْدَكَ لا شَريكَ لَكَ، لَكَ الْحَمْدُ وَالشُّكْرُ عَلى كُلِّ حالٍ.
- خدايا، همانا تو را گواه مى‏گيرم كه هيچ عافيت و [يا:يا ]نعمتى درباره‏ى دين يا دنيا به من شب و صبح ننموده [و در شب و روز شامل من نشده‏] مگر اينكه تنها از ناحيه‏ى توست و شريكى براى تو وجود ندارد، ستايش و سپاسگزارى در هر حالتى مخصوص توست.
جدّ نيكبختم ابوجعفر طوسى - رضوان اللَّه عليه - در اين روايت بعد از لَكَ الْحَمْدُ، وَ لَكَ الشُّكْرُ افزوده است:
حَتّى تَرْضى وَ بَعْدَ الرِّضا.
: (تا اينكه خشنود گردى، و تا حتّى بعد از خرسندى‏ات.)
11 - همچنين در روايت آمده كه رسول خدا(صلى الله على و آله و سلم) فرمود: هركس هنگام شام و صبح يك بار بگويد:
سُبْحانَ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ، [وَ] سُبْحانَ اللَّهِ الْعَظيمِ.
- همراه با ستايش خداوند، او را به پاكى مى‏خوانم، [و] پاك و منزّه است خداوند بزرگ.
خداوند، فرشته‏اى را كه جاروبى از نقره دارد به بهشت گسيل مى‏دارد، تا از خاكِ بهشت كه مُشك بسيار خوشبوست، براى او جارو كند، سپس درختى براى او بنشاند، آنگاه ديوارى بر گِرْدِ آن مى‏بكشد، بعد دَرى بر آن بگذارد، سپس آن را قفل كند و بر آن دَر بنويسد: اين بوستانِ فلانى پسر فلانى است.
و نيز در روايت آمده كه امام صادق (عليه السلام) فرمود: هركس بدون شگفت‏(266) بگويد:
سُبْحانِ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ، سُبْحانَ اللَّهِ الْعَظيمِ.
خداوند، هزار گناه او را محو نموده، و هزار حسنه و كار نيك براى او ثبت، و شفاعت هزار نفر براى او مى‏نويسد، و هزار درجه پايه‏ى ايمانى او را بالاى مى‏برد، و از آن كلمه پرنده‏ى سفيدى مى‏آفريند كه پرواز مى‏كند و تا روز قيامت مى‏گويد:
سُبْحانِ اللَّهِ وَ بِحَمْدِهِ، سُبْحانَ اللَّهِ الْعَظيمِ.
و ثواب آن براى گوينده‏ى آن نوشته مى‏شود.

دعاى عشرات‏

12 - جدّم ابى جعفر طوسى - رضوان اللَّه عليه - در ضمن دعاهاى وقت غروب، دعاى عشرات را نيز نقل نموده، و آن با چندين مورد كه آن را ذكر كرده‏ايم تفاوت دارد. فرموده است: مستحبّ است كه هنگام صبح و شام دعاى عشرات خوانده شود، و بهترين وقت خواندن آن بعد از عصر روز جمعه است. و آن دعا به اين صورت است:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنَ الرَّحيمِ، سُبْحانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُللَّهِ‏ِ وَ لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ، وَ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِىِّ الْعَظيمِ، سُبْحانَ اللَّهِ آنآءَ اللَّيْلِ وَ أَطْرافَ النَّهارِ، سُبْحانَ اللَّهِ بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ، سُبْحانَ اللَّهِ بِالْعَشِىِّ وَالاِْبْكارِ، سُبْحانَ اللَّهِ حينَ تُمْسُونَ وَ حينَ تُصْبِحُونَ، وَ لَهُ الْحَمْدُ فِى السَّماواتِ وَالاَْرْضِ وَ عَشِيّاً وَ حينَ تُظْهِرُونَ، يُخْرِجُ الْحَىَّ مِنَ الْمَيِّتَ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَىِّ، وَ يُحْيِى الاَْرْضَ بَعْدَ مَوْتِها، وَ كَذلِكَ تُخْرَجوُنَ، سُبْحانَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا يَصِفُونَ، وَ سَلامٌ عَلى الْمُرْسَلينَ، وَ الْحَمْدُللَّهِ‏ِ رَبِّ الْعالَمينَ. سُبْحانَ ذِى الْمُلْكِ وَالْمَلَكُوتِ، سُبْحانَ ذِى الْعِزَّةِ وَالْجَبَرُوتِ، سُبْحانَ ذِى الْكِبْرِيآءِ وَالْعَظَمِة، أَلْمَلِكِ الْحَقِّ الْمُهَيْمِنِ الْقُدُّوسِ، سُبْحانَ اللَّهِ الْمَلِكِ الْحَىِّ الَّذى لايَمُوتُ، سُبْحان اللَّهِ الْمَلِكِ الْحَىِّ الْقُدُّوسِ، سُبْحانَ الْقآئِمِ الدّآئِمِ، سُبْحانَ الدّآئِمِ القآئِمِ، سُبْحانَ رَبِّىَ الْعَظيمِ، سُبْحانَ رَبِّىَ الأَعْلى، سُبْحانَ الْحَىِّ الْقَيُّومِ، سُبْحانَ الْعَلِىِّ الاَْعْلى، سُبْحانَهَ وَ تَعالى، سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّنا وَ رَبُّ الْمَلآئِكَةِ وَالرُّوحِ، سُبْحانَ الدّآئِمِ غَيْرِ الْغافِلِ، سُبْحانَ الْعالِمِ بِغَيْرِ تَعْليمٍ، سُبْحانَ خالِقِ ما يُرى وَ ما لايُرى، سُبْحانَ الَّذى يُدْرِكُ الاَْبْصارَ وَ لا تُدْرِكُهُ الاَْبْصارُ، وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ.
أَللّهُمَّ، إِنّى أَصْبَحْتُ مِنْكَ فى نِعْمَةٍ وَ خَيْرٍ وَ بَرَكَةٍ وَ عافِيَةٍ، فَصَلَّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَمِّمْ عَلَىَّ نِعْمَتَكَ وَ خَيْرَكَ وَ بَرَكاتِكَ وَ عافِيَتَكَ بِنَجاةٍ مِنَ النّارِ، وَ ارْزُقْنى شُكْرَكَ وَ عافِيَتَكَ وَ فَضْلَكَ وَ كَرامَتَكَ أَبَداً ما أَبْقَيْتَنى. أَللّهُمَّ، بِنُورِكَ اهْتَدَيْتُ، وَ بِفَضْلِكَ اسْتَغْنَيْتُ، وَ بِنِعْمَتِكَ أَصْبَحْتُ وَأَمْسَيْتُ.
أَللّهُمَّ، إِنّى أَشْهَدُكَ وَ كَفى بِكَ شَهيداً، وَ أُشْهِدُ مَلآئِكَتَكَ وَ أَنْبِيآءَكَ وَ رُسُلَكَ وَ حَمَلَةَ عَرْشِكَ وَ سُكّانَ سَماواتِكَ وَ أَرْضِكَ وَ جَميعَ خَلْقِكَ، بِأَنَّكَ أَنْتَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ وَحْدَكَ لاشَريكَ لَكَ، وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُكَ وَ رَسُولُكَ، وَ أَنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ، تُحْيى وَ تُميتُ [وَ تُميتُ‏] وَ تُحْيى، وَ أَشْهَدُ أَنَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ، وَ أَنَّ النّارَ حَقٌّ، وَ النُّشُورَ حَقٌّ، وَالسّاعَةَ آتِيَةٌ لارَيْبَ فيها، وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِى الْقُبُورِ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ عَلِىَّ بْنَ أَبى طالِبٍ أَميرالْمُؤْمِنينَ حَقّاً حَقّاً، وَ أَنَّ الاَْئِمَّةَ مِنْ وُلْدِهِ هُمُ الاَْئِمَّةُ الْهُداةُ الْمَهْدِيُّونَ غَيْرُ الضّآلِّينَ وَ لَا الْمُضِلّينَ، وَ أَنَّهُمْ أَوْلِيآؤُكَ الْمُصْطَفَوْنَ، وَ حِزْبُكَ الْغالِبُونَ، وَ صَفْوَتُكَ وَ خِيَرُتَكَ مِنْ خَلْقِكَ، وَ نُجَبآؤُكَ الَّذينَ انْتَجَبْتَهُمْ لِدينكَ، وَ اخْتَصَصْتَهُمْ مِنْ خَلْقِكَ، وَ اصْطَفَيْتَهُمْ عَلى عِبادِكَ، وَ جَعَلْتَهُمْ حُجَّةً عَلى الْعالَمينَ، صَلواتُكَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعينَ، وَالسَّلامُ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ.
أَللّهُمَّ، اكْتُبْ لى هذِهِ الشَّهادَةَ عِنْدَكَ حَتّى تُلَقَّيَنيها وَ أَنْتَ عَنّى راضٍ، إِنَّكَ عَلى ما تَشآءُ قَديرٌ أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً يَصْعَدُ أَوَّلُهُ وَ لا يَنْفَدُ آخِرُهُ، أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً تَضَعُ لَكَ السَّمآءُ كَنَفَيْها، وَ تُسَبِّحُ لَكَ الاَْرْضُ وَ مَنْ عَلَيْها، أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً سَرْمَداً أَبَداً لاَ انْقِطاعَ وَلا نَفادَ، وَلَكَ يَنْبَغى وَ إِلَيْكَ يَنْتَهى، فِىَّ وَ عَلَىَّ وَ لَدَىَّ وَ مَعى وَ قَبْلى وَ بَعْدى وَ أَمامى وَ فَوْقى وَ تَحْتى، وَ إِذا مِتُّ وَ بَقيتُ فَرْداً وَحيداً، وَلَكَ الْحَمْدُ إِذا نُشِرْتُ وَ بُعِثْتَ يا مَوْلاىَ، أَللّهُمَّ، وَ لَكَ الْحَمْدُ وَالشُّكْرُ بِجَميعِ مَحامِدِكَ كُلِّها عَلى جَميعِ نَعْمآئِكَ كُلِّها، حَتّى‏يَنْتَهِىَ الْحَمْدُ إِلى ما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضَاهُ. أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ عَلى كُلِّ أَكْلَةٍ وَ شَرْبَةٍ وَ بَطْشَةٍ وَ قَبْضَةٍ وَ بَسْطَةٍ وَ فى كُلِّ مَوْضِعِ شَعْرَةٍ. أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً خالِداً مَعَ خُلُودِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لا مُنْتَهى لَهُ دُونَ عِلْمِكَ، وَلَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لا أَمَدَ لَهُ دُونَ مَشِيَّتِكَ، وَلَكَ الْحَمْدُ حَمْداً لا آخِرَ لِقآئِلِهِ إِلاّ رِضاكَ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَلى حِلْمِكَ بَعْدَ عِلْمِكَ، وَ لَكَ الْحَمْدُ عَلى عَفْوِكَ بَعْدَ قُدْرَتِكَ، وَلَكَ الْحَمْدُ باعِثَ الْحَمْدِ، وَلَكَ الْحَمْدُ وارِثَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ بَديعَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمُدُ مُنْتَهَى الْحَمْدِ، وَلَكَ الْحَمْدُ مُبْتَدِعَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ مُشْتَرِىَ الْحَمْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ وَلِىَّ الْحَمْدِ، وَلَكَ الْحَمْدِ قَديمَ الْحَمْدِ، وَلَكَ الْحَمْدُ صادِقَ الْوَعْدِ، وَفىِّ الْحَمْدِ، عَزيزَ الْجُنْدِ، قآئِمَ الَْمجْدِ، وَ لَكَ الْحَمْدُ رَفيعَ الدَّرَجاتِ، مُجيبَ الدَّعَواتِ، وَ مُنَزِّلَ الْآياتِ مِنْ فَوْقِ سَبْعِ سَماواتٍ، عَظيمَ الْبَرَكاتِ، مُخْرِجَ النُّورِ مِنَ الظُّلُماتِ، وَ مُخْرِجَ مَنْ فِى الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ، مُبَدِّلَ السَّيِّئآتِ حَسَناتٍ، وَ جاعِلَ الْحَسَناتِ دَرَجاتٍ.
أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ غافِرَ الذَّنْبِ وَ قابِلَ التَّوْبِ، شَديدَ الْعِقابِ، ذِى الْطَّوْلِ، لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، إِلَيْكَ الْمَصيرُ، أَللّهُمَّ، لَكَ الْحَمْدُ فِى اللَّيْلِ إِذا يَغْشى، وَلَكَ الْحَمْدُ فِى النَّهارِ إِذا تَجَلّى، وَلَكَ الْحَمْدُ فِى الْآخِرَةِ وَالْأُولى، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ كُلِّ نَجْمٍ وَ مَلَكٍ فِى السَّمآءِ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ الثَّرى وَالْحِصى وَ النَّوى، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما فى جَوْفِ الاَْرْضِ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَوْزانِ مِياهِ الْبِحارِ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ أَوْراقِ الاَْشْجارِ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما عَلى وَجْهِ الاَْرْضِ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما أَحْصى كِتابُكَ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ ما أَحاطَ بِهِ عِلْمُكَ، وَلَكَ الْحَمْدُ عَدَدَ الاِْنْسِ وَ الْجِنّ وَالْهَوامِّ وَالطَّيْرِ وَالْبَهآئِمِ وَ السِّباعِ، حَمْداً كَثيراً طَيِّباً مُبارَكاً فيهِ، كَما تُحِبُّ رَبَّنا وَ تَرْضى، وَ كَما يَنْبَغى لِكَرَمِ وَجْهِكَ وَ عِزِّ جَلالِكَ.

- به نام خداوند رحمت گستر مهربان، پاك و منزّه است خداوند، و ستايش مخصوص اوست، و معبودى جز خدا نيست، و خداوند بزرگتر است، و هيچ تحوّل و قدرتى نيست مگر به وسيله‏ى خداوند بلند مرتبه‏ى بزرگ، پاك و منزّه است خداوند در تمام لحظات شب و اطراف [و آغاز و پايان و ديگر اوقات ]روز، پاك و منزّه است خداوند در هنگام صبح و لحظات عصر، پاك و منزّه است خداوند در شام و صبح، پاك و منزّه است خداوند هنگامى كه شب و يا صبح مى‏كنيد، و ستايش مخصوص اوست، در آسمانها و زمين و شامگاهان و هنگامى كه ظهر مى‏كنيد، زنده را از مرده، و مرده را از زنده بيرون آورده، و زمين را بعد از مرگش زنده مى‏گرداند، و شما نيز اينچنين از قبر بيرون آورده مى‏شويد. پاك و منزّه است پروردگارت، پروردگارِ صفت عزّت و سرافرازى از آنچه كه او را بدان توصيف مى‏نمايد، و سلام بر پيامبران فرستاده شده، و ستايش خداوندى را كه پروردگار عالَميان است، پاك و منزّه است خداوندى كه صاحب [عالَم‏] مُلك و ملكوت است، پاك و منزّه است خداوندى كه داراى [صفت ]سرافرازى و سركشى و جباريّت است، پاك و منزّه است خداوندى كه صاحب [صفت‏] كبرياء و بزرگمنشى و عظمت است، پادشاه و فرمانرواى حقّ و چيره و مسلّط، و پاكيزه از تمام آلايشها، پاك و منزّه است خداوند، پادشاه زنده‏اى كه هرگز نمى‏ميرد، پاك و منزّه است خداوند، پادشاه زنده پاكيزه از تمام كاستيها، پاك و منزّه است خداوند پا برجاى جاودانى، پاك و منزّه است خداوند جاودان پا برجا، پاك و منزّه است پروردگار بزرگم، پاك و منزّه است پروردگارى كه بلند مرتبه‏ترين است، پاك و منزّه است خداوندى كه زنده‏ى پا برجا و برپا دارنده‏ى تمام مخلوقات است، پاك و منزّه است خداوندى كه بلند مرتبه و بلند مرتبه ترين است. او پاك و منزّه و بلند مرتبه است. بسيار منزّه و بسيار پاكيزه از هر گونه نقص و كاستى است پروردگار ما و پروردگار فرشتگان و رُوح، پاك و منزّه است خداوند جاودانى كه هرگز غفلت نمى‏ورزد، پاك و منزّه است خداوند آگاه بدون اينكه كسى به او را آموخته باشد، پاك و منزّه است آفريننده‏ى آنچه كه ديده مى‏شود و ديده نمى‏شود، پاك و منزّه است خداوندى كه ديدگان را درك مى‏نمايد، و ديدگان نمى‏توانند او را درك كنند، و تنها اوست كه باريك بين و كاردان است.
خداوندا، صبح نمودم در حالى كه از ناحيه‏ى تو در نعمت و خير و بركت و عافيت قرار دارم، پس بر محمّد و آل او درود فرست، و نعمت و خير و بركات و عافيتت را همراه با نجات از آتش جهنّم، بر من كامل گردان، و شكر و عافيت و فضل و كرامتت را همواره تا زمانى كه پاينده و زنده‏ام داشته‏اى، روزى فرما، خداوندا، تنها به نور تو هدايت پذير گشتم، و به فضل تو بى‏نياز گشتم، و به نعمت تو صبح و شام نمودم.
خداوندا، براستى كه تو را شاهد مى‏گيريم، و تو براى شهادت كفايت مى‏كنى، و نيز فرشتگان و پيامبران و فرستادگان و حاملات عرشت و ساكنان آسمانها و زمين و تمام مخلوقاتت را گواه مى‏گيرم كه بى‏گمان تويى خداوندى كه معبودى جز تو نيست، يگانه‏اى و شريكى براى تو وجود ندارد، و اينكه حضرت محمّد(صلى الله على و آله و سلم) بنده و فرستاده‏ى توست، و تو بر هر چيز توانايى، زنده مى‏كنى و مى‏ميرانى، [و مى‏ميرانى‏] و زنده مى‏كنى. و گواهى مى‏دهم كه بهشت و آتش جهنّم و زنده و برانگيخته شدن در قيامت حقّ است، و قيامت خواهد آمد و شكّى در آن نيست، و اينكه خداوند تمام كسانى را كه در قبر هستند برمى‏انگيزاند، و گواهى مى‏دهم كه علىّ بن ابى طالب حقّاً و حقّاً اميرمؤمنان است، و امامانى كه از نسل و فرزندان اويند، امامان و هدايتگران و هدايت يافتگانى هستند كه نه گمراهند و نه ديگران را گمراه مى‏كنند، و اينكه آن بزرگواران دوستان برگزيده، و حزب غالب، و منتخب و برگزيده تو از ميان مخلوقات، و برگزيدگانى هستند كه ايشان را براى [تبيين و اقامه‏ى‏] دينت برگزيده، و از ميان مخلوقات مختّص گردانيده، و بر بندگانت برگزيده، و حجّت بر عالَميان قرار داده‏اى، كه درودهاى تو بر همه‏ى آنان باد، و سلام و رحمت و بركاتت بر ايشان.
خداوندا، اين شهادت را در نزد خود براى من بنويس، تا اينكه [هنگام مرگ‏] در حالى كه از من خشنودى، آن را به من تلقين و تفهيم نمايى، براستى كه تو بر هر چيز توانايى. خداوندا، ستايش مخصوص توست، ستايشى كه اوّل آن بالا رفته و آخرش پايان نپذيرد، خداوندا، ستايش مخصوص توست، ستايشى كه آسمان دو سوى خود را براى تو پايين آورده و فروتنى نمايد، و زمين و ساكنان آن به پاكى يادت كنند. خداوندا، ستايش مخصوص توست، ستايشى بى آغاز و جاودانى كه هيچ گاه گسسته نگردد و پايان نپذيرد و سزاوار تو بوده و به تو منتهى گردد، [ستايش‏] كه در وجود من باشد و بر من سايه افكند و در نزد و همراه و پيش و بعد از من و در پيشاپيش و بالاى سر و زيرم را فراگيرد، و هنگام مردن و تك و تنها ماندنم با من باشد، و ستايش مخصوص توست در هنگامى كه از قبر برانگيخته و زنده مى‏شود اى مولاى من، خداوندا، ستايش و سپاسگزارى مخصوص توست، به تمام و همگى ستايشها بر تمام نعمتهايت، تا اينكه حمد و سپاس به آنچه كه تو - اى پروردگار ما،- دوست مى‏دارى و خرسندى مُنتهى گردد. خداوندا، ستايش مخصوص توست، ستايشى كه با جاودانگى تو جاودانه باشد، و ستايش مخصوص توست ستايشى كه پايانى جز علم و آگاهى تو نداشته باشد، و ستايش مخصوص توست ستايشى كه سرآمدى جز مشيّت تو براى آن نباشد، و ستايش مخصوص توست ستايشى كه گوينده‏اش فرجامى جز خشنودى تو را نداشته باشد، و تنها تو را ستايش مى‏كنم به خاطر بردبارى‏ات با وجود آگاهى‏ات، و تنها تو را مى‏ستايم به خاطر عفوت با وجود قدرتت، و فقط تو را ستايش مى‏نمايم اى برانگيزاننده [و پديد آورنده‏ى ]ستايش، و تو را سپاس اى وارثِ ستايش، و تو را سپاس اى نو آفرينِ ستايش، و تو را سپاس اى منتهاى ستايش، و تو را سپاس اى نو آفرينِ ستايش، و تو را سپاس اى خريدار ستايش، و تو را سپاس اى سرپرست ستايش، و تو را سپاس مى‏گويم اى كسى كه از ديرباز ستوده‏اى، و تو را مى‏ستايم اى كسى كه وعده‏ات راست است، و به ستايشت وفا مى‏نمايى [يا: ستايش را كامل مى‏گردانى‏]، لشگرت نيرومند و سرافراز، و بلند پايگى‏ات پابرجاست. و تو را مى‏ستايم اى بالا برنده‏ى درجات ايمانى، اجابت كننده‏ى دعاها، و فرو فرستنده‏ى نشانه‏هاى روشن از بالاى آسمانهاى هفتگانه، تو كه بركاتت بزرگ است، و نوره را از ميان تاريكيها بيرون آورده، و كسانى را كه در تاريكى‏ها هستند به سوى روشنايى بيرون مى‏كشى، و بديها را به كارهاى نيك مُبَدَّل نموده، و نيكى‏ها را درجه‏هاى ايمانى قرار مى‏دهى.

خداوندا، ستايش مخصوص توست اى آمرزنده‏ى گناه و پذيرنده‏ى توبه، و اى كسى كه داراى كيفر سخت هستى و در عين حال داراى بخششى، معبودى جز تو نيست، و بازگشت همگان تنها به سوى توست. خداوندا، تنها تو را مى‏ستايم هنگامى كه شب مى‏پوشاند، و فقط تو را مى‏ستايم هنگامى كه روز روشن مى‏گردد، و ستايش مخصوص توست در آخرت و اُولى [يعنى دنيا]، و تنها تو را مى‏ستايم به شماره‏ى تمام ستارگان و فرشتگانى كه آسمان هستند، و ستايش تو را به اندازه‏ى تمام خاكها و سنگريزه‏ها و هسته‏ها، و ستايش تو را به شماره‏ى آنچه در درون زمين است، و ستايش تو را به اندازه‏ى وزن آبهاى تمام درياها، و ستايش مخصوص توست به شماره‏ى برگهاى تمام درختان، و ستايش مخصوص توست به شماره‏ى تمام موجوداتى كه بر روى زمين قرار دارند، و ستايشى تو را به شماره‏ى آنچه كه كتاب [و دانش‏] تو به شماره درآورده، و تنها تو را مى‏ستايم به شماره‏ى آنچه كه علم تو بر آن احاطه نموده، و تنها تو را مى‏ستايم به شماره‏ى تمام انسانها و جنّيان و حشرات و پرندگان و حيوانات و درندگان، ستايشى فراوان و پاكيزه و مبارك، به همان صورتى كه - اى پروردگار ما، - دوست مى‏دارى و خرسندى، و به همان صورت كه بزرگى روى [و اسماء و صفات‏] و سربلندى عظمت تو را سزاوار است. 
سپس ده بار مى‏گويى:
لا إِله إِلاّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، وَ هُوَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ.
- معبودى جز خدا نيست، كه يگانه است و شريكى براى او وجود ندارد، پادشاهى و فرمانروايى ستايش تنها از آن اوست، و تنها اوست باريك بين و كاردان.
و ده بار مى‏گويى:
لا إِله إِلاّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاشَريكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ، يُحْيى وَ يُميتُ، وَ يُميتُ وَ يُحْيى، وَ هُوَ حَىٌّ لايَموُتْ، بِيَدِهِ الْخَيْرُ، وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ.
- معبودى جز خداوند نيست، كه يگانه است و شريكى براى او وجود ندارد، فرمانروايى و سلطنت و ستايش تنها از آنِ اوست، زنده مى‏كند و مى‏ميراند، و مى‏ميراند و زنده مى‏گرداند، و او خود زنده‏اى است كه هرگز نمى‏ميرد، خير و خوبى تنها به دست [جمال ]اوست، و هم او بر هر چيز تواناست.
و ده بار مى‏گويى:
أَسْتَغْفِرُاللَّهَ الَّذى لا إِلهَ إِلاّ هُوَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ، وَأَتُوبُ إِلَيْهِ.
- آمرزش مى‏طلبم از خداوندى كه معبودى جز او نيست، هم او كه زنده و پابرجا [و برپا دارنده‏ى همه‏ى مخلوقات ]است، و به سوى او توبه و بازگشت مى‏كنم.
و ده بار مى‏گويى: يا أَللَّهُ، يا أَللَّهُ.: 
(اى خدا، اى خدا.)
و ده بار مى‏گويى: يا رَحْمنُ، يا رَحْمنُ.: 
(اى رحمت گستر، اى رحمت گستر.)
و ده بار مى‏گويى: يا رَحيمُ، يا رَحيمُ.: 
(اى مهربان، اى مهربان.)
و ده بار مى‏گويى: يا بَديعَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ.: 
(اى نوآفرينِ آسمانها و زمين.)
و ده بار مى‏گويى: يا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ.: 
(اى صاحب صفت بزرگى و بزرگوارى.)
و ده بار مى‏گويى: يا حَنّانُ مَنّانُ.: 
(اى بسيار مهربان، اى بسيار بخشنده.)
و ده بار مى‏گويى: يا حَىُّ يا قَيُّومُ.: 
(اى زنده، اى پابرجا و برپا دارنده‏ى همه‏ى مخلوقات.)
و ده بار مى‏گويى: يا حَىُّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ: 
(اى زنده، اى كه معبودى جز تو نيست.)
و ده بار مى‏گويى: يا أَللَّهُ، لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ.: 
(اى خدايى كه، معبودى جز تو نيست.)
و ده بار مى‏گويى: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ.: 
(به نام خداوند رحمت گستر مهربان.)
وده بار مى‏گويى: أَللّهُمَّ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ.: 
(خداوندا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست.)
و ده بار مى‏گويى: آمينَ، آمينَ. 
(اجابت فرما، اجابت فرما.)
و ده بار مى‏گويى: أَللّهُمَّ، يا أَللَّهُ، إِفْعَلْ بى ما أَنْتَ أَهْلُهُ.: 
(خداوندا، اى خدا، آنچه را كه تو خود اهلِ آن هستى با من بكن.)
و ده بار سوره‏ى قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَد.را مى‏خوانى.
و بعد از اينها مى‏گويى:
أَللّهُمَّ، اصْنَعْ بى ما أَنْتَ أَهْلُهُ، وَ لا تَصْنَع بى ما أَنَا أَهْلُهُ، فَإِنَّكَ أَهْلُ التَّقْوى وَ أَهْلُ الْمَغْفِرَةِ، وَ أَنَا أَهْلُ الذُّنُوبِ وَالْخَطايا، فَارْحَمْنى يا مَوْلاىَ، وَأَنْتَ أَرْحَمُ الرّاحِمينَ.
- خداوندا، هر چه تو خود اهل و زيبنده‏ى آن هستى با من بكن، و آنچه را كه من اهل آن هستم با من بكن، زيرا براستى كه تو اهل تقوى و نگاهدارى [از گناهان‏] و شايسته‏ى آمرزشى، و من اهل گناهان و اشتباهات هستم، پس اى مولاى من، تو كه مهربانترين مهربانان هستى، بر من رحم‏آر.
و ده بار مى‏گويى:
لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ، تَوَكَّلْتُ عَلى الْحَىِّ الَّذى لايَمُوتُ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِىٌّ مِنَ الذُّلِّ، وَ كَبِّرْهُ تَكْبيراً.
- هيچ تحوّل و قدرتى نيست مگر به [وسيله‏ى‏] خداوند، توكّل بر زنده‏اى كه هرگز نمى‏ميرد، و ستايش مخصوص خداوندى كه هيچ كس را به فرزندى نگرفته، و هيچ شريكى در سلطنت و فرمانروايى ندارد، و هيچ سرپرستى از روى خوارى و ذلّت براى او نيست، و او را بزرگتر بدان بزرگتر دانستن ويژه‏اى. 
(پايان دعاى عشرات)(267)
دعاى اميرالمؤمنين (عليه السلام) در لَيْلَةُ الْمَبيت‏

13 - و همچنين بگو آنچه را كه مولايمان اميرالمؤمنين (عليه السلام) هنگام خوابيدن در رختخواب رسول خدا (صلى الله على و آله و سلم) به منظور حفاظت ايشان از كيد دشمنان با خون دل و تمام وجودش فرمود، كه آن از دعاهاى مهمّ وقت صبح و شام است.
در روايت آمده كه وقتى امام جعفر بن محمّد صادق (عليه السلام) وارد عراق شدند (آن هنگام كه منصور او را خواسته بود)، مردم به سوى او گرد آمده و عرض كردند: اى مولاى ما، تربت مولايمان امام حسين (عليه السلام) كه مايه‏ى شفابخش از هر درد و بيمارى است، آيا موجب ايمنى از هر ترس و بيم نيز هست؟ حضرت فرمود: بله، هرگاه يكى از شما خواست كه ايمن از هر خوف و ترس باشد، بايد تسبيحى از تربت او را برگرفته و سه بار دعاى لَيْلَةُ الْمَبيت حضرت علىّ (عليه السلام) در رختخواب رسول اكرم(صلى الله على و آله و سلم) را بخواند، و آن دعا به صورت است:
أَمْسَيْتُ - أَللّهُمَّ، مُعْتَصِماً بِذِمامِكَ الْمَنيعِ الَّذى لا يُطاوَلُ وَ لا يُحاوَلُ، مِنْ شَرِّ كُلِّ غاشِمٍ وَ طارِقٍ مِنْ سآئِرِ مَنْ خَلَقْتَ وَ ما خَلَقْتَ مِنْ خَلْقِكَ الصّامِتِ وَ النّاطِقِ، مِنْ كُلِّ مَخُوفٍ، بِلِباسٍ سابِغَةٍ [حَصينَةٍ]، وِلآءِ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ (عليهم‏السلام) مُحْتَجِباً مِنْ كُلِّ قاصِدٍ لى إِلى‏أَذِيَّةٍ، بِجِدارِ حَصينٍ الاِْخْلاصِ فِى الاِْعْتِرافِ بِحَقِّهِمْ وَالَْتمَسُّكِ بِحَبْلِهِمْ، مُوقِناً أَنَّ الْحَقَّ لَهُمْ وَ مَعَهُمْ وَ فيهِمْ وَ [بِهِمْ، اُوالى مَنْ واَلوْا، وَ أُجانِبُ مَنْ جانَبُوا؛ فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَعِذْنى أَللّهُمَّ، بِهِمْ‏] مِنْ شَرِّ كُلِّ ما أَتَّقيهِ يا عَظيمُ، حَجَزْتُ الاَْعادِىَ عَنِّى بِبَديعِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ .(268) إِنّا جَعَلْنا مِنْ بَيْنِ أَيْديهِمْ سَدّاً، وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً، فَأَغْشَيْناهُمْ، فَهُمْ لايُبْصِرُونَ.
- خداوندا، شب نمودم در حالى كه به حُرمت استوار و والاى تو كه مغلوب وبا حيله دگرگون نمى‏گردد، [ويا: كسى و يا چيزى نمى‏تواند آن را قصد كند،]چنگ زده و پناه بردم، از شرّ هر ستمگر و غاصب و هر رخداد و مصيبت از ناحيه‏ى تمام كسان و چيزهايى كه آفريدى، چه لب بسته و خاموش باشند [يعنى جمادات‏] و چه گويا باشند، از هر امر ترسناكى، با پوشيدن لباس كامل [استوار ]ولايت و دوستى اهل بيت پيامبرت (عليهم‏السلام) در حالى كه از هركس كه قصد آزار مرا بكند در پناه ديوار استوارِ مخلصانه اعتراف كردن به حقّ آنان و چنگ زدن به ريسمانشان خود را پوشانده و حفظ مى‏نمايم، و يقين دارم كه مسلّماً حقّ براى آنان و با آنان و در ايشان [و به واسطه‏ى آنهاست، هركس را كه ايشان دوست دارند دوست دارم، و از هركس كناره گرفتند، كناره مى‏گيرم، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و اى خدا، مرا به واسطه‏ى ايشان‏] از گزند تمام امورى كه از آن پرهيز دارم، در پناه خويش درآور، اى بزرگ، تمام دشمنانم را به وسيله‏ى خداوندى كه نوآفرين آسمانها و زمين است، از خود دور نمودم، براستى كه ما از پيشاپيش و از پشت سر آنان سدّى قرار داديم، و در نتيجه روى آنان را پوشانيدم، لذا ايشان نمى‏بينند. 
سپس تسبيح را بوسيده و بر چشمانش قرار داده و بگويد:
أَللّهُمَّ، إِنّى أَسْأَلُكَ بِحَقِّ هذِهِ التُّرْبَةِ وَ بِحَقِّ صاحِبِها وَ بِحَقِّ جَدِّهِ وَ [بِحَقِ‏] أَبيهِ وَ بِحَقِّ أُمِّهِ وَ [بِحَقِ‏] أَخيهِ وَبِحَقِّ وُلْدِهِ الطّاهِرينَ، إِجْعَلْها شِفآءً مِنْ كُلِّ دآءٍ، وَ أَماناً مِنْ كُلِّ خَوْفٍ، وَ حِفْظَاً مِنْ كُلِّ سُوءٍ.
- خداوندا، به حقّ اين تربت و به حقّ صاحب آن و به حقّ جدّ و [به حقّ‏] پدر و به حقّ مادر و [به حقّ‏] برادر، و به حقّ فرزندان پاكيزه‏اش، از تو درخواست مى‏نمايم كه آن را مايه‏ى بهبودى از هر درد و بيمارى، و ايمنى از هر بيم، و محافظت از هر بدى قرار دهى.
سپس آن را در گريبان [يا: در جبين و دو طرف پيشانى‏] خود بگذارد. و اگر اين كار را هنگام صبح انجام دهد تا هنگام شام پيوسته در امان خواهد بود، و اگر آن را شبانگاه انجام دهد تا صبح پيوسته در امان خدا خواهد بود.
14 - نيز بخوانى دعايى را كه جدّم ابوجعفر محمّد بن حسن طوسى آن را براى قرائت در وقت غروب ذكر كرده، كه:
أَللّهُمَّ، إِنّى أَسْأَلُكَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ أَسْأَلُكَ خَيْرَ لَيْلَتى هذِهِ وَ خَيْرَ ما فيها، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ لَيْلَتى هذِهِ وَ شَرِّ ما فيها. أَللّهُمَّ، إِنّى أَعُوذُ بِكَ أَنْ تَكْتُبَ عَلَىَّ خَطيئَةً أَوْ إِثْماً. أَللّهُمَّ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاكْفِنى خَطيئَتها وَإِثْمَها، وَ أَعْطِنى يُمْنَها وَ بَرَكَتَها وَ عَوْنها وَ نُورَها. أَللّهُمَّ، نَفْسى خَلْقَتَها وَ بِيَدِكَ حَياتُها وَ مَوْتُها، أَللّهُمَّ، فَإِنْ أَمْسَكْتَها، فَإِلى رِضْوانِكَ وَالْجَنَّةِ، وَ إِنْ أَرْسَلْتَها فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْلَها وَ ارْحَمْها.(269)
- خداوندا، براستى كه از تو درخواست مى‏نمايم كه بر محمّد و آل محمّد درود فرستى، و از تو مسألت دارم خير اين شب و خير آنچه را كه در آن هست، و به تو پناه مى‏برم از شرّ اين شب و شرّ آنچه كه در آن است، خداوندا، براستى كه به تو پناه مى‏برم كه خطا يا گناهى را بر من بنويسى. خداوندا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و مرا از خطا و گناه كردن در آن [يعنى شب يا روز ]كفايت فرما، و ميمنت و بركت و يارى و نور آن را به من عطا فرما، خداوندا، اين نَفْس من است كه تو آن را آفريده‏اى، و زندگانى و مرگ آن به دست توست. خداوندا، پس اگر آن را [در اين دنيا] نگاه داشتى، پس به سوى خشنودى و بهشتت [روانه ساز]، و اگر آن را [به سوى عالم آخرت‏] روانه ساختى، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست و آن را بيامرز و مورد رحمت خويش قرارده. 
15 - و نيز بگو:
رَبِّىَ اللَّهُ، حَسْبِىَ اللَّهُ، عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ، وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ، لاحَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ، ما شآءَ اللَّهُ كانَ، أَشْهَدُ وَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ، وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِكُلِّ شَىْ‏ءٍ عِلْماً، وَ أَحْصى كُلَّ شَىْ‏ءٍ عَدَداً، أَللّهُمَّ، إِنّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسى، وَ مِنْ شَرِّ كُلِّ دآبَّةٍ رَبّى آخِذٌ بِناصِيَتِها، إِنَّ رَبّى عَلى صِراطٍ مُسْتَقيمٍ، أَللّهُمَّ، أَمْسى خَوْفى مُسْتَجيراً بِأَمانِكَ، فَصَلِّ عَلى‏مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ آمِنّى، فَإِنَّكَ لا تُخْذِلُ مَنْ آمَنْتَهُ، أَللّهُمَّ، أَمْسى جَهْلى مُسْتَجيراً بِحِلْمِكَ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عُدْ عَلَىَّ بِحِلْمِكَ وَفَضْلِكَ. إِلهى، أَمْسى فَقْرى مُسْتَجيراً بِغِناكَ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَارْزُقْنى مِنْ فَضْلِكَ الْواسِعِ الْهَنى‏ءِ الْمَرى‏ءِ. إِلهى، أَمْسى ذَنْبى مُسْتَجيراً بِمَغْفِرَتِكَ، فَصَلَّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ اغْفِرْلى مَغْفِرَةً عَزْماً جَزْماً لا تُغادِرُ ذَنْباً وَلا أَرْتَكِبُ بَعْدَها مُحَرَّماً. إِلهى، أَمْسى ذُلّى مُسْتَجيراً بِعِزِّكَ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ قوِّ فى رِضاك ضَعْفَى. إِلهى، أَمْسى وَجْهِىَ الْبالِى الْفانى مُسْتَجيراً بِوَجْهِكَ الدّآئِمِ الْباقِى الَّذى لايَبْلى وَ لايَفْنى، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَجِرْنى مِنْ عَذابِ النّارِ وَ مِنْ شَرِّ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ.
أَللّهُمَّ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ افْتَحْ لى بابَ الاَْمْرِ الَّذى فيهِ الْيُسْرُ وَالْعافِيَةُ وَ النَّجاحُ وَ الرِّزْقُ الْكَثيرُ الطَّيِّبُ الْحَلالُ الْواسِعُ. أَللّهُمَّ، بَصِّرنى سُبُلَهُ، وَ هَيِّى‏ءْ لى مَخْرَجَهُ وَ مَنْ قَدَّرْتَ لَهُ مِنْ خَلْقِكَ عَلَىَّ مَقْدُرَةً بِسُوءٍ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ خُذْهُ عَنّى مِنْ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ عَنْ يَمينِهِ وَ عَنْ شِمالِهِ وَ مِنْ فَوْقِهِ وَ مِنْ تَحْتِهِ، وَ أَلْجِمْ لِسانَهُ، وَ قَصِّرْ يَدَهُ، وَ أَخْرِجْ‏(270) صَدْرَهُ، وَامْنَعْهُ أَنْ يَصِلَ إِلَىَّ أَوْ إِلى أَحَدٍ مِنْ أَهْلى وَ مَنْ يَعْنينى أَمْرُهُ أَوْ شَىْ‏ءٍ مِمَّا خَوَّلْتَنى وَ رَزَقْتَنى وَ أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ مِنْ قَليلٍ أَوْ كَثيرٍ بِسُوءٍ، يا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَىَّ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ، يا مَنْ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ، يا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاَْعْلى، يا مَنْ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَىْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّميعُ الْعَليمُ.
يا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، إِرْضَ عَنّى، يا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، إِرْحَمْنى، يا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِله إِلاّ أَنْتَ، تُبْ عَلَىَّ. يا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، أَعْتِقْنى مِنَ النَّارِ، يا لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، تَفَضَّلْ عَلَىَّ بِقَضآءِ حَوآئِجى فى دُنْياىَ وَ آخِرَتى، إِنَّكَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَديرٌ.(271)
- پروردگار من خداست، او مرا كافى است، تنها بر او توكّل نمودم، و اوست پروردگار عرش عظيم الهى، هيچ تحوّل و قدرتى نيست مگر به خداوند، هر چه خدا خواست همان مى‏شود، گواهى مى‏دهم و آگاهى دارم كه براستى خداوند بر هر چيز تواناست، و مسلّماً علم خداوند به هر چيز احاطه نموده است، و شماره‏ى هر چيزى را احصاء نموده است. خداوندا، براستى به تو پناه مى‏برم از شرّ نَفْسم، و از شرّ هر جنبنده‏اى كه پروردگارم [موى‏] پيشانى او را برگرفته [و زمام اختيار او به دست خداست‏]، بى‏گمان پروردگارم بر راه راست استوار است. خداوندا، خوف و هراس من با پناهنده شدن به ايمنى بخشى تو شب نموده، پس بر محمّد و آل او درود فرست و مرا ايمنى بخش، زيرا هركس را كه تو امان دهى خوار و محروم نمى‏گردانى، خداوندا، نادانى من با پناهنده شدن به بردبارى تو شب نموده، پس بر محمّد و آل او درود فرست و با بردبارى و تفضّلت را بر من روى آر، معبود من، نادارى من با پناهنده شدن به غناى تو شب نموده، پس بر محمّد و آل او درود فرست، و از فضل روزى گسترده و لذيذ و گوارايت برخوردارم نما، اى معبود من، گناهم با پناهنده‏ى شدن به آموزش تو شب نموده، پس بر محمّد و آل او درود فرست و مرا بيامرز، آمرزشى حتمى و قطعى كه هيچ گناهى را باقى نگذارى، و بعد از آن هيچ حرامى را مرتكب نشوم. معبود من، خوارى و ذلّت من با پناهنده شدن به سرافرازى تو شب نموده، پس بر محمّد و آل او درود فرست، و در خشنودى خويش ناتوانى مرا نيرومند گردان. معبود من، روى [و تمام وجود ]پوسنده و نابود شونده‏ام با پناهنده شدن به روى [و اسماء و صفات‏] جاودانى و پاينده‏ات كه هيچگاه از بين نمى‏رود و نابود نمى‏گردد شب نموده، پس بر محمّد و آل او درود فرست، و مرا از عذاب آتش جهنّم و از شرّ دنيا و آخرت در پناه خويش درآور.
خداوندا، بر محمّد و آل او درود فرست، و درى را كه در آن توانگرى و تندرستى و كاميانى و روزى بسيار پاكيزه‏ى حلال و وسيع در آن است به روى من بگشاى، خداوندا، مرا نسبت به راههاى آن بينا گردان، و راه بيرون آمدن از آن را براى من مهيّا كن. و هر كدام از آفريدگانت را كه قدرت دادى كه به من بدى رساند، پس بر محمّد و آل او درود فرست، و او را در رابطه‏ى با من از پيشاپيش و از پشت، و از سمت راست و از سمت چپ، و از بالا و زيرش بگير، و زبانش را لگام بند، و دستش را كوتاه نما، و سينه و دلش را تنگ فرما، و او را جلوگيرى كن كه به من يا به كسى از بستگانم و كسانى كه امورشان مورد اهتمام من است، و يا چيزى كه تو به من عطا فرموده و روزى داده و بر من ارزانى داشته‏اى، (چه اندك باشد و چه بسيار) بدى رساند، اى كسى كه نسبت به من از رشته‏ى رگ [گردن‏] نزديكتر هستى، اى كسى كه ميان انسان و دل او حايل مى‏گردى [و از خود او به وى نزديكترى‏]، اى كسى كه در تماشاگاه بالاتر قرار دارى، اى كسى كه هيچ چيز مشابه تو نيست، و تنها تو شنوا و آگاه مى‏باشى.
اى كسى كه معبودى جز تو نيست، به حقّ اينكه معبودى جز تو نيست، از من خرسند باش، اى كسى معبودى كه جز تو نيست، به حقّ اينكه معبودى جز تو نيست، بر من رحم آر، اى كسى كه معبودى جز تو نيست، به حقّ اينكه معبودى جز تو نيست، توبه‏ى مرا بپذير، اى كسى كه معبودى جز تو نيست، به حقّ اينكه معبودى جز تو نيست، مرا از آتش جهنّم آزاد فرما، اى كسى كه معبودى جز تو نيست، به حقّ اينكه معبودى جز تو نيست، تفضّل فرما و حوايج دنيوى و اُخروى‏ام را برآورده ساز، براستى كه تو بر هر چيز توانايى. 
16 - همچنين بگو:
أَلْحَمْدُللَّهِ‏ِ عَدَدَ ما خَلَقَ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ مِثْلَ ما خَلَقَ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ مِلْ‏ءَ ما خَلَقَ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ مِدادَ كَلِماتِهِ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ زِنَةَ عَرْشِهِ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ رِضى نَفْسِهِ، لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَليمُ الْكَريمُ، لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ. سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ السَّماواتِ وَالاَْرَضينَ وَ ما بَيْنَهُما وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظيمِ، أَللّهُمَّ، إِنّى أَعُوذُ بِكَ مِنْ دَرَكِ الشَّقآءِ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَماتَةِ الاَْعْدآءِ، وَ أَعُوذُ بِكَ مِن الْفَقْرِ وَالْوِقْرِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ سُوءِ الْمَنْظَرِ فِى الاَْهْلِ وَالْمالِ وَ الْوَلَدِ.
- ستايش براى خداوند به شماره تمام آفريدگانش، و ستايش براى خدا مثل آنچه كه آفريده است، و ستايش براى خدا به اندازه‏ى پُرىِ آنچه كه خلق فرموده، و ستايش براى خداوند به اندازه‏ى كشش كلمات [و موجودات‏]اش، و ستايش براى خداوند به اندازه‏ى وزن عرش الهى، و ستايش براى خداوند به اندازه‏ى خشنودى وجود او، معبودى جز خداوند بردبار بزرگوار نيست، معبودى جز خداوند بلند مرتبه‏ى بزرگ نيست، پاك و منزّه است خداوندى كه پروردگار آسمانها و زمينها و تمام آنچه كه در آن دو هستند، و پروردگار عرش عظيم مى‏باشد. خداوندا، براستى كه من به تو پناه مى‏برم از گرفتار شدن به بدبختى [يا رنج‏]، و به تو پناه مى‏برم از شماتت دشمنان، و به تو پناه مى‏برم از نادارى و هر بار سنگين، و به تو پناه مى‏برم از بد منظرى در رابطه با بستگان و دارايى فرزندانم.
سپس ده بار بر پيامبر اكرم (صلى الله على و آله و سلم) صلوات بفرست.
17 - و نيز بخوان دعايى را كه روايت شده امام زين العابدين (عليه السلام) فرمود: اگر اين كلمات را بگويم، ديگر باكى ندارم، هرچند تمام انس و جنّ عليهِ من گرد هم آيند، و آنها به اين صورت است:
بِسْمِ اللّهِ، بِاللَّهِ، وَ مِنَ اللَّهِ، وَإِلَى اللَّهِ، وَفى سَبيلِ اللَّهِ، أَللّهُمَّ، إِلَيْكَ أَسْلَمْتُ نَفْسى، وَ إِلَيْكَ وَجَّهْتَ وَجْهى، وَإِلَيْكَ فَوَّضْتُ أَمْرى، فَاحْفَظْنى بِحِفْظِ الاِْيمانِ مِنْ بَيْنِ يَدَىَّ وَ مِنْ خَلْفى وَ عَنْ يَمينى وَ عَنْ شِمالى وَ مِنْ فَوْقى وَ مِنْ تَحْتى، وَ ادْفَعْ عَنّى بِحَوْلِكَ وَ قُوَّتِكَ، فَإِنَّهُ لاحَوْلَ وَلاقُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِىَّ الْعَظيمِ.
- به نام خدا، به [وسيله‏ى‏] خدا، و از خدا، و به سوى خدا، و در راه خدا، خداوندا، خود را تنها به تو سپردم، و روى [و تمام وجود]م را تنها به سوى تو نمودم، و امورم را فقط به تو واگذار نمودم، پس با حفظ ايمان مرا از پيشاپيش و از پشت و از راست و چپ و از بالا و زير نگاه دار، و به حول و قدرت خويش [شيطان و تمام دشمنان‏] را از من دور بدار، زيرا مسلّماً هيچ تحوّل و قدرتى نيست مگر به خداوند بلند پايه‏ى بزرگ. 
18 - و نيز بخوان دعايى را كه روايت شده كه حضرت ابالحسن امام كاظم (عليه السلام) مى‏فرمود: هنگام شام و غروب آفتاب و پشت كردن روز شب كردى بگو:
بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، أَلْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ شَريكٌ فِى الْمُلْكِ، أَلْحَمْدُللَّهِ‏ِ الَّذى يَصِفُ وَ لايُوصَفُ، وَ يَعْلَمُ وَ لا يُعلَّمُ، يَعْلَمُ خآئِنَةَ الاَْعْيُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُورَ. وَ أَعُوذُ بِوَجْهِ اللَّهِ الْكَريمِ وَ بِاسْمِ اللَّهِ الْعَظيمِ مِنْ شَرِّ مَاذَرَأَ وَ بَرَأَ، وَ مِنْ شَرِّ ما تَحْتَ الثَّرى، وَ مِنْ شَرِّ ما ظَهَرَ وَ بَطَنَ، وَ مِنْ شَرِّ ما كانَ فِى اللَّيْلِ وَالنَّهارِ، وَ مِنْ شَرِّ أَبى مَرَّةَ وَ ما وَلَدَ، وَ مِنْ شَرِّ الرَّسيسِ، وَ مِنْ شَرِّ ما وَصَفْتُ وَ ما لَمْ أَصِفْ. أَلْحَمْدُللَّهِ‏ِ رَبِّ الْعالَمينَ.
- به نام خداوند رحمت گستر مهربان، ستايش خداوندى را كه هيچ كس را به فرزندى نگرفته، و هيچ شريكى در فرمانروايى و سلطنت ندارد، ستايش خداوندى را كه توصيف مى‏كند ولى توصيف نمى‏شود، و مى‏داند و كسى نمى‏تواند چيزى را به او بيآموزد، از خيانت چشمها و آنچه كه دلها آن را مى‏پوشاند آگاه است، و پناه مى‏برم به روى [و اسماء و صفات‏] بزرگوار خداوند، و به نام بزرگ خداوند، از شرّ تمام آنچه كه آفريده و خلق نمود، و از شرّ آنچه كه در زير خاك است، و از شرّ آنچه كه آشكار و يا پنهان است، و از شرّ آنچه در شب و روز است، و از شرّ ابى مرّة و فرزندان او، و از شرّ رسيس و از شرّ آنچه كه توصيف نمودم و يا توصيف ننمودم، ستايش براى خداوندى كه پروردگار عالميان است. 
و فرمود: آنها [يعنى ابى مرّة و رسيس و..] از درّندگان و از شيطانهاى رانده شده و از ذريّه وى هستند.
توضيح برخى از عبارات دعاى گذشته‏

صاحب صِحاح آورده كه: ابن قِتْره - با كسر قاف و تاء دو نقطه بر روى آن - مار خبيث است(272)؛ بنابراين، ممكن است كه مقصود از اين دعا، پناه بردن از شرّ آن باشد؛ و نيز امكان دارد كه مقصود ابليس و ذريّه‏ى آن باشد و حضرت آن را به مار خبيثى كه ذكر شد، تشبيه فرموده باشد؛ در بعضى از نسخه‏ها نيز ابى مرّة آمده كه آن به صواب نزديك‏تر است؛ زيرا اين دعا پناه بردن به خدا از شيطان و ذريّه‏ى اوست، و ديگر اينكه هيچگاه ابوقتره استعمال نمى‏شود بلكه مى‏گويند: ابوفتره، چنانكه شيخ طوسى در مصباح كبير(273) در دعا و حرزِ روز چهارشنبه به اين صورت ذكر نموده است.
امّا درباره‏ى اينكه فرمود وَ مِنْ شَرِّ الرَّسيسِ، صاحب صحاح(274) آورده كه: رُسَّ الْمَيِّتُ يعنى ميّت در قبر گذاشته شد، و رَسَّ و قَدْ رَسَسْتُ بَيْنَهُمْنيز به معناى آشتى دادن مردم، و همچنين به معناى اِفْساد و دو به هم زنى آمده و از اَضْداد است، و شايد مقصود از آن پناه بردن از فساد و تباهى و از مرگ و امور مربوط به آن باشد.
مجموعه دعاهاى سرّ(275)


19 - از جمله دعاهاى سرّ اين است: اى محمّد، هركس از گزند موجودات خزنده زمينى مانند درّنده و حشرات [يا: مارهاى سمّى و خطرناك افعى‏] بترسد، در مكانى كه بيم وجود آن مى‏رود بگويد:
يا ذارِى‏ءَ ما فِى الاَْرْضِ مِنْها، لِعِلْمِكَ بِما يَكِونُ مِمّا ذَرَأْتَ، لَكَ السُّلْطانُ عَلى كُلِّ مَنْ دُونَكَ، إِنّى أَعُوذُ بِعِزَّتِكَ وَ قُدْرَتِكَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ مِنَ الضُّرِّ فى بَدَنى مِنْ سَبُعٍ أَوْ هآمَّةٍ أَوْ عارِضٍ مِنْ سآئِرِ الدَّوآبِّ، يا خالِقَها بِفِطْرَتِهِ، إِرْدَأْها عَنّى، وَاحْجُزْها وَ لا تُسَلِّطْ عَلَىَّ، وَ عافِنى مِنْ شَرِّها وَ بَأْسِها، يا أَللَّهُ، يا ذَا الْعِلْمِ الْعَظيمِ، حُطْنى بِحِفْظِكَ مِنْ مَخاوفى، يا رَحيمُ.
- اى خداوندى كه تمام آنچه را كه از آنها [يعنى درندگان و حشرات خطرناك و مارها] آفريد، به خاطر علم و آگاهى‏ات به آنچه كه از سوى آفريدگانت انجام مى‏پذيرد، كه تنها تو بر تمام موجودات غير خود سلطنت و فرمانروايى دارى، براستى كه من پناه مى‏برم به عزّت و قدرتى كه تو بر هر چيز دارى، از آسيب در بدنم، از هر درّنده يا حشرات خطرناك و سمّى و مار يا هر عارضه‏اى از ساير جنبندگان، اى خدايى كه با نوآفرينى خويش آنها را آفريدى، آنها را از من دور كن و جلوگيرى فرما و بر من مسلّط مگردان، و از شرّ و عذاب آن عافيت بخش. اى خدا، اى كسى كه صاحب آگاهى عظيم هستى، به حفظ و نگاهدارى خويش مرا از تمام آنچه كه بيم و هراس دارم، حفظ فرما، اى مهربان. 
اى محمّد، هر كس از امّت تو خواهان آن باشد كه من از او نگاهدارى نموده و يارى كنم، هنگام صبح و شام و وقت خوابيدن بگويد:
آمَنْتُ بِرَبّى، وَ هُوَاللَّهُ الَّذى لا إِلهَ إِلاّ هُوَ إِلهُ كُلِّ شَىْ‏ءٍ، وَ مُنْتَهى كُلِّ عِلْمٍ وَ وارِثُهُ، وَ رَبُّ كُلِّ شَىْ‏ءٍ. رَبِّ، أُشْهِدُ اللَّهَ عَلى نَفْسى بِالْعُبُودِيَّةِ َوالذُّلِّ وَالصَّغارِ، وَ أَعْتَرِفُ بِحُسْنِ صَنآئِعِ اللَّهِ إِلَىَّ، وَ أَبُوءُ عَلى نَفْسى بِقِلَّةِ الشُّكْرِ لَهُ، وَأَسْأَلُ اللَّهَ فى يَوْمى هذا وَ لَيْلَتى هذِهِ، بِحَقِّ مايَراهُ لَهُ حَقّاً عَلى ما يَراهُ بِهِ مِنّى لَهُ رِضىً، إِيماناً وَ إِخْلاصاً وَ رِزْقاً واسِعاً وَ إِيقاناً بِلا شَكٍّ وَلا ارْتِيابٍ. حَسْبى إِلهى مِنْ كُلِّ مَنْ دُونَهُ، وَ اللَّهُ وَكيلى عَلى كُلِّ مَنْ سِواهُ. آمَنْتُ بِسِرِّ عِلْمِ اللَّهِ وَ عَلانِيَتِهِ، وَ أَعُوذُ بِما فى عِلْمِ اللَّهِ كُلِّهِ مِنْ كُلِّ سُوءٍ. سُبْحانَ الْعالِمِ بِما خَلَقَ، أَللَّطيفُ فيهِ، أَلُْمحْصى لَهُ، أَلْقادِرُ عَلَيْهِ، ما شآءَ اللَّهُ، لا قُوَّةَ إِلاّ بِاللَّهِ، أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ، وَإِلَيْهِ الْمَصيرُ.
- ايمان آوردم به پروردگارم، و او همان خدايى است كه معبودى جز او نيست و معبود هر چيز و منتهاى هر دانش و وارث آن و پروردگار هر چيز است، پروردگارا، تو را گواه مى‏گيرم كه نَفْسم بنده و ذليل و كوچك توست، و به كارهاى نيك و عطايايى كه خداوند نسبت به من ارزانى داشته اعتراف مى‏نمايم، و نيز بر كمى شكر و سپاسگزارى‏ام در برابر آن اعتراف مى‏نمايم، و در اين روز و در اين شب، به حقّ تمام آنچه كه حقّى براى او قايل است نسبت به تمام آنچه كه به واسطه‏ى آن از من براى او خشنودى و خرسندى مى‏طلبد، از خداوند، ايمان و اخلاص و روزى وسيع و يقين بدون شكّ و دودلى را خواهانم. معبود من از تمام آنچه كه مادون او هستند براى من كافى است، و خداوند وكيل و كارگذار من است بر تمام ماسواى خود. ايمان آوردم به سرّ و آشكار علم الهى، و پناه مى‏برم به تمام آنچه كه در علم خداست از تمام بديها. پاك و منزّه است خداوندى كه نسبت به آنچه كه آفريده آگاه، و لطيف، و شمارنده و قادر است. آنچه خدا خواست [همان مى‏شود]، هيچ قدرتى نيست مگر به خدا، از خداوند آمرزش مى‏طلبم، و بازگشت همه تنها به سوى اوست. 
زيرا هرگاه اين كلمات را بگويد، او را در ميان مخلوقات صاحب جاه و منزلت گردانيده، و دلهاى آنان را نسبت به وى مهربان مى‏گردانم، و دين او را محفوظ مى‏دارم.
اى محمّد، هركس از اُمّت تو بخواهد كه هيچ كس تسلّط بر او نداشته باشد، و من او را از شرور و بديها كفايت نمايم، بگويد:
يا قاضِياً عَلَى الْمُلْكِ لِما دُونَهُ، وَ مانِعاً مِنْ دُونِهِ نَيْلَ كُلِّ شَىْ‏ءٍ مِنْ مُلْكِهِ، وَ يا مُغْنِىَ أَهْلِ التَّقْوى بِإِماطَتِهِ الاَْذى فى جَميعِ الْأُمُورَ عَنْهُمْ، لا تَجْعَلْ وِلايَتى فِى الدّينِ وَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ إِلى‏أَحَدٍ سِواكَ، وَاسْفَعْ بِنواصى أَهْلِ الْخَيْرِ كُلِّهِمْ إِلَىَّ، حَتّى أَنالَ مِنْ خَيْرِهِمْ خَيْرَهُ، وَ كُنْ لى عَلَيْهِمْ فى ذلِكَ مُعيناً، وَ خُذْ لى بِنَواصى أَهْلِ الشَّرِّ كُلِّهِمْ، حَتّى أُعافى مِنْ شَرِّهِمْ كُلِّهِمْ، وَكُنْ لى مِنْهُمْ فى ذلِكَ حافِظاً، وَ عَنّى مُدافِعاً مُعيناً، حَتّى أَكُون آمِناً بِأَمانِكَ.
- اى خداوندى كه نسبت به مادون خود فرمان مى‏رانى، و جز خويش را از نيل به فرمانروايى و سلطنتت جلوگيرى مى‏نمايى، و اى كسى كه بادور كردن آسيب و اذيّت از اهل تقوى در تمام امور، ايشان را بى‏نياز مى‏گردانى، سرپرستى مرا در امور دينى و دنيوى و اُخروى به هيچ كس غير خودت قرار مده، و [موى‏] پيشانى [و زمام امور] همه اهل خير را به سوى من بگير و بكش، تا اينكه به خير آنان نايل گردم، و مرا نسبت به آنان در اين باره يارى فرما، و [موى‏] پيشانى [و زمام امور] تمام اهل شرّ در رابطه‏ى من بگير، تا اينكه از همه شرور آنان در عافيت باشم، و در اين باره‏ى خود نگاهدار من باش، و از من دفاع نموده و يارى فرما، تا اينكه به امان تو ايمن و آسوده گردم. 
زيرا هركس اين كلمات را بگويد، كيد و مكر مكّاران و فريبكاران به او آسيبى نمى‏رساند، و مسلّماً من خود به او ايمنى مى‏بخشم.
اى محمّد، به كسانى كه خواهان قرب و نزديكى جستن به من هستند، بگو: يقيناً بدانيد كه اين كلام، برترين چيزى است كه شما بعد از انجام واجبات مى‏توانيد به وسيله آن به سوى من نزديكى بجوييد، به اين صورت كه بگويند:
أَللّهُمَّ، إِنَّهُ لَمْ يُمْسِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقِكَ أَعْلَمُ أَنَّهُ مُقَصِّرٌ فى مَعْرِفَتِكَ وَ طاعَتِكَ مِثْلَ تَقْصيرى، أَنْتَ إِلَيْهِ أَحْسَنُ صُنْعاً، وَ لا لَهُ أَدْوَمُ كَرامةً، وَلا عَلَيْهِ أَبْيَنُ فَضْلاً، وَلا بِهِ أَشَدُّ تَرَفُّقاً، وَلا عَلَيْهِ أَشَدُّ حيطَةً، وَ لا عَلَيْهِ أَشَدَّ تَعَطُّفاً مِنْكَ عَلَىَّ، وَ إِنْ كانَ جَميعُ الَْمخْلُوقينَ يُعَدِّدُونَ مِثْلَ تَعْديدى؛ فَاشْهَدْ يا كافِىَ الشَّهادَةِ، أَنَّى أُشْهَدُكَ بَنِيَّةِ صِدْقٍ بِأَنَّ لَكَ الْفَضْلَ وَالْطَّوْلَ فى إِنْعامِكَ عَلَىَّ وَ قِلَّةِ شُكْرى لَكَ عَلَيْها، يا فاعِلَ كُلِّ ما أَرادَهُ، طَوِّقْنى أَماناً مِنْ حُلُولِ سَخَطِكَ فيها لِقِلَّةِ الشُّكْرِ، وَ أَوْجِبْ لى زِيادَةً مِنْ إِتْمامِ النِّعْمَةِ بِسَعَةِ الرَّحْمَةِ، أَنْظِرنى خَيْرَكَ، لا تُقايِسْنى بِسُوءٍ سَريرَتى، وَ امْتَحِنْ قَلْبى لِرِضاكَ، وَاجْعَلْ ما تَقَرَّبْتُ بِهِ إِلَيْكَ فى دينِكَ خالِصاً، وَلا تَجْعَلْهُ لِلُزُوم شُبْهَةٍ وَلا فَخْرٍ وَلا رِيآءٍ ياكَريمُ.
- خداوندا، براستى كه هيچ كدام از مخلوقاتت را نمى‏شناسم كه بسان كوتاهى من در شناخت و طاعتت شب نموده باشد و تو نسبت به او نيكويى نموده و پيوسته بر او كرامت فرموده، و بروشنى تفضّل فرموده، و به شدّت مورد رفق و مداراى خويش قرار داده، و سخت از او محافظت نموده، و بر او به شدّت عطوفت و مهربانى نموده باشى، هر چند همه‏ى مخلوقاتت مثل برشمردن من، نعمتهايت را به شمار درآورند [و بدان اعتراف نمايند.]، پس اى كسى كه گواهى تو كافى است، خود گواه باش كه براستى من با نيّت صادقانه تو را گواه مى‏گيرم كه بى‏گمان تو نسبت به من تفضّل نموده و انعامت را بخشيدى، و من كم شكر آن را نمودم، اى خدايى كه هر چه را بخواهى انجام مى‏دهى، ايمنى از مشمول ناخشنودى و غضب تو قرار گرفتن به واسطه‏ى كمى سپاسگزارى‏ام را بر گردنم بيآويز، و به واسطه‏ى رحمت واسعه‏ات مرا مستوجب افزونى‏اى از نعمت كاملت بگردان، و مهلت استفاده از خيراتت را به من بده. و به واسطه‏ى بدى باطنم، مرا مورد مقايسه و سنجش [و محروم كردن از نعمتت‏] رفتار منما، و دلم را براى پذيرش خشنودى‏ات بگشاى، و اعمالى را كه بر اساس دين تو براى نيل به قربت انجام دادم خالص گردان، و آن را ملازم شبهه و فخر و رياء مگردان. اى بزرگوار. 
زيرا هرگاه اين كلمات را بگويد، تمام اهل آسمانها او را دوست داشته و وى را شكور و بسيار سپاسگزار مى‏نامند.
اى محمّد، هركس از امّت تو بخواهد كه هيچ مانعى ميان من و او نباشد، و هرچه را كه خواست - خواه بزرگ باشد يا كوچك، در نهان باشد و يا در آشكارا، به من حاجت داشته باشد يا به غير من - اجابت نمايم، بگويد: آنچه را كه ما پيش از اين در اواخر تعقيب جزء اوّل اين كتاب ذكر نموديم، و در آنجا براى عمل به آن ترغيب و تشويق نموديم - كه در اينجا از ذكر آن خوددارى مى‏كنيم - به اين صورت كه بگويد:
يا أَللَّهُ الْمانِعُ قُدْرَتُهُ خَلْقَهُ، وَالْمالِكَ بِها سُلْطانَهُ، وَ الْمُتَسَلِّطُ بِما فى يَدَيْهِ، كُلُّ مَوْجُودٍ دُونَكَ يُخَيِّبُ رَجآءَ راجيهِ، وَراجيكَ مَسْرُورٌ لايُخَيَّبُ، أَسْأَلُكَ بِكُلِّ رِضىً لَكَ مِنْ كُلِّ شَىْ‏ءٍ أَنْتَ فيهِ، وَ كُلِّ شَىْ‏ءٍ تُحِبُّ أَنْ تُذْكَرَ بِهِ، وَ بِكَ يا أللَّهُ، فَلَيْسَ يَعْدِلُكَ شَىْ‏ءٌ، أَنْ تَحُوطَنى وَ والِدَىَّ وَ وُلْدى وَ مالى، وَ تَحْفَظَنى بِحِفْظِكَ، وَ أَنْ تَقْضِىَ حاجَتى فى كَذا وَ كَذا.
- اى خداوندى كه قدرتت مخلوقاتت را مانع گرديده است، و سلطنتت آنها را در ملك خويش درآورده، و به آنچه كه در حضور توست، مسلّط هستى، هر موجودى غير از تو اميد وارانش را نوميد مى‏گرداند، ولى كسى كه به تو اميد دارد، نوميد و محروم نمى‏گردد، از به تمام خشنوديهايى كه از تمام اشياء داشته‏اى، و تمام امورى را كه دوست مى‏دارى به آن ياد شوى، و به تو اى خدا كه هيچ چيز همتاى تو نيست، خواهانم كه مرا و پدر و مادر و فرزندان و اموالم را به حفظ خويش محافظت و نگاهدارى نمايى، و حاجتم را درباره‏ى... و برآورده فرمايى. 
زيرا هركس اين را بگويد، پيش از آنكه از انتقال كه در آن دعا خوانده، حاجت او را برآورده مى‏نمايم.
20 - و نيز بگويد:
أَللّهُمَّ، ما قَصُرَتْ عَنْهُ مَسْئلَتى، وَ عَجَزَتْ عَنْهُ قُوَّتى، وَ لَمْ تَبْلُغْهُ فِطْنَتى، تَعْلَمُ فيهِ صَلاحَ أَمْرِ آخِرَتى وَ دُنْياىَ، فَصَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ افْعَلْهُ بى بِلا إِلهَ إِلاّ أَنْتَ، بِحَقِّ لا إِلهَ إِلاّأَنْتَ، بِرَحْمَتِكَ فى عافِيَةٍ. سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمّا يَصِفُونَ، وَسَلامٌ عَلَى الْمُرْسَلينَ، وَالْحَمْدُللَّهِ‏ِ رَبِّ الْعالَمينَ.
- خدايا، هرچه را كه درخواست من از آن كوتاه و نيرويم ناتوان گرديده، و هوش و ذهنم به آن نمى‏رسد، و تو مى‏دانى كه صلاح امر آخرت و دنياى من در آن است، پس بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و آن را به واسطه‏ى رحمت خويش همراه با عافيت براى من بكن، به [واسطه‏ى‏] اينكه معبودى جز تو نيست، به حقّ اينكه معبودى جز تو نيست، پاك و منزّه است خداوندى كه پروردگار [صفت‏] عزّت و سربلندى است از آنچه كه او را بدان توصيف مى‏نمايند، و سلام بر پيامبران فرستاده شده، و ستايش براى خداوندى كه پروردگار عالميان است. 
پايان بردن روز با استغفار

21 - اينك مى‏گويم: شايسته است كه محاسبه‏ى روز را به هر اندازه از استغفار كه توان آن را دارى به پايان ببرى، زيرا روايت شده كه امام صادق (عليه السلام) فرمود: رسول خدا(صلى الله على و آله و سلم) فرمود: خوشا به حال كسى كه در نامه‏ى عمل او در روز قيامت در زير هر گناه، أَسْتَغْفِرُاللَّهَ ديده شود.
حالت توجّه و توسّل در پايان روز

22 - و نيز ناگفته نماند كه: اگر در هنگام محاسبه‏ى دو فرشته نگاهبان، باطنت صادق و نيّتت خالص باشد كه در سفرى كه از ابتداى هستى و پيمودن راه به سوى روز موعودت دارى، ميهمان خدا، يا ميهمان پيامبر اكرم(صلى الله على و آله و سلم)، يا ميهمان يكى از ائمه (عليهم‏السلام) هستى، و نيز در حكم ضيافت بر سر سفره‏هاى آن رحمت و مهربانى صادق باشى، پس بر آن دو فرشته سلام مى‏گويى، سلامى همراه با تصديق و تسليم، يا بسان سلام رفيق بر رفيق خود، و هنگام محاسبه با زبان ادب و مراقبه مى‏گويى: من ميهمان خداوند - جلّ جلاله -، يا ميهمان رسول خدا (صلى الله على و آله و سلم)، يا ميهمان افرادى از خواصّ و اولياى خدا هستم كه در ضيافت خدايند، و ميهمان در حكم ميهماندار است، و نسبت من به كسى كه در حكم ضيافت و ميهمانى اويم واگذار شده است؛ پس شما دو فرشته، نامه‏ى عمل مرا از دست كسى كه من در پناه و تحت حمايت و بر سر سفره‏اش هستم، بگيريد.
و نيز توجّه دارى كه شايسته است ميهماندار، از رسوايى و خوارى و تمام آسيبهايى كه به ميهمان مى‏رسد جلوگيرى كند، زيرا ميهمان به رسمان او چنگ زده، آيا نشنيده‏اى كه حضرت لوط (عليه السلام) فرمود:
َولا تُخْزُونِ فى ضَيْفى(276)
- و در رابطه‏ى با ميهمانم، مرا رسوا ننماييد.
پس اميد است كه خداوند - جلّ جلاله - به خاطر بزرگداشت كسى كه تو در ضيافت اويى، بر نامه‏ى عمل تو قلم عفو كشيده و آن را از رحمتش پُر كند؛ يا اينكه ميهماندار شفاعت تو را بنمايد و خداوند - جلّ جلاله - به واسطه‏ى شفاعت او تو را مورد عفو و گذشت خويش قرار دهد.
خداحافظى از دو فرشته روز

23 - سپس چنانكه در آغاز روز بر آن دو فرشته نگاهبان اعمال سلام دادى، آن دو وداع و خداحافظى كرده و آنها را به خداوند - جلّ جلاله - مى‏سپارى، و با مصاحبت نيكو در ظاهر و باطن از آنها جدا مى‏شوى، به خاطر اينكه خداوند - جلّ جلاله - حفظ احترام فرستادگان و نگاهبانانش را واجب فرموده است. و همه اينها را به نيّت خدمت و بندگى خداوند - جلّ جلاله - و اينكه از جمله عبادتهاى اوست انجام مى‏دهى.
24 - اعمال مربوط به هنگام داخل شدن در مسجد تا هنگام وارد شدن در نماز، در فصل چهاردهم گذشت، پس هرگاه خواستى نماز مغرب، يا مغرب و عشا را در مسجد بخوانى، به آنچه گذشت عمل كن.

 

 

252) نهج البلاغة، خطبه 160 (با تفاوت در الفاظ).
253) آل عمران (3): 64.
254) واقعه(56): 57 تا 59.
255) كهف (18): 51.
256) ابراهيم (14): 34.
257) اسراء (17): 70.
258) به فصل رجوع شود.
259) بقره(2): 280.
260) مائده(5): 24
261) نساء (4): 153.
262) اعراف (7): 23.
263) انبياء: (21) 87.
264) انبياء (21): 83. البته اوّل آيه شريفه لفظ ربّ ندارد.
265) آل عمران (3): 193 و 194.
266) يعنى بدون اينكه از بسيار ثواب داشتن اين عمل شگفت زده‏شود، بلكه به پاداشهاى بسيار آن اعتقاد داشته باشد، و احتمال دارد كه لفظ «مِنْ غَيْرِ عُجْبِ» باشد كه در اين صورت به معناى اين است كه: بدون اينكه به خود ببالد و عُجْب داشته باشد.

267) در برخى از نسخه‏هاى كتاب، دعاى عشرات ذكر نشده‏است و تنها آمده كه: مستحبّ است دعاى عشرات را بخواند، زيرا آن از جمله دعاهايى است كه در هنگام شام و صبح خوانده مى‏شود. و در برخى از نسخه‏ها افزوده شده است: و ذكر آن در تعقيب نماز صبح و نيز در بهترين جايى كه مستحبّ است خوانده شود، يعنى در اعمال بعد از عصر روزهاى جمعه، خواهد آمد. ان شاء اللَّه جلّ جلاله.
268) يس (36): 9.
269) رجوع شود به مصباح المتهجّد، ص 90.
270) اين لفظ ظاهراً در اصل «أخْرِجْ» بوده است، كه در نسخه بردارى اشتباهابه اين صورت نوشته‏شده است، لذا ترجمه نيز بر اساس «أخْرِجْ» است نه «أَخْرِجْ»
271) مصباح المتهجّد، ص 90.
272) صحاح، مادّه‏ى قتر، ج 2، ص 786.
273) مصباح المتهجّد، ص 479 - البته در نسخه‏ى چاپ شده‏ى مصباح المتهجّد نيز ابن قتره آمده است، و در نسخه‏ى مؤلّف به همان صورتى كه در متن آمده، بوده است.
274) صحاح، مادّه‏ى «رسس»، ج 3، ص 934.
275) تنها برخى از اين دعاها مربوط به اعمال وقت صبح و شام است، و شايد نظر مؤلّف بزرگوار اين‏بوده كه همه‏ى آنها به خاطر اهمّيتشان در صبح و شام خوانده شود.
276) هود (11): 78.

توسط RSS یا ایمیل مطالب جدید را دریافت کنید. ایمیل: