اينك مىگويم: بايد توجّه داشت كه پيش از شروع به تأليف اين كتاب، سياهه و پيش نويسى كه از قبل آماده و مهيّا كرده باشم نداشتم، بلكه ناسخ را در نزد خود حاضر مىساختم و شروع به نوشتن برگى از كتاب مىنمودم، سپس آن را به او مىدادم و وى از روى آن مىنوشت، و به همين صورت ورقه به ورقه مىنوشتم و به او مىدادم، و وى يكى بعد از ديگرى از روى آنها مىنوشت.
البتّه من كارهاى ديگرى غير از نوشتن اين كتاب داشتم، كه مانع از تصنيف آن مىشد، و علّت آن بود كه تأليف آن را در ماه رجب و شعبان و ماه رمضان شروع كردم، و در اين ماهها وظايف و اعمال عبادى بسيارى است كه بيشتر اوقات انسان را فرا مىگيرد، لذا وقت نمىكردم كه كتاب را كُرّاس به كرّاس(49) بنگارم، زيرا در اين صورت نسخه بردارى از آن ممكن نمىشد. و علاوه بخشى از اوقاتم نيز به برآوردن نمودن حوايج مردم بر اساس دستور خداوند - جلّ جلاله - صرف مىشد؛ ولى با اين همه خداوند - جلّ جلاله - درهاى قدرت را براى نگارش چيزى كه تصميم بر اتمام و انجام آن را داريم - يعنى تتمّهها و مكمّلهاىِ كتاب مِصْباحُ الْمُتَهَجِّد و امور مهمّى كه به مصلحت عبادت كنندگان است - گشود.
بنابراين، اگر كسى در آن نقصى يافت، امورى كه ذكر نموديم مانند عجله داشتن و تنگى وقت، خود عذر ما را مىخواهد، و اگر آن را كامل و برتر يافت، تنها سپاسگزار خداوند - جلّ جلاله - باشد، زيرا او - جلّ جلاله - بود كه قدرت بر آن را به ما ارزانى داشت، و چشم خواستههايمان را براى رسيدن به مقاصدمان روشن نمود.
لذا مىگويم: اگر بر اين كتاب ما دسترسى پيدا كردى، شايد امورى مانند راهنمايى و هدايت به جلال الهى، و راهنمايى بر لزوم عنايت داشتن به اقبال و توجّه خداوند بر بنده، و گشودن راه تحقيق و دسترسى به حقيقت براى اهل توفيق بيابى، كه موجب گردد گمان كنى اينها از جستجو و تلاش و كوشش ماست، چنين نيست، بلكه همه از فضل خداوندگار مهربان و دلسوز نشأت گرفته است.
بر اين پايه، اگر از اين سخنان و اعمال بهره بردى، به شكرگزارى و سپاس خداوند -جلّ جلاله - و تعظيم آن مقام بزرگوار بسنده كن، و به جاى آن به ياد و شكر و سپاس من مشغول مباش، تا مبادا به جاى اشتغال به مالك به بنده اشتغال داشته، و خود را در راههاى خطرناك به خطر انداخته، و متعرّض امورى كه موجب هلاكت و گمراهى است گردى. زيرا خداوند - جلّ جلاله - مىفرمايد:
وَلَوْلا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَتُهُ، ما زَكى مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً.(50)
و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، بىگمان هيچ كس از شما هيچگاه پاكيزه نمىگرديد.
و نيز او - جلّ جلاله - مىفرمايد:
وَما بِكُمْ مِنْ نِعْمَةٍ، فَمِنَ اللَّهِ.(51)
و هر نعمتى در وجود شماست، از خداوند است.
براى بندهى او، يعنى مؤلّف اين كتاب نيز - كه خداوند سبحان او را از نيستى، به وجود آورده و از حال ناتوانى و كمبود به سوى توانايى انتقال داده - به تحقيق ثابت شده كه اگر فضل و رحمت مولايش بر او نبود، به هيچ يك از چيزهايى كه به راهنمايى او بدان واصل گرديده، نايل نمىشد، و مسلّماً هيچ نعمتى براى او نيست مگر اينكه به فضل آن خداوندگار معبود، و از درهاى رحمت وجُودِ او نشأت گرفته است.
حال كه مالك و مملوك (يعنى خداوند - جلّ جلاله - و مؤلّف) بر صحّت اين مطلب اتّفاق دارند (كه نگارش مطالب كتاب از خداست، نه مؤلّف)، پس چگونه تو با اين گفتار مخالفت نموده و مىگويى آنها از برترى مملوك و بنده مىباشد، بندهاى كه خداوند او را به ترتيب مراحل آفرينش از خاك، و گِل، و گِل سياه بدبوى متغيّر، و آب پست، و نطفه، و خون بسته، و تكّه گوشت، و جنين و شيرخوار و جوان آفريده، و در همهى اين مراحل اگر مولاى او با رحمتهايش بر او تفضّل نمىفرمود، سپس آنچه را كه به او عنايت فرموده و ارزانى داشته تكميل نمىنمود، و آنچه را كه نمىدانست به انسان نمىآموخت، اين بنده نسبت به وجود خود جاهل و نادان بود.
قابل توجّه است كه وقتى اين كتاب را شروع كردم، تصميم من اين بود كه تنها مطالب افزون بر مِصْباح را در آن بياورم، و امور ديگر را نقل نكنم، ولى ديدم كه در اين صورت كتاب، نسبت به آنچه مقصود من است، كامل نخواهد بود. لذا تصميم گرفتم كه آن را براى طالبان عمل - يعنى عارفانى كه به شرافت بندگى خداوندى كه سلطان بندگان است آگاهى دارند، و در آمادگى براى روز معاد مىكوشند - به صورت كتابى كامل و كافى مرتّب گردانم.
نكتهى ديگر اينكه: گاهى در بعضى از دعاهايى كه ذكر مىشود، به خاطر آنچه كه با آن آشنايى، يعنى همان اسرارى كه ويژگان درگاه او - جلّ جلاله - از او و به اذن او و رسولش (صلى الله على و آله و سلم) در برخى از اوقات و براى بعضى از انسانها ذكر مىفرمايند، لفظ و يا معنايى مشابه و همسان ذكر و تكرار شده است، لذا ما همه را به همان صورت كه يافتهايم نقل مىكنيم، هرچند لفظ و يا معناى آن مكرَّر باشد.
49) كُرّاس: بخشى از كتاب كه بيشتر مشتمل بر 8 برگ است.
50) نور (24): 21.
51) نحل (16): 53.
